"Hội họa không phải là sự sao chép cảnh vật mà là sự kiến giải thiên nhiên bằng phương tiện hội họa". Họa sư Isaak Levitan hiểu về bản chất của nghệ thuật tạo hình như vậy đấy. Ngày 30 tháng Tám là mốc đánh dấu 150 năm sinh nhật thiên tài hội họa chuyên vẽ phong cảnh Nga.
 |
| © Photo: RIA Novosti |
Người ta nói rằng Isaak Levitan đã đi vào lịch sử hội họa Nga như là một sáng lập gia của trường phái phong cảnh. Nhưng danh tính họa sĩ kiệt xuất này còn là một trong những tên tuổi chủ chốt trong lịch sử văn hóa Nga nói chung.
Biết nắm bắt nét chính của thiên nhiên Nga, bình dị mà sâu xa, Levitan cũng đã nắm bắt được và chuyển tải vào tác phẩm của mình mọi âm điệu của cả một thời đại sáng tạo. Đó là những thanh âm trữ tình. Và cũng bởi thế nên tên tuổi Levitan sóng ngang cùng hàng với nhiều nhà văn hóa vĩ đại, như những nhà soạn nhạc Chaikovski và Rakhmaninov hay các văn sĩ như Tiutchev và Bunin.
Mà ngay từ thuở Levitan còn sống, nhiều người nhạy bén cùng thời với ông cũng đã cảm nhận được đặc điểm riêng như thế của họa sĩ. Chẳng hạn như ông bầu Sergei Dyagilev, người đã tạo lập ra "Thế giới nghệ thuật" giúp thống nhất các họa sĩ Nga. "Nếu muốn tìm kiếm trên những họa phẩm Nga một buổi sớm tinh sương tươi tắn của Turgenev, hương cỏ đồng quê của Tolstoy, hay là những vạch nét chính xác của Chekhov, thì Levitan có thể trao vào tay ta tất cả những thứ đó cùng nhau", - ông Dyagilev nhận định.
Suốt cuộc đời ngắn ngủi vẻn vẹn 39 năm của mình, trong đó 20 năm hiến dâng cho nghệ thuật, Isaak Levitan đã tạo ra "khối chính" về phong cảnh Nga và con số tác phẩm trong thể loại này vượt hơn tất cả những họa sĩ Nga đương thời. Cảnh vật Nga của Levitan trở nên quen thân với mỗi người Nga ngay từ thuở nhỏ qua những bức tranh trong sách học vần, vậy mà không khi nào mất đi tính chân lý đơn giản và bền vững - từ "Chiều hè", Mùa thu vàng", "Tháng Ba" và "Hồ nước"... Có thể, bởi vì "khác với tất cả những bậc tiền bối về môn vẽ phong cảnh, Levitan là họa sĩ tài năng nhưng đồng thời cũng hầu như là một triết nhân uyên thâm". Đó là nhận xét của nhà nghiên cứu nghệ thuật, chuyên gia chính của Viện Bảo tàng Nga Peterburg, ông Sergei Krivondenchenkov, khi trả lời phỏng vấn của Đài "Tiếng nói nước Nga".
Ông Sergei Krivondenchenkov nói tiếp: "Hồi cuối thế kỷ 19, nhiều họa sĩ đã cổ xúy cho phong cách vẽ gọi là "hội họa ẩn nét". Trước tiên là trong Viện Hàn lâm hội họa Nga, người ta cho rằng thật đáng ca ngợi một bức tranh gọi là "hoàn chỉnh" theo ý tưởng tiêu chuẩn là trên đó gần như không hiện rõ nét cọ quét, và bức họa trông giống như tấm ảnh chụp. Rồi một thời gian dài các họa sĩ Nga đã đi theo xu hướng này.Nhưng vào những năm 1860-1870, giới cầm cọ đã sải bước qua ranh giới đó, khi giải quyết vấn đề phong cách kỹ thuật. Những nhà hội họa trẻ không thuộc trường phái cũ đã tư duy theo kiểu khác. Và khi phát triển phong cách phong cảnh trữ tình theo dấu Vasiliev và Savrasov, họa sĩ trẻ Levitan đã thể hiện trong sáng tác của mình đỉnh cao sáng tạocủa loại hình mới".
Giới nghiên cứu nghệ thuật nhận xét rằng, ở Levitan hàm chứa những gì chưa từng có hồi giữa thế kỷ 19, mới mẻ đối với kỹ thuật tạo hình đương thời nhưng vẫn hợp thức và được ưa chuộng cả hiện nay. Có thể liệt kê sơ sơ một số thành tố của kỹ thuật này: nghệ thuật tổng hòa các chi tiết, tri thức về phối màu hiện đại, tức là chuyển tải các gam màu lên tấm vải thô bằng những đường quét cọ nhất định, tạo ấn tượng gần gũi và mơ hồ, rồi cứ thế... Levitan làm việc một cách tự do. Ông là họa sĩ độc đáo, vạn năng, có thể vẽ phong cảnh, trông gần gũi thân quen y như thiên nhiên sống động bên cạnh ta, đồng thời lại nhẹ nhàng, khoáng đạt và dứt khoát.
Trong công việc sáng tạo, như chính Levitan đã từng thừa nhận, ông luôn cố gắng để mỗi nét cọ đưa đều "cất lên tiếng nói" và ông sẽ cực kỳ khổ sở nếu công chúng phải nhìn thấy những bức tranh dang dở của ông. Có lẽ bởi thế mà tại những cuộc trưng bày ở Nga cũng như ở nước ngoài đều không hề có những bức vẽ chưa hoàn chỉnh như vậy của Levitan.
Ngày nay, có thể thấy tác phẩm của Isaak Levitan ở những cơ sở tập hợp nghệ thuật lớn và sáng giá nhất của nước Nga, trước hết là Phòng tranh Tretyakov. Công chúng có thể xem và tán đồng với nhận xét của một đồng nghiệp hậu sinh của đại danh họa, rằng Levitan là "bậc thầy lớn nhất và thông thái nhất của nghệ thuật phong cảnh Nga".
Theo Đài TNNN
