Theo AFP, người phát ngôn của Tổ chức Năng lượng nguyên tử Iran Behrouz Kamalvandi trong một tuyên bố được truyền hình trực tiếp trên sóng truyền hình quốc gia Iran ngày 7/7 cho biết, lệnh vượt quá ngưỡng làm giàu uranium được Tổng thống Hassan Rouhani đưa ra sẽ được thực hiện “trong vài giờ nữa”, sau khi những chi tiết kỹ thuật cuối cùng được hoàn tất.
Trước đó, ngày 8/5 - tròn một năm kể từ khi Tổng thống Mỹ Donald Trump đơn phương từ bỏ thỏa thuận, ông Rouhani tuyên bố không thực hiện 2 giới hạn chính theo thỏa thuận là mức tối đa 1,3 tấn đối với trữ lượng nước nặng và giới hạn 300 kg trong kho dự trữ uranium làm giàu thấp. Tehran cũng đưa ra tối hậu thư 60 ngày - thời hạn hết hạn vào ngày 7/7 - để các đối tác còn lại trong thỏa thuận giúp nước này tránh né các lệnh trừng phạt của Mỹ.
Tổng thống Iran khi đó tuyên bố hành động của nước này là để đối phó với thất bại của các bên ký kết thỏa thuận còn lại trong việc giữ lời hứa giúp Iran đối phó với các biện pháp trừng phạt do Mỹ tái lập trong nửa cuối năm ngoái. Động thái của Iran trong việc bắt đầu làm giàu uranium trên mức tối đa 3,67% đã được các bên nhất trí theo thỏa thuận năm 2015 diễn ra bất chấp sự phản đối của Liên minh châu Âu và Mỹ. Cơ quan nguyên tử quốc tế trong những ngày gần đây xác nhận rằng Iran đã vi phạm giới hạn 300 kg.
Cùng với việc nâng mức làm giàu urani, Iran cũng đe dọa sẽ từ bỏ thêm các cam kết theo thỏa thuận hạt nhân. Thứ trưởng Ngoại giao Abbas Araghchi ngày 7/7 chỉ rõ doanh số bán dầu giảm của Iran là một trong những vấn đề chính cần được giải quyết, nếu không Tehran sẽ từ bỏ thêm các cam kết.
“Chúng tôi hy vọng có thể đạt được một giải pháp nếu không sau 60 ngày nữa chúng tôi sẽ thực hiện bước thứ 3”, Thứ trưởng Ngoại giao Iran tuyên bố nhưng không cho hay các biện pháp tiếp theo sẽ liên quan đến vấn đề gì.
Hiện vẫn chưa rõ Iran sẽ tăng mức làm giàu uranium lên bao nhiêu nhưng một cố vấn hàng đầu của Lãnh tụ tối cao Iran Ayatollah Ali Khamenei cuối tuần qua ám chỉ rằng mức làm giàu uranium của nước này có thể đạt tới 5%.
Tuyên bố của Iran được đưa ra sau khi Điện Elysee trong một thông báo cho biết, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron trong cuộc điện đàm với ông Rouhani ngày 6/7 đã bày tỏ “quan ngại mạnh mẽ” trước nguy cơ làm suy yếu thỏa thuận hạt nhân cũng như những hậu quả có thể xảy ra.
Tuy nhiên, theo giới chức Pháp, 2 nhà lãnh đạo đã đồng ý hạn chót 15/7 để khai thác các điều kiện nhằm nối lại đối thoại giữa tất cả các bên. Ông Macron cũng sẽ tham vấn chính quyền Iran và các đối tác quốc tế để đưa ra “sự xuống thang cần thiết” trong những ngày tới.
Theo thỏa thuận đạt được giữa Iran và 6 cường quốc thế giới là Anh, Trung Quốc, Pháp, Đức, Mỹ và Nga năm 2015, Tehran đồng ý giảm mạnh chương trình hạt nhân của nước này để đổi lấy lệnh trừng phạt.
Sau khi tuyên bố rút khỏi thỏa thuận, Mỹ bắt đầu áp dụng các biện pháp trừng phạt nhằm vào Iran từ tháng 8/2018, nhắm mục tiêu vào các lĩnh vực quan trọng bao gồm xuất khẩu dầu và hệ thống ngân hàng, ảnh hưởng đáng kể đến nền kinh tế Iran. Giới hạn làm giàu uranium 3,67% được thiết lập trong thỏa thuận là đủ để phát điện nhưng thấp hơn nhiều so với mức hơn 90% cần thiết để sản xuất đầu đạn hạt nhân.
Tổng thống Iran Rouhani khẳng định chính sách của nước ông không nhằm “làm tổn hại mà là để bảo tồn” thỏa thuận, đồng thời nhấn mạnh rằng hành động của Iran sẽ được đảo ngược nếu các bên khác cung cấp sự hỗ trợ để Iran tránh được các lệnh trừng phạt của Mỹ. Iran cũng trích dẫn các điều khoản của thỏa thuận, theo đó cho phép một bên tạm thời từ bỏ một số cam kết nếu cho rằng phía bên kia không tôn trọng một phần của thỏa thuận để khẳng định họ không vi phạm thỏa thuận.
