Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP) vừa có công văn gửi tới Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính và Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) Lê Minh Hoan để báo cáo các khó khăn trong phòng, chống dịch COVID-19 tại các nhà máy chế biến thuỷ sản và một số đề xuất, kiến nghị phục hồi sản xuất, xuất khẩu sau giai đoạn “3 tại chỗ”.
Khó cầm cự với phương án “3 tại chỗ”
Theo VASEP, thời gian qua, hầu hết các tỉnh thành đã yêu cầu các doanh nghiệp chỉ được duy trì hoạt động khi đảm bảo điều kiện “3 tại chỗ” hoặc “1 cung đường - 2 địa điểm” để phòng chống dịch bệnh lây lan vào các nhà máy, các khu công nghiệp.
Trong đó, VASEP có 270 doanh nghiệp thành viên, tập trung chủ yếu tại Đồng bằng sông Cửu Long và các tỉnh Nam Trung Bộ trở vào nên việc thực hiện cũng gặp rất nhiều khó khăn.
Thực tế, khi thực hiện điều kiện “3 tại chỗ” thời gian qua đã phát sinh nhiều khó khăn, bất cập, tác động lớn tới việc bảo đảm an toàn phòng chống dịch cũng như nỗ lực duy trì sản xuất, xuất khẩu.
Hện nay, chỉ có khoảng 30% các doanh nghiệp thủy sản tại các tỉnh thành phía Nam đảm bảo được điều kiện “3 tại chỗ”.
Các doanh nghiệp không đủ điều kiện thực hiện “3 tại chỗ” đã phải ngừng sản xuất, dẫn đến một số hệ lụy như nợ ngân hàng, nợ nhà cung cấp, mất khách hàng, rủi ro không huy động được công nhân sau giãn cách.
Với các doanh nghiệp sản xuất “3 tại chỗ”, số công nhân có thể huy động cũng chỉ 30-50% số lao động do quy định bắt buộc giãn cách trong sản xuất, còn lại phải nghỉ việc hoặc nghỉ không lương.
Việc thực hiện sản xuất giãn cách đã khiến công suất trung bình của doanh nghiệp giảm xuống chỉ còn 40-50% so với trước đây và dự tính công suất chung của cả vùng chỉ còn 30-40%. Nguyên liệu thủy sản huy động cho chế biến xuất khẩu cũng chỉ đạt 40-50% so với nguồn nguyên liệu bên ngoài.
Theo VASEP, việc thực hiện “3 tại chỗ” chỉ là biện pháp tình thế tạm thời trong thời gian ngắn hạn, và chỉ có thể kéo dài từ 2-3 tuần đối với các doanh nghiệp vừa. Còn các doanh nghiệp lớn hơn cũng chỉ duy trì tối đa 4-5 tuần do phải gồng gánh quá nhiều khoản chi phí.
Đơn cử như chi phí xét nghiệm hằng tuần, chi phí trang bị các điều kiện cho công nhân ăn - ngủ - làm việc tại nhà máy tăng 50-100%. Chi phí trả thêm lương công nhân ở lại nhà máy cũng tăng 30-50%, chi phí bao bì - vật tư - bột - phụ liệu tăng cao, chi phí điện sản xuất và duy trì kho đông lạnh, phí cước tàu biển liên tục tăng từ 2-3 đến 10 lần.
Báo cáo mới nhất từ VASEP cho thấy, trong điều kiện áp dụng Chỉ thị 16 tại Tp. Hồ Chí Minh và 19 tỉnh thành phía nam, sản xuất và xuất khẩu thủy sản sụt giảm đáng kể nhất là từ nửa cuối tháng 7.
Cụ thể, sau khi tăng 16% vào nửa đầu tháng, xuất khẩu thủy sản nửa cuối tháng 7/2021 bị sụt giảm khoảng 15-20% so với nửa đầu tháng, khiến cho kim ngạch xuất khẩu thủy sản cả tháng 7 giảm khoảng 4% so với cùng kỳ năm 2020 chỉ đạt 763 triệu USD.
Xét theo từng mặt hàng, xuất khẩu tôm trong tháng 7 giảm 4% so với cùng kỳ đạt 374 triệu USD; Xuất khẩu cá tra và cá ngừ cũng giảm khoảng 5%, đạt tương ứng 117 triệu USD và 60,5 triệu USD; Xuất khẩu mực, bạch tuộc giảm 9%...
Kiến nghị hướng dẫn thực hiện “Y tế tại chỗ”
Từ những khó khăn như nêu ở trên, VASEP kiến nghị với Thủ tướng Chính phủ, trước mắt đưa người lao động vào diện ưu tiên tiêm vaccine, trong đó, đặc biệt ưu tiên cho lực lượng lao động tại các nhà máy đang áp dụng phương thức “3 tại chỗ” tại các địa phương để đảm bảo mục tiêu xuất khẩu, cung ứng hàng hóa.
 |
VASEP cho rằng ngành thủy sản Việt Nam còn phải sống chung với dịch trong thời gian dài. |
Về thời gian tới và trong dài hạn, theo VASEP, cần chủ động, sẵn sàng sống chung với dịch và phải có chiến lược phát triển, phục hồi sản xuất trong bối cảnh mới.
VASEP đề xuất trong cách tiếp cận này cần có bộ quy tắc, hướng dẫn thực hiện “y tế tại chỗ”, trong đó, doanh nghiệp sẽ chủ động sử dụng tổ y tế, trạm y tế của nhà máy tự tổ chức xét nghiệm cho người lao động 2 lần/tháng, mẫu xét nghiệm sẽ gửi cho cơ quan y tế và kết quả tự xét nghiệm của doanh nghiệp được áp dụng trong lưu thông, giao dịch. Trung tâm Kiểm soát bệnh tật (CDC) cũng sẽ tổ chức xét nghiệm cho doanh nghiệp 1 lần/tháng. Như vậy, sẽ đảm bảo mỗi công nhân được xét nghiệm 3 lần/tháng.
VASEP cũng đề xuất Bộ Y tế có hướng dẫn xử lý kịp thời đối với các doanh nghiệp trong thực hiện “3 tại chỗ” như phát hiện F0, chỉ khoanh vùng và cách ly khu vực có nguy cơ, phun khử khuẩn, xét nghiệm, hướng dẫn các biện pháp an toàn, kiểm soát các nguồn lây nhiễm một cách hiệu quả và phù hợp nhằm giảm tổn thất cho doanh nghiệp và sinh kế cho công nhân, nhưng vẫn đảm bảo an toàn dịch bệnh cho nhà máy.
Ngoài ra, cần có chính sách hỗ trợ cho công nhân, người lao động khó khăn và doanh nghiệp như giảm lãi suất vay ngân hàng, giảm 30% tiền điện ít nhất đến hết năm 2021, giảm mức đóng kinh phí công đoàn từ 2% quỹ lương xuống còn 1%; Tăng mức hỗ trợ từ nguồn BHXH-BHYT-TNLĐ cho DN, và đề nghị BHXH chi trả lương và chi phí cho các trường hợp người lao động đi cách ly do dịch bệnh Covid-19 theo yêu cầu của cơ quan y tế.
VASEP cũng đề nghị không công khai lên truyền thông tên của DN nếu có ca nhiễm COVID-19 nhằm tránh ảnh hưởng đến hoạt động và hình ảnh của DN.
