Sau khi tạm hoãn phiên tòa vào ngày 29/11/2016 để triệu tập thêm người liên quan trong vụ án, HĐXX quyết định tuyên hủy toàn bộ án sơ thẩm để điều tra, xét xử lại.
4 phiên tòa, 2 lần hủy án sơ thẩm
Các bị cáo Lê Hải Nhị, bà Đinh Thị Quỳnh Giao và ông Nguyễn Quyết Thắng - nguyên là cán bộ Ban Bồi thường giải phóng mặt bằng (GPMB) và tái định cư huyện Cát Tiên, tỉnh Lâm Đồng từng bị TAND huyện Cát Tiên tuyên phạm tội “Thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng”.
Ông Lê Hải Nhị bị TAND huyện Cát Tiên xử phạt bị cáo 42 tháng tù giam về tội “Cố ý làm trái quy định của Nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng”. Cùng tội này, bà Đinh Thị Ngọc Giao và ông Nguyễn Quyết Thắng cùng bị phạt 36 tháng tù giam.
Không đồng tình với án sơ thẩm, các bị cáo và người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan kháng cáo. Ngày 15 và 16/1/2015, TAND tỉnh Lâm Đồng xét xử đã hủy toàn bộ bản án sơ thẩm; giao hồ sơ vụ án cho cấp sơ thẩm để điều tra lại do chứng cứ và việc xác định tội danh thiếu chính xác.
Ngày 19/4/2016, VKSND huyện Cát Tiên có Bản cáo trạng số 15/CTCN truy tố các bị can ra trước TAND huyện Cát Tiên về tội “Thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng”.
Ngày 22/7/2016, TAND huyện Cát Tiên đưa vụ án ra xét xử sơ thẩm lần 2, xử phạt bị cáo Nhị 24 tháng tù; Giao, Thắng 22 tháng tù về tội “Thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng”, buộc mỗi bị cáo phải trả lại cho Trung tâm Quản lý và Khai thác (QL&KT) huyện Cát Tiên số tiền hơn 131 triệu đồng. Khẳng định bản án có nhiều dấu hiệu oan sai, các bị cáo tiếp tục kháng cáo.
Không đủ yếu tố cấu thành tội?
Như Báo PLVN đã phản ánh, Ngày 28/11/2008, UBND tỉnh Lâm Đồng có Quyết định 3217/QĐ-UBND phê duyệt dự án đầu tư xây dựng công trình hồ chứa nước Tư Nghĩa (huyện Cát Tiên), giao cho chủ đầu tư là Trung tâm Quản lý và khai thác công trình công cộng huyện (Trung tâm QL&KT).
Ngày 29/8/2011, Trung tâm QL&KT ký hợp đồng với Ban Bồi thường GPMB và tái định cư huyện Cát Tiên (Ban GPMB) về GPMB thi công xây dựng công trình này. Ngày 26/12/2011, UBND huyện có Quyết định số 400/QĐ-UBND phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ và tái định cư (giai đoạn 1) do Ban GPMB thực hiện và ông Lê Hải Nhị làm Giám đốc, bà Đinh Thị Quỳnh Giao làm Phó Giám đốc và Nguyễn Quyết Thắng là nhân viên.
Trong quá trình tính toán thiệt hại cây dó bầu cho hộ ông Lê Quang Cảnh, bà Giao đã tham khảo trên trang web của Báo Lâm Đồng thấy có hướng dẫn mật độ trồng cây dó bầu là từ 1.600 đến 2.000 cây/ha nên đã áp mật độ cây dó bầu của hộ ông Cảnh là 1.800 cây/ha và được Ban GPMB thống nhất cách tính như trên để tính bồi thường cho hộ ông Cảnh.
Sau khi hoàn tất hồ sơ, Ban GPMB đã chuyển sang Phòng TN&MT huyện Cát Tiên để thẩm định và trình UBND huyện Cát Tiên phê duyệt, chi trả tiền bồi thường cho hộ ông Cảnh.
Nhưng sau đó UBND huyện Cát Tiên cho rằng có tiêu cực trong việc thống kê, đền bù cho hộ ông Cảnh nên đã tổ chức nhiều đợt thanh, kiểm tra, đồng thời giao hồ sơ cho Cơ quan CSĐT Công an huyện để điều tra, làm rõ.
Tuy nhiên, trong quá trình điều tra vụ án gần 2 năm, ngay các cơ quan liên quan điều tra cũng đã không đồng tình với việc truy cứu trách nhiệm hình sự các thành viên Ban GPMB.
Cụ thể ngày 14/4/2012, Công an huyện Cát Tiên đã có Báo cáo số 382/BC-CAH về kết quả điều tra, xác minh công tác thống kê, tính toán bồi thường trái pháp luật cho hộ ông Cảnh xác định: trong quá trình kiểm tra hiện trường thu hồi đất đợt 1, hiện trường bị xáo trộn, thay đổi. Một số khu vực bị đốt cháy, san ủi không còn hiện trường để điều tra xác minh, do vậy không có căn cứ tính giá trị thiệt hại do hành vi thiếu trách nhiệm của cán bộ Ban GPMB gây ra.
