Theo New York Times, người phát ngôn cơ quan tư pháp Iran Gholam Hossein Mohseni-Ejei tại một cuộc họp báo ngày 16/7 cho biết “một trong những kẻ xâm nhập người Mỹ” đã bị khởi tố nhưng không nêu rõ danh tính. Sau đó, hãng thông tấn Mizan của khối tư pháp Iran mới thông báo người này là công dân Mỹ Xiyue Wang, 37 tuổi. Hãng Mizan nói rằng ông Wang có mối liên hệ với các cơ quan tình báo của Mỹ và Anh. Tờ Mizan cũng cho hay, tại thời điểm bị bắt giữ, ông Wang đã lưu giữ đến 4.500 trang tài liệu về Iran và đã thực hiện nghiên cứu siêu bí mật cho Bộ Ngoại giao Mỹ, Trường Harvard Kennedy và Viện Nghiên cứu Ba Tư của Anh.
Thông tin về việc bắt giữ và kết án ông Wang được đưa ra nhiều tháng sau khi ông này biến mất khi đang thực hiện nghiên cứu cho luận án tiến sỹ ở Iran. Trước đó đã có những đồn đoán về việc ông Wang bị bắt giữ nhưng đến ngày 16/7, giới chức Iran mới chính thức xác nhận thông tin. Ông Daniel Day - Người phát ngôn của trường Princeton, nơi ông Wang đang theo học – xác nhận ông Wang là người bị bắt giữ. “Đó là sinh viên của trường chúng tôi”, ông Day nói. Ông này là một công dân Mỹ gốc Trung Quốc. Ông Day cũng cho hay trường đã biết về việc bắt giữ từ vài tháng trước nhưng đã tìm cách lặng lẽ làm việc để giải cứu ông Wang nhưng không thành.
Theo CNN, một quan chức của Bộ Ngoại giao Mỹ cho biết Bộ đã nhận được thông tin về trường hợp của ông Wang. Song, viện các lý do riêng tư, vị quan chức từ chối cho biết cụ thể về việc bảo hộ công dân. Vị này cho biết thêm rằng Bộ Ngoại giao Mỹ đã ra thông cáo kêu gọi giới chức Iran “phóng thích ngay lập tức các công dân Mỹ đang bị giam giữ không công bằng ở Iran”. “Chính quyền Iran vẫn tiếp tục bắt giữ các công dân Mỹ và những người nước ngoài khác vì những cáo buộc có liên quan đến an ninh quốc gia bị làm giả”, vị quan chức nói. Nhấn mạnh an toàn và an ninh của các công dân Mỹ vẫn là một ưu tiên hàng đầu, vị này khuyến cáo các công dân Mỹ, đặc biệt là những người mang 2 quốc tịch, đang cân nhắc tới Iran xem xét kỹ cảnh báo đi lại trước khi đưa ra quyết định.
Ngoài thông tin về việc kết án ông Wang, người phát ngôn cơ quan tư pháp Iran cũng thông báo em trai của Tổng thống Iran Hassan Rouhani là ông Hossein Fereydoun cũng đã bị bắt giữ trong một cuộc điều tra về cáo buộc tham nhũng. Động thái này được cho là do những đối thủ của ông Rouhani nhằm làm suy yếu và gây rắc rối cho ông.
Các vụ bắt giữ này được cho là sẽ tạo áp lực khá lớn đối với ông Rouhani – người vừa tái đắc cử nhiệm kỳ 2 vài tháng trước. Việc tái đắc cử của ông được xem là một cuộc trưng cầu dân ý của người Iran về việc tăng cường hợp tác với các nước khác, trong đó có Mỹ, bất chấp những luồng quan điểm chống Mỹ ở Iran như lãnh đạo tối cao Ayatollah Ali Khamenei; cơ quan tình báo và tư pháp.
Đặc biệt, tin tức về các vụ bắt giữ này trùng với dịp kỷ niệm 2 năm Mỹ và các cường quốc thế giới khác đạt được thỏa thuận với Iran về việc Tehran cắt giảm các hoạt động hạt nhân để đổi lấy việc nới lỏng các biện pháp trừng phạt kinh tế nhằm vào nước này. Thỏa thuận này cho đến nay bị các ý kiến phản đối ở Iran cho là đã không đưa đến sự bùng nổ về kinh tế trong nước còn những người ở Mỹ cũng cho rằng nó quá yếu ớt.
Tổng thống Mỹ Donald Trump trong cuộc vận động tranh cử năm 2016 cũng đã liên tục chỉ trích đây là “thỏa thuận tồi tệ nhất” và đã có nhiều động thái khiến quan hệ Mỹ - Iran trở nên căng thẳng hơn kể từ khi ông lên cầm quyền. Theo luật Mỹ, chính quyền mỗi 90 ngày sẽ đưa ra báo cáo đánh giá về sự tuân thủ các điều khoản trong thỏa thuận của phía Iran và báo cáo lần này sẽ được ông Trump công bố trong ngày 17/7.
