Nữ kế toán 37 tuổi, một “nhà phê bình khốc liệt” tổng thống Rwanda - Paul Kagame, đã bắt đầu chiến dịch bầu cử ba tháng trước ngày bỏ phiếu vào tháng 8 năm 2017. Cô là người phụ nữ duy nhất đối đầu với Kagame trong cuộc bầu cử.
Nhưng chiến dịch của cô chỉ tồn tại trong thời gian ngắn. Các cơ quan bầu cử đã buộc tội cô vì tội giả mạo số lượng chữ ký cần thiết để đủ điều kiện tham gia và giả mạo chữ ký của người chết, nhưng cô phủ nhận điều đó.
Người phụ nữ “đối đầu” tổng thống
Khi cuộc tranh cử tổng thống kết thúc, Rwigara phát động phong trào Bảo vệ Nhân dân (Itabaza), một nhóm hoạt động “khuyến khích người dân Rwanda bắt chính phủ của họ có trách nhiệm”. Ngay sau khi thành lập không lâu, cô bị bắt vì tội kích động và gian lận có động cơ chính trị.
Sau vụ bắt giữ tháng 8 của Rwigara, Eric (nhân vật đã được đổi tên, một người ủng hộ Rwigara) cũng bị giam giữ qua đêm với khoảng 10 người ủng hộ khác. Nói chuyện với CNN trong một ngôi nhà an toàn ở Kigali, anh ta kể cảnh sát đã đe dọa và chĩa súng vào họng anh. Một người ủng hộ Rwigara khác, người ở với Eric vào thời điểm đó nói rằng anh ta đã theo dõi một cảnh sát đe dọa anh ta bằng vũ trang, và còn bị một nhóm cảnh sát khác hành hung tại hiện trường.
Rwanda thường được mô tả là nơi tốt nhất trên thế giới cho phụ nữ về chính trị, với nhiều nữ nghị sĩ trong quốc hội hơn bất kỳ quốc gia nào khác, “nhưng đó là trường hợp nếu bạn không thách thức Tổng thống Kagame”, Eric nói.
Năm ngoái, Kagame đã thắng cuộc bầu cử tổng thống trong khi Rwigara đã tham gia tranh cử với gần 99% phiếu bầu.
 |
| Rwanda đã trở nên ổn định hơn dưới sự lãnh đạo của Kagame, nhưng đói nghèo vẫn là một vấn đề trên toàn quốc, với khoảng 51% dân số dưới chuẩn nghèo quốc tế. |
Vào năm 60 tuổi - ông là người đã mở đường vào năm 2015 để có khả năng nắm quyền lực cho đến năm 2034 - đã là tổng thống từ năm 2000, nhưng từ lâu đã là một nhà lãnh đạo trong lịch sử cận đại của đất nước.
Một phần của sự thành công trong việc lãnh đạo là sự cam kết của ông về sự bình đẳng giới. Sau cuộc diệt chủng, dân số nữ đã giảm 70% . Kagame đặt giá trị vào vai trò của phụ nữ và dẫn đầu nhiều cải cách để giúp xây dựng năng lực của phụ nữ trong xã hội.
Đáng chú ý nhất là luật hiến pháp đòi hỏi ít nhất 30% tổng số ghế của quốc hội được chiếm giữ bởi phụ nữ. Ngày nay, Rwanda vượt xa giới hạn đó, với 61,3% quốc hội được tạo thành từ các nhà lập pháp nữ (so với mức trung bình toàn cầu là 23,8%).
Các nhà lập pháp nữ được ca ngợi vì đấu tranh cho những thay đổi về chính sách xung quanh bạo lực gia đình, quyền sử dụng và thừa kế đất đai. Nhưng những người ủng hộ Rwigara nói rằng đây là một tấm chắn ngụy trang thiếu sự phản đối thực sự.
Diane Rwigara sống phần lớn cuộc sống của mình bên ngoài Rwanda, di chuyển giữa California và Kigali. Một bức ảnh gia đình treo trên tường phòng khách cho thấy một Rwigara đang mỉm cười ôm lấy vai của cha cô. Cô, giống như cha cô Assinapol Rwigara - một doanh nhân thành công - đã từng là những người rất ủng hộ Kagame.
 |
| Phụ nữ đi chợ buổi sáng ở Kigali. |
Vào năm 2015, Rwigara trở về Rwanda từ California sau khi cha cô qua đời trong một tai nạn xe hơi bất ngờ. Báo cáo của cảnh sát nói rằng một tài xế xe tải đã đâm vào xe của Assinapol, dẫn đến cái chết này. Nhưng gia đình Rwigara cáo buộc rằng các thành viên của đảng Kagame đã quấy rối Assinapol - một nhà tài chính quan trọng của RPF vào đầu những năm 1990 - sau khi ông từ chối cho phép chính phủ nắm quyền kiểm soát doanh nghiệp của mình và ông đã bị giết theo lệnh của tổng thống.
Gia đình Rwigara đã viết thư tới Kagame cho rằng vụ tai nạn đó là một vụ ám sát và yêu cầu một cuộc điều tra đầy đủ và minh bạch.
Nhưng khi Rwigara tìm hiểu thêm về cái chết của cha cô, gia đình cô nói rằng đã tìm thấy một sự việc rất khác. Các anh chị em của cô cho rằng đây là "chất xúc tác" cho sự thức tỉnh chính trị của cô.
Cảnh sát quốc gia của Rwanda và Văn phòng Tổng thống đã không trả lời yêu cầu bình luận của CNN về những trường hợp đó.
