Do sức ép từ tốc độ tăng trưởng kim ngạch xuất nhập khẩu (XNK) và lượng tờ khai hải quan lớn, việc vận hành Hệ thống quản lý hải quan tự động tại cảng biển, cảng hàng không trên phạm vi cả nước được ngành Hải quan xác định là một trong những nhiệm vụ trọng tâm hàng đầu trong những năm gần đây.
Cụ thể, số liệu thống kê của ngành Hải quan cho thấy, trung bình 5 năm trở lại đây mức tăng về kim ngạch XNK là 13,2% nên quy mô kim ngạch tăng mạnh từ 264,1 tỷ USD năm 2013 đã lên 425,12 tỷ USD vào năm 2017; cùng với đó tốc độ tăng trưởng giao dịch (số lượng tờ khai hải quan) trung bình hàng năm là 16,9% từ 5,9 triệu tờ khai năm 2013 lên 11,31 triệu tờ khai năm 2017, trong khi đó yêu cầu về giảm thời gian thông quan hàng hóa cũng đang là nhiệm vụ cấp bách với mục tiêu thời gian thông quan hàng hóa qua biên giới còn 70 giờ đối với hàng hóa xuất khẩu, 90 giờ đối với hàng hóa nhập khẩu theo Nghị quyết 19-2017/NQ-CP của Chính phủ.
Đến tháng 7 này, Hệ thống quản lý hải quan tự động tại cảng biển, cảng hàng không đã được thực hiện tại 4 cục hải quan địa phương là: Hải Phòng, Hà Nội; TPHCM và Bà Rịa - Vũng Tàu. Trong đó, Cục Hải quan Hải Phòng triển khai tại 4 chi cục hải quan cửa khẩu với 53 doanh nghiệp kinh doanh kho, bãi, cảng biển tham gia; Cục Hải quan Hà Nội triển khai tại Chi cục Hải quan cửa khẩu sân bay quốc tế Nội Bài với 3 doanh nghiệp; Cục Hải quan TPHCM triển khai tại 4 chi cục với 4 doanh nghiệp tham gia; Cục Hải quan Bà Rịa - Vũng Tàu triển khai tại 4 chi cục với 14 doanh nghiệp tham gia. Cập nhật của Cục CNTT và Thống kê hải quan (Tổng cục Hải quan) hết tháng 5/2018, tại Cục Hải quan Hải Phòng, Hệ thống đã xử lý 2,35 triệu container vào, 2,24 triệu container ra, 20,6 triệu kiện hàng vào và 19,7 triệu kiện hàng ra. Tại Cục Hải quan Hà Nội là 8,1 triệu kiện hàng vào, 4,2 triệu kiện ra. Tại Cục Hải quan TPHCM là 56.400 container vào; 50.100 container ra, 93.800 kiện hàng vào, 47.300 nghìn kiện hàng ra. Tại Cục Hải quan Bà Rịa - Vũng Tàu đã xử lý 160.300 container vào, 153.200 container ra, 1,3 triệu kiện hàng vào và 355 kiện hàng ra. Như vậy, tổng số lượng container được xử lý qua Hệ thống là 5,01 triệu và hàng chục triệu kiện hàng.
Tổng cục Hải quan đánh giá, Hệ thống quản lý hải quan tự động đem lại nhiều lợi ích cho doanh nghiệp kinh doanh kho, bãi, cảng, doanh nghiệp xuất nhập khẩu như: Được cơ quan Hải quan cung cấp đầy đủ, chính xác, kịp thời thông tin (dưới dạng điện tử) về dự kiến hàng đến kho, bãi, cảng (thông qua Manifest), hàng hóa được cơ quan Hải quan cấp phép thông quan (thông qua tờ khai và các chứng từ liên quan).
Mặt khác, việc tự động hóa trong khai thác cảng góp phần giúp doanh nghiệp giảm chi phí, tăng công suất khai thác và tăng năng lực cạnh tranh, đồng thời công khai, minh bạch quy trình quản lý; chủ động trong việc thực hiện chế độ quản lý, thống kê, lưu giữ chứng từ, sổ sách; giảm bớt chi phí quản lý, tổng hợp, báo cáo về hàng hóa ra, vào, tồn trong khu vực giám sát hải quan; giảm thủ tục... Đồng thời, Hệ thống giúp cơ quan Hải quan tăng cường năng lực quản lý giám sát hàng hóa ra, vào, tồn đọng tại các kho, bãi, cảng góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.
Với những lợi ích mà Hệ thống quản lý hải quan tự động tại tất cả các cảng biển, cảng hàng không mang lại, ngành Hải quan đang đặt mục tiêu đặt ra đến hết quý III/2018 sẽ hoàn thành triển khai hệ thống này tại các Cục Hải quan: Hà Nội, Hải Phòng, Quảng Ninh, TPHCM, Bà Rịa - Vũng Tàu, Đà Nẵng, Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định, Khánh Hòa, Cần Thơ.
