Khi văn hóa trở nên độc đáo nhờ khoa học - công nghệ
Cuối tuần qua (8-9/3/2025), phố đi bộ hồ Hoàn Kiếm đã thu hút đông đảo người dân đến trải nghiệm chuỗi chương trình hướng tới kỷ niệm 80 năm Ngày truyền thống Công an nhân dân (19/8/1945 - 19/8/2025). Bên cạnh việc tìm hiểu lịch sử Công an nhân dân, các thanh, thiếu niên cũng quan tâm đến công nghệ mới, ví dụ như khu vực trưng bày robot được lập trình để phòng cháy, chữa cháy; hay khu vực “check-in” chụp ảnh thông qua những màn hình tivi siêu lớn luôn đông người xem. Khu vực trải nghiệm lái xe mô tô bằng công nghệ thực tế ảo thu hút rất nhiều em học sinh, sinh viên đến tham gia.
Thông qua các hoạt động hấp dẫn, các em học sinh, sinh viên đến tham quan không chỉ biết thêm về truyền thống của ngành Công an. Mà hơn nữa có thêm kiến thức về an toàn giao thông, phòng cháy, chữa cháy, an toàn mạng,…
Vào tháng 1 năm nay, với chủ đề “Tết công nghệ - Trí tuệ tỏa sáng”, Phố sách xuân Ất Tỵ 2025 có sự xuất hiện và trình diễn viết thư pháp của Universal Robots (UR) trong ngày khai mạc. Đây là điểm nhấn mới mẻ của Phố sách xuân năm 2025, thu hút người dân, đặc biệt thế hệ trẻ tới xem, trải nghiệm.
Đặc biệt, robot trong Phố sách xuân biết viết thư pháp chữ quốc ngữ khoảng hơn 20 chữ đơn giản mà mọi người thường xin chữ đầu năm như: An, Hỷ, Mẹ, Lộc… Ngoài ra, robot viết được một số cụm từ thể hiện ước nguyện đầu năm như: Vạn sự như ý, An khang thịnh vượng, Khai xuân đủ đầy, Phát tài phát lộc. Một điều hấp dẫn nữa là Ban Tổ chức tặng những chữ do robot viết cho người dân có nhu cầu chứ không bán như thư pháp của các “ông đồ”.
Thực tế, khoa học - công nghệ ngày càng góp phần thúc đẩy văn hóa trở nên sinh động, hấp dẫn, mới lạ hơn. Lấy ví dụ, như các viện bảo tàng, triển lãm đang sử dụng công nghệ 3D, ánh sáng mapping tạo nên vô vàn các chiều không gian đa dạng thu hút người trẻ đến tham quan, lan tỏa tình yêu di sản của nước nhà. Hay ngay trong các bài giảng ở trường phổ thông, đại học, việc ứng dụng công nghệ mới về đồ họa, kỹ thuật số đang hỗ trợ bài giảng trình chiếu bằng powerpoint, video sinh động, hấp dẫn hơn rất nhiều.
Đặc biệt, ở một số trường cấp III như THPT Chuyên Hà Nội Amsterdam, FPT school, việc học sinh ứng dụng khoa học - công nghệ trở nên tương đối phổ biến. Các em được thầy cô hỗ trợ để nắm bắt xu hướng toàn cầu bằng cách đưa kiến thức về robotics, drone, thiết kế đồ họa, in 3D, lập trình và AI,…
Xây dựng nền tảng khoa học - công nghệ ngay từ trong khuôn viên trường học
Công nghệ và những biến đổi của xã hội đang định hình lại cộng đồng, cuộc sống và công việc của con người. Thanh, thiếu niên chính là những “mầm non”, tương lai của đất nước. Dễ dàng nhận thấy rất nhiều ứng dụng khoa học công nghệ mới trong các lĩnh vực văn hóa đều có sự góp mặt của nguồn nhân lực trẻ.
Cho nên, việc thế hệ được tiếp cận với cơ hội học tập và các kỹ năng không chỉ là một phần trong quyền mà còn là nhu cầu thiết yếu để các em có thể phát triển trong thế kỷ 21.
Ở Việt Nam, theo thống kê vào vài năm trước đây, chỉ có 36% học sinh trong độ tuổi 15 - 24 có các kỹ năng số cơ bản. Tại các vùng sâu, vùng xa, một số lượng lớn trẻ em được đến trường không có cơ hội học trực tuyến và giáo viên chưa có nhiều ứng dụng công nghệ số trong giảng dạy.
Để có những công nghệ cao, ứng dụng vào việc bảo tồn, lưu giữ và phát huy những nét đẹp văn hóa, cần có một lộ trình tập huấn, giảng dạy STEM, STEAM trong khuôn viên nhà trường. Vì hiện nay, bên cạnh những thuận lợi như sự hỗ trợ từ chính sách, xu hướng hội nhập quốc tế và sự quan tâm ngày càng cao của doanh nghiệp đối với nguồn nhân lực STEM, vẫn còn những thách thức đáng kể.
Đó là sự thiếu hụt giảng viên trình độ cao trong các lĩnh vực công nghệ mới, sự chênh lệch về điều kiện đào tạo giữa các khu vực. Hơn nữa, thực trạng này còn xuất phát từ phương pháp giảng dạy các môn khoa học tự nhiên tại các trường trung học phổ thông hiện nay chưa được đổi mới, còn nặng về lý thuyết, chưa đi vào thực tiễn.
Ông PGS.TS Nguyễn Thanh Sang, Giảng viên Đại học Giao thông vận tải (Hội Trí thức Khoa học và Công nghệ trẻ) hiến kế, nguồn nhân lực cần được bắt nhịp với các công nghệ, khoa học - kỹ thuật mới để sớm đáp ứng nhu cầu của việc nghiên cứu trong thế kỷ XXI. PGS.TS nhận thấy sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ AI (trí tuệ nhân tạo). Ông đưa ra đề xuất các hiệp hội khoa học với nguồn nhân lực đông đảo các nhà khoa học, trí thức nên tham gia vào việc xây dựng, hỗ trợ tiêu chuẩn đầu ra về khoa học - nghệ cho các trường đại học.
