Khắc phục tình trạng thiếu cán bộ nghiệp vụ di tích

Luật Di sản văn hóa do Nhà nước ban hành và có hiệu lực từ ngày 1-1-2002. Sau  gần 10 năm thực hiện luật này, Hải Phòng có những chuyển biến tích cực trong công tác quản lý và phát huy các di sản văn hóa. Rõ nhất là khắc phục được tình trạng xuống cấp của hệ thống di tích. Những di tích xếp hạng quốc gia được tu bổ, tôn tạo với tiến độ nhanh hơn. Liên quan đến di tích, lễ hội cũng được quy hoạch, phân cấp quản lý và tổ chức. Theo đó, công tác cán bộ nghiệp vụ bảo tồn, bảo tàng được củng cố, bổ sung nhân sự và nâng cao trình độ chuyên môn

Tuy nhiên, cũng ở góc độ nghiệp vụ, đội ngũ cán bộ bảo tồn bảo tàng vẫn trong tình trạng thiếu, chưa đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ. Bảo tàng thành phố có 23 cán bộ, nhân viên. Nhiệm vụ thành phố giao là quản lý 2 di tích chính là đền Nghè thờ Nữ tướng Lê Chân và đình Kênh thờ Ngô Quyền. Nhưng xem xét  ở góc độ chuyên môn trong mối quan hệ với hệ thống di tích trên địa bàn thành phố, nhiệm vụ của họ nặng nề hơn nhiều vì còn theo dõi địa bàn, hướng dẫn nghiệp vụ cho các quận, huyện về quản lý nhà nước đối với di tích như nghiên cứu, lập hồ sơ xếp hạng, tu bổ, tôn tạo di tích và tổ chức lễ hội. Ở cấp quận, huyện, căn cứ vào quy hoạch bảo tồn bảo tàng đến năm 2020 của Bộ  Văn hóa - Thể thao và  Du lịch, mới có huyện Vĩnh Bảo, quận Dương Kinh thành lập Ban quản lý di tích trực thuộc UBND. Nơi khác không có cán bộ nghiệp vụ, việc tu bổ di tích khoán gọn  cho “ mấy “ anh” xây dựng công trình dân sự. Một hiện tượng lệch pha khác là trong khi mỗi năm cán bộ Bảo tàng thành phố được tham gia tập huấn quốc gia, trong đó có nâng cao kỹ năng nghiệp vụ chuyên môn thì trên thực tế, họ lại bị co dần vai trò tư vấn giám sát  quá trình tu bổ một số di tích tầm vóc. Có huyện cán bộ quản lý di tích hạn chế về chuyên môn, nghiệp vụ lại được giao phó quản lý  di tích có khá nhiều hạng mục. Có thể nói, tu bổ dự án di tích  kiểu “ chìa khóa trao tay” đối với loại hình di tích có sinh hoạt tín ngưỡng ở cơ sở được tôn tạo, xây mới có phần hỗ trợ kinh phí của Nhà nước theo phương thức  “chìa khóa trao tay” giữa chủ dự án với các bên liên quan là một thách thức không chỉ với đội ngũ cán bộ Bảo tàng thành phố, mà còn là  sức ép khá nặng với  Ban quản lý di tích cấp huyện. Hiện tượng  di tích  bị “ mọc ra” những hạng mục lạ ( theo một số nhà chuyên môn thì đó là núi Sấm, đền thờ song thân cụ Trạng Trình trong quần thể di tích đền Trạng Trình ở huyện Vĩnh Bảo) cho thấy vai trò tư vấn, giám sát  của cán bộ nghiệp vụ bảo tàng địa phương  bị “ bỏ quên”. Đây là điều đáng suy ngẫm.

Cán bộ Bảo tàng thành phố hướng dẫn người xem triển lãm chuyên đề.

Mặc dù số cán bộ quản lý tăng gấp đôi so với gần 10 năm trước, nhưng so với tốc độ tu bổ tôn tạo, xây mới của gần 1000 đình, đền, chùa, miếu và 123 lễ hội truyền thống diễn ra hằng năm ở Hải Phòng, có thể nói cán bộ nghiệp vụ bảo tàng thành phố vẫn không thể theo xuể những diễn biến  chung quanh hoạt động quản lý di tích, tổ chức lễ hội trên địa bàn thành phố. Bài toán cán bộ nghiệp vụ càng trở nên nan giải khi tới đây, Bảo tàng thành phố thực hiện nhiệm vụ tổng kiểm kê các giá trị văn hóa phi vật thể của Hải Phòng do Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch giao. Rõ ràng, để tiếp tục thực thi Luật Di sản có hiệu quả và nhất là để phát huy các giá trị di tích, lễ hội và các di sản văn hóa, rất cần thiết tạo ra bước chuyển biến mới về tăng cường đội ngũ cán bộ nghiệp vụ, thường xuyên tập huấn nghiệp vụ chuyên môn cho các đối tượng có liên quan, các cán bộ lãnh đạo từ xã, phường ( nơi có di tích được Bộ Văn hóa- Thể thao và Du lịch và thành phố công nhận) và  một số Ban quản lý di tích cấp quận, huyện… Về mặt quản lý nhà nước, các cấp quản lý nên tạo điều kiện để phát huy vai trò tư vấn giám sát chuyên môn cho dù việc tôn tạo tu bổ di tích bằng nguồn kinh phí của Nhà nước đầu tư hay nguồn từ xã hội hóa. Mặt khác, đã đến lúc Hải Phòng nên thành lập Ban quản lý di tích theo các tiêu chí mà nhà nước đã quy định đối với thành phố trực thuộc Trung ương, nhằm nâng tầm vị thế của công tác bảo tồn bảo tàng nói chung cũng như lĩnh vực di tích, lễ hội nói riêng trong thời kỳ đổi mới./.

Trần Dĩ Hạ