Khắc phục ô nhiễm làng nghề- Mấu chốt là đổi mới công nghệ sản xuất

Đưa cơ sở sản xuất vào khu vực tập trung đã, đang là giải pháp khắc phục ô nhiễm ở các làng nghề được nhiều địa phương kiến nghị, đề xuất. Tuy nhiên, hiệu quả của giải pháp với việc giải quyết tình trạng ô nhiễm môi trường ở làng nghề vẫn khiến không ít người băn khoăn.

Sử dụng công nghệ lò nung thủ công gây ô nhiễm môi trường tại một cơ sở đúc đồng, gang tại xã Mỹ Đồng (Thủy Nguyên) Ảnh: Phương Linh

Chưa giải quyết được tình trạng ô nhiễm môi trường

Năm 2005, nhằm khắc phục tình trạng ô nhiễm môi trường ở làng nghề đúc đồng Mỹ Đồng (Thủy Nguyên), dự án làng nghề tập trung được triển khai xây dựng với quy mô 5,4 ha đất. Nhưng sau 5 năm hoàn thành và đưa vào sử dụng, vấn đề môi trường ở làng nghề chưa có sự thay đổi nhiều. Theo báo cáo của Sở Tài nguyên-Môi trường, làng nghề hiện có 111 cơ sở sản xuất đúc kim loại và gia công cơ khí. Môi trường không khí ở khu vực này đã bị ô nhiễm, nhiều nhất là ô nhiễm không khí. Bụi phát sinh tại khu vực chung quanh nơi sản xuất thường có kim loại như ô-xít sắt, chì, thiếc, đồng và khí độc phát sinh như khí CO2, CO, NOx, SO2.

 Tại sao dự án làng nghề tập trung chưa giải quyết được vấn đề ô nhiễm môi trường? Theo kết quả kiểm tra của Sở Tài nguyên-Môi trường: hầu hết các cơ sở sản xuất của làng nghề đúc đồng Mỹ Đồng (Thủy Nguyên) sử dụng trang thiết bị sản xuất lạc hậu, nhiên liệu chính là than đá. Tuy nhiên, hầu hết các cơ sở sản xuất không lắp đặt thiết bị xử lý không khí triệt để, gây ô nhiễm không khí. Trong khi đó, dự án làng nghề chưa được đầu tư xây dựng hệ thống thu, xử lý nước thải, chất thải rắn và khói bụi đạt tiêu chuẩn. Nước thải từ sản xuất, nước mưa không được xử lý, gây ô nhiễm nguồn nước mặt, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe người lao động. Có thể nói, công nghệ sản xuất lạc hậu là nguyên nhân chính gây ô nhiễm.

Hỗ trợ cải tiến công nghệ

Đặc thù hoạt động sản xuất ở làng nghề là quy mô sản  xuất gia đình, vốn đầu tư cơ sở sản xuất làng nghề quá thấp. Thiết bị máy móc, công cụ sản xuất lạc hậu, khó có điều kiện đổi mới phát triển sản xuất theo hướng thân thiện với môi trường. Điều đó có thể thấy ở phường Tràng Minh (quận Kiến An). Phường hiện có khoảng 100 hộ thu mua, tái chế phế liệu, 42 hộ xay nhựa, 14 hộ nấu bao dứa, các hộ thu gom phế liệu và các hộ kinh doanh khác, khoảng 500 người trực tiếp làm công việc này. Công nghệ sản xuất chủ yếu là bán thủ công, sử dụng phần lớn sức lao động, máy móc thiết bị thô sơ, lạc hậu. Như các hộ sản xuất nhựa tái sinh, từ  khâu xay, nghiền, phơi, phân loại, thu gom đều làm kiểu thủ công. Những cơ sở này thường sử dụng nước để rửa các vật liệu tái sinh rồi đưa vào máy nghiền. Nước từ hoạt động sản xuất không được xử lý, thải trực tiếp ra kênh thoát nước, gây ô nhiễm nước mặt, nước ngầm, đất, biểu hiện rõ nhất là ô nhiễm về mùi. Kết quả quan trắc  cho thấy, trong nước thải của khu vực sản xuất chứa nhiều hóa chất vô cơ, hữu cơ, vi sinh vật gây bệnh, hàm lượng TSS, ni-tơ tổng hợp, P tổng hợp, NH3-N, coliform đều vượt tiêu chuẩn cho phép; đặc biệt coliform vượt tới 800 lần; nước ngầm có điểm bị nhiễm coliform quá tiêu chuẩn cho phép. Với công nghệ sản xuất như hiện nay dù di chuyển những cơ sở này vào khu tập trung, tình trạng ô nhiễm cũng không thể được giải quyết.

Thực tế trên cho thấy, nếu như chưa có hỗ trợ các hộ sản xuất làng nghề tập trung chuyển đổi công nghệ sản xuất thân thiện môi trường, thì việc xây dựng các dự án làng nghề tập trung chỉ là di chuyển cơ sở sản xuất gây ô nhiễm từ địa điểm này đến địa điểm khác. Được biết, UBND xã Mỹ Đồng xây dựng đề án làng nghề giai đoạn 2 và cũng được UBND huyện, thành phố quy hoạch trên sơ đồ 17ha, tại khu đồng Tàu Giữa kề với khu làng nghề cũ. Tuy nhiên, nếu không có hướng chuyển đổi công nghệ sản xuất theo hướng thân thiện môi trường việc xây dựng những dự án làng nghề tập trung sẽ không thể phát huy được tác dụng.

Trên địa bàn thành phố hiện còn làng nghề truyền thống khác như: Chiếu cói Lật Dương (huyện Tiên Lãng), tạc tượng - sơn mài Bảo Hà (huyện Vĩnh Bảo)…; các làng sản xuất vật liệu xây dựng An Sơn, Lại Xuân, Minh Tân (huyện Thuỷ Nguyên)…Tại không ít làng nghề vấn đề ô nhiễm do hoạt động sản xuất đã và đang diễn ra. Tuy nhiên, để khắc phục tình trạng ô nhiễm thì chỉ quy hoạch, xây dựng làng nghề tập trung là chưa đủ. Thiết nghĩ, để khắc phục ô nhiễm môi trường làng nghề, cùng với việc quy hoạch cơ sở sản xuất cần quan tâm hỗ trợ chuyển đổi công nghệ sản xuất theo hướng thân thiện môi trường.

Nguyên Mai