Ngày 24/4/2012, Công an huyện Cát Tiên tiếp tục có Báo cáo số 427/BC-CAH do Trung tá Hoàng Hoa Cầm – Phó Trưởng Công an huyện Cát Tiên ký gửi Chủ tịch UBND huyện Cát Tiên, xác định số cây chênh lệch tổng cộng là 300 cây với số tiền thiệt hại hơn 77 triệu đồng, không đủ yếu tố cấu thành tội “Thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng”.
Đáng nói, ngay tại buổi làm việc ngày 7/9/2012 với Thanh tra huyện Cát Tiên, ông Đỗ Đức Thu, Viện trưởng VKSND huyện Cát Tiên xác định: “Kết quả làm việc của Thanh tra và Công an huyện chưa đủ yếu tố, cơ sở pháp lý để khởi tố vụ án”.
“Trong quá trình điều tra, Thanh tra và CQĐT đã tính ra tới 6 kết quả thiệt hại khác nhau, lúc 553 triệu đồng, hơn 192 triệu đồng, hơn 618 triệu đồng, hơn 77 triệu đồng, hơn 559 triệu đồng và hơn 395 triệu đồng? Phải chăng cơ quan tố tụng huyện Cát Tiên đang cố “buộc án, gán tội” cho chúng tôi”, ông Nhị cho biết.
Nhiều dấu hiệu oan sai
Liên quan đến vụ án này, Luật sư Vũ Văn Biển (bào chữa cho bị cáo Thắng), Luật sư Huỳnh Tho (bào chữa cho bị cáo Giao) và Luật sư Đỗ Văn Bảy (bào chữa cho bị cáo Lê Hải Nhị) - Đoàn Luật sư tỉnh Lâm Đồng phân tích: Trong vụ án này các cơ quan tiến hành tố tụng huyện Cát Tiên đã hình sự hóa các quan hệ kinh tế, hành chính.
Theo hợp đồng kinh tế đã ký giữa Ban GPMB với Trung tâm Quản lý và Khai thác công trình công cộng huyện Cát Tiên (Trung tâm QL&KT) thì công việc Ban GPMB phải thực hiện là lập phương án đền bù, GPMB, khi phương án được UBND huyện Cát Tiên duyệt là hoàn tất hợp đồng.
Nếu phương án không được UBND huyện Cát Tiên duyệt thì Ban GPMB vi phạm nghĩa vụ trong hợp đồng kinh tế đã ký, chứ không phải chịu trách nhiệm hình sự trong trường hợp này. Các bên trong hợp đồng nếu có tranh chấp thì sẽ khởi kiện thành vụ án kinh tế.
Mặt khác, khi UBND huyện Cát Tiên ban hành Quyết định số 400/QĐ–UBND ngày 26/12/2011 phê duyệt phương án mà Ban GPMB đã xây dựng và căn cứ vào quyết định này, chủ đầu tư (Trung tâm QL&KT) đã chi tiền đền bù cho hộ ông Cảnh.
Như vậy, số tiền đền bù này hiện nay hộ ông Cảnh đang giữ, nếu có căn cứ cho rằng việc đền bù cho hộ ông Cảnh là sai thì UBND huyện Cát Tiên là cơ quan có thẩm quyền điều chỉnh Quyết định số 400/QĐ-UBND ngày 26/12/2011 để thu hồi số tiền mà các cơ quan cho rằng bị thất thoát về cho ngân sách nhà nước từ hộ ông Cảnh.
Điểm mấu chốt trong vụ án này chính là việc CQĐT đã không chứng minh được thiệt hại, việc thu thập chứng cứ không được đầy đủ và thiếu chính xác.
Trong vụ án, việc xác định định lượng về thiệt hại hậu quả là dấu hiệu bắt buộc phải chứng minh do hành vi thiếu trách nhiệm gây ra, nhưng theo văn bản có giá trị pháp lý để xác định giá trị thiệt hại xảy ra là các biên bản kiểm tra hiện trường từ ngày 22 đến 24/2/2012 được sử dụng làm chứng cứ xác định thiệt hại trong vụ án này đều thể hiện hiện trường bị xáo trộn, một số cây trên hiện trường đã bị chặt hạ, bị đốt cháy, một số vị trí hiện trường đã bị san ủi...