Cuộc tranh cử ngắn ngủi
Trong việc dẫn dắt cuộc tranh cử tổng thống của mình, Rwigara đã đi ra ngoài Kigali, nơi hầu hết người Rwanda sống dưới mức nghèo khổ. Cô đã nhận được sự hỗ trợ từ nhiều bạn trẻ ở khu vực nông thôn và làm việc với các tình nguyện viên như Eric để thu thập đủ chữ ký để tranh cử tổng thống.
Các cuộc họp báo và các cuộc gặp mặt của cô đã được các bạn trẻ và các nhà báo tham dự. Sự ủng hộ đó là một mối quan tâm đáng ngạc nhiên đối với một số lãnh đạo đảng cầm quyền.
 |
| Bức ảnh của Assinapol Rwigara, mất vào năm 2015, được trưng bày tại nhà Rwigara. |
Có rất nhiều nỗi sợ hãi xung quanh những gì cô ấy đang phơi bày về đất nước. Những người trẻ tham dự các cuộc họp của cô sẽ "thấy chính mình trong cô ấy”.
"Diane sẽ nói về những điều họ (đảng cầm quyền) đang cố trốn tránh khỏi mắt công chúng: nạn đói, khủng bố,.. Cô ấy có thể cảm nhận được nỗi đau của họ và họ muốn ủng hộ cô ấy.
Diane Rwigara biết rằng nguyện vọng chính trị của cô sẽ là "tự sát", ám chỉ đến một xu hướng chính trị bị tàn phá bởi bạo lực và nhà tù. Nhưng cô sẵn sàng mạo hiểm. Khi Diane nói với gia đình về kế hoạch tranh cử tổng thống, họ đã phản đối vì quan tâm đến sự an toàn và tương lai của cô.
Không có gì ngạc nhiên với gia đình cô ngay sau khi Rwigara tuyên bố về sự ứng cử của cô, những bức ảnh khỏa thân được cho là của cô, đã lan truyền trên internet. Rwigara và gia đình cô nói những hình ảnh này là một phần của chiến dịch bôi nhọ.
Diane Rwigara nói với CNN trong một cuộc phỏng vấn vào tháng 8 năm 2017: "Đó là những bức ảnh giả mạo, bị chỉnh sửa bằng Photoshop, và nó là một trong nhiều thủ thuật đã được sử dụng để tôi phải im lặng".
Một phát ngôn viên của đảng Kagame vào thời điểm đó đã phủ nhận CNN có liên quan đến các bức ảnh.
Sau khi Rwigara bị loại, Cơ quan doanh thu của Rwanda đã buộc doanh nghiệp của gia đình cô chi trả một hóa đơn thuế trị giá 5,7 tỷ franc Rwanda (khoảng 6,5 triệu đô la). Diane đã bị buộc tội với sự giả mạo và kích động.
Trong khi Rwigara và mẹ cô đang chờ xét xử, chính phủ đã tịch thu quyền kinh doanh của gia đình, bán tháo tài sản của họ với giá 1.7 tỉ Franc Rwanda (khoảng 1.9 triệu đô) trong phiên đấu giá tháng 6 năm 2018, theo Anne Rwigara, đại diện của công ty.
 |
| Cảnh sát đập cánh cửa và phá hủy tài sản của họ khi Diane cùng mẹ và chị gái bị bắt. |
Với số tiền đang bị hạn chế, phiên tòa xét xử đã bị lùi lại 3 lần và lo ngại về chi phí pháp lý. Họ tin rằng khả năng Rwigara được thả tự do - và cơ hội của người phụ nữ từ phe đối lập tranh cử tổng thống Rwanda - là rất mong manh.
Hiện tại, Diane và mẹ cô, Adeline, đang ở trong các ô riêng biệt tại nhà tù Mageragere mới được xây dựng, cách trung tâm Kigali 30 phút lái xe. Ở đó, họ dành phần lớn thời gian của mình một mình, được giám sát cao và chỉ cho phép người nhà đến thăm mỗi tuần một lần.
Hầu hết những người ủng hộ Rwigara đã dừng đến thăm cô trong tù vì sợ bị trả thù. Một người ủng hộ cho biết ông đã không đến thăm cô nữa sau khi điện thoại và laptop của ông bị tịch thu bởi chính quyền, người ta đánh và đe dọa sẽ giết ông nếu ông tiếp tục làm điều này.
Vào tháng 6, ông trốn khỏi Rwanda vì lo sợ sẽ bị trở lại tù hoặc bị bạo lực. Một số người Rwigara đã mất tích và họ có thể đã bị giết.
Mô hình chính trị Rwanda bao gồm tất cả phụ nữ được cho là hoàn toàn phù hợp với tất cả các ứng cử viên nữ từ mọi địa vị, bao gồm cả những người bất đồng quan điểm.
Magaret Nyagahura, thượng nghị sĩ trong Quốc hội Rwanda nói về Rwigara: “Chắc chắn không có gì liên quan đến việc cô ấy là một người phụ nữ hay là người đang tranh giành vị trí tổng thống.”
Bản thân Kagame cũng đã suy nghĩ về Rwigara. Ngay sau khi ông được bầu cử lại, ông đã nói chuyện với một nhóm các bộ trưởng, nhiều người trong số họ là nữ. Ông ám chỉ Rwigara: “Ngay cả khi bạn muốn trở thành tổng thống của đất nước, bạn vẫn không được miễn truy tố. Những người đang nghe tốt hơn là nên nghe tôi”.
Vào tháng 6, các thành viên khác trong gia đình Rwigara đã kháng cáo để Diane và mẹ cô Adeline được thả.