Theo quy định tại điểm i khoản 2 Điều 1 Thông tư 01/2010/TTLT-VKSNDTC-BCA-TANDTC ngày 27/8/2010 hướng dẫn thi hành các quy định của Bộ luật Tố tụng Hình sự (BLTTHS) thì các chứng cứ này thuộc “Chứng cứ quan trọng đối với vụ án”, cũng theo điểm k khoản 2 Điều 4 Thông tư này cũng quy định “Việc điều tra, thu thập chứng cứ quan trọng đối với vụ án không đúng trình tự, thủ tục của BLTTHS nên không có giá trị chứng minh trong vụ án hình sự.
Mặt khác, việc kiểm tra hiện trường do cơ quan điều tra Công an huyện Cát Tiên thực hiện từ ngày 22 đến 24/2/2012 không có mặt của kiểm sát viên là không đúng trình tự, thủ tục theo quy định tại Điều 150 BLTTHS (tại bản án sơ thẩm lần 2 đã nhận định là vi phạm tố tụng), do đó không thể sử dụng các biên bản kiểm tra hiện trường này để xác định giá trị thiệt hại vì không có giá trị pháp lý chứng minh trong vụ án. Việc sử dụng các biên bản này để làm chứng cứ buộc tội các bị cáo hoàn toàn không có căn cứ.
Một thiếu sót nghiêm trọng nữa là trong quá trình kiểm tra hiện trường đã không có mặt của người sử dụng đất là ông Lê Quang Cảnh nên việc xác định ranh giới, vị trí chính xác của hiện trường không đảm bảo, CQĐT đã vi phạm khoản 4 Điều 143 BLTTHS quy định về thủ tục phải có mặt đương sự cần thiết liên quan khi khám nghiệm hiện trường vụ án.
Do hiện trường không còn nguyên vẹn (bị đốt, chặt hạ, san ủi trắng), không thể đo đếm được số lượng cây dó bầu trên diện tích giải tỏa nên phần chênh lệch giữa Ban GPMB và CQĐT xác minh là 1.533 cây, gây thiệt hại cho Nhà nước hơn 395 triệu đồng. Để xử lý số liệu tính ra số lượng cây dó bầu đã trồng, CQĐT đã áp dụng phương pháp mật độ bình quân của số cây còn sót lại tại hiện trường để áp đặt lên phần đã bị san ủi trắng là hết sức mâu thuẫn khi chính CQĐT kết luận việc Ban GPMB áp dụng phương pháp này là trái pháp luật, nhưng cơ quan tiến hành tố tụng huyện Cát Tiên lại sử dụng chính phương pháp này để vận dụng buộc tội các bị cáo.
Mặt khác, trong vụ án này, nếu cho rằng các bị cáo phạm tội “Thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng” như bản án đã tuyên của TAND huyện Cát Tiên thì các cơ quan tố tụng của huyện Cát Tiên đã bỏ lọt nhiều tội phạm trong vụ án này.
Cụ thể, Trung tâm QL&KT và Ban GPMB thông qua một hợp đồng kinh tế để cùng thực hiện nhiệm vụ cấp trên giao phó, hợp đồng đã được thực hiện xong, cơ quan có thẩm quyền cũng đã ban hành quyết định phê duyệt theo quy định, Trung tâm QL&KT cũng có đại diện là thành viên thường trực trong quá trình thực hiện nhiệm vụ, biết và biết rõ mọi hoạt động liên quan nên chính xác phải chịu trách nhiệm ngang bằng các thành viên trong Ban GPMB trước Nhà nước và pháp luật.
Phòng TN&MT huyện Cát Tiên là đơn vị thẩm định kết quả, việc thẩm định này có chi phí hơn 8,5 triệu đồng. Căn cứ các biên bản thẩm định, xác minh hiện trạng do chính Phòng TN&MT huyện Cát Tiên ký (cùng UBND xã Tư Nghĩa, Trung tâm QL&KT, Ban GPMB) Phòng TN&MT lập Tờ trình số 647/TTr-TNMT và dựa trên nội dung này, UBND huyện Cát Tiên sau khi kiểm tra đã ra quyết định phê duyệt chi phí đền bù, trách nhiệm liên đới quá rõ ràng nhưng kết luận của Cơ quan điều tra lại loại trừ một cách hết sức khó hiểu.
Đáng nói, trong vụ án này bị cáo Thắng bị cơ quan tố tụng huyện Cát Tiên truy tố và tuyên phạm tội “Thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng” hoàn toàn không có căn cứ pháp lý, bởi lẽ chủ thể bắt buộc của tội này phải là người có chức vụ, quyền hạn trong khi bị cáo Thắng chỉ là nhân viên hợp đồng của Ban GPMB làm việc và hoạt động theo sự phân công của trưởng ban... Luật sư Biển cho biết.
“Từ các dẫn chứng trên, không đủ căn cứ để truy cứu trách nhiệm hình sự đối với các bị cáo về tội “Thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng”, các luật sư tham gia bào chữa cho các bị cáo trong vụ án này nhận định.
Báo PLVN sẽ tiếp thục thông tin về diễn biến của vụ án này.
