Theo Tiến sĩ Ulysses Dorotheo, Việt Nam nên xem xét bài học từ các quốc gia đi trước, nhằm đưa ra quyết định cấm hay quản lý các sản phẩm thuốc lá mới.
Thuốc lá điện tử lan rộng trong giới trẻ, đe dọa nỗ lực 10 năm phòng chống thuốc lá
Phát biểu khai mạc hội thảo, Thứ trưởng Bộ Y tế Trần Văn Thuấn nhấn mạnh, Việt Nam là một trong số các quốc gia thể hiện sự cam kết mạnh mẽ trong công tác phòng, chống tác hại của thuốc lá thông qua việc ký kết tham gia Công ước Khung về kiểm soát thuốc lá (FCTC) của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) vào ngày 11/11/2004 và thông qua Luật Phòng, chống tác hại (PCTH) vào ngày 18/6/2012.
 |
Thứ trưởng Bộ Y tế Trần Văn Thuấn phát biểu khai mạc tại hội thảo. |
"Sau khi Luật PCTH thuốc lá có hiệu lực, các nhóm giải pháp về PCTH thuốc lá được triển khai đồng bộ trên toàn quốc như truyền thông, giáo dục về PCTH thuốc lá; thực hiện môi trường không khói thuốc lá; chính sách về thuế thuốc lá; cảnh bảo sức khoẻ; cấm quảng cáo, khuyến mại, tài trợ các sản phẩm thuốc lá, cai nghiện thuốc lá…" - Thứ trưởng Trần Văn Thuấn cho biết.
Báo cáo tổng kết 10 năm thi hành Luật cho thấy, tỷ lệ sử dụng thuốc lá điếu thông thường trong nam giới trưởng thành đã giảm trung bình 0,5% mỗi năm, từ 47,4% năm 2010 xuống còn 38,9% năm 2023. Tỷ lệ hút thuốc ở thanh thiếu niên cũng đã giảm, đồng thời, tỷ lệ phơi nhiễm với khói thuốc thụ động cũng giảm đáng kể cả ở các hộ gia đình, nơi cộng cộng và nơi làm việc.
Tuy nhiên, theo Thứ trưởng Bộ Y tế công tác phòng chống tác hại thuốc lá tại Việt Nam vẫn còn nhiều khó khăn, thách thức. Tỷ lệ sử dụng thuốc lá tuy đã giảm nhưng vẫn còn cao, đặc biệt là nam giới. Trong khi đó, các sản phẩm thuốc lá mới xuất hiện (thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, thuốc lá lai giữa hai loại, thuốc lá hút Shisha), kéo theo tỷ lệ thanh thiếu niên và phụ nữ trẻ sử dụng các loại sản phẩm này tăng lên. Bên cạnh đó, thuế tiêu thụ đặc biệt trên giá bán lẻ thuốc lá thấp, người dân có thể dễ dàng tiếp cận thuốc lá ở khắp mọi nơi khiến công tác phòng chống càng gặp khó khăn.
 |
TS Nguyễn Trọng Khoa - Phó Cục trưởng Cục Quản lý Khám chữa bệnh (Bộ Y tế). |
Tại hội thảo, TS Nguyễn Trọng Khoa - Phó Cục trưởng Cục Quản lý Khám chữa bệnh, Bộ Y tế cũng thông tin, ở nhóm 13 – 15 tuổi, chỉ trong vòng 2 năm, tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử đã tăng gấp đôi (từ 2,5% năm 2022 lên 8%). Ở nhóm trên 15 tuổi, tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử cũng tập trung cao ở nhóm tuổi trẻ. Điều này cho thấy, những thành tựu Việt Nam đã đạt được trong việc giảm tỷ lệ sử dụng thuốc lá điếu thông thường trong gần 10 năm qua có nguy cơ bị phá bỏ bởi việc gia tăng sử dụng thuốc lá điện tử đang nhắm vào giới trẻ.
Lý giải nguyên nhân khiến tỷ lệ hút thuốc ở giới trẻ tăng lên, theo Tiến sĩ Ulysses Dorotheo, Giám đốc Điều hành của SEATCA là do ngành công nghiệp thuốc lá đang chủ đích hướng đến nhóm này. Họ thiết kế các sản phẩm thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng với hình thức bắt mắt như đồ chơi, thực phẩm, bánh kẹo và các sản phẩm khác. Ngoài ra, họ còn tận dụng mạng xã hội và các sự kiện phong cách sống để tạo ấn tượng rằng những sản phẩm này là “không thể thiếu” đối với giới trẻ, đồng thời lan truyền quan niệm sai lầm rằng thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng an toàn hơn so với thuốc lá truyền thống.
“Thực tế, thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng không hỗ trợ quá trình cai nghiện thuốc lá. Nhiều người cố gắng bỏ thuốc bằng cách sử dụng các sản phẩm này nhưng thường rơi vào tình trạng sử dụng cả thuốc lá điện tử và thuốc lá thông thường. Hơn nữa, thanh thiếu niên sử dụng thuốc lá điện tử có nguy cơ bắt đầu hút thuốc lá truyền thống cao gấp ba lần” - Tiến sĩ Ulysses Dorotheo nhấn mạnh.
Việt Nam nên cấm thuốc lá thế hệ mới
TS Ulysses Dorotheo, Giám đốc Điều hành của SEATCA, cho biết Việt Nam giống như các nước ASEAN khác, đang phải đối mặt với vấn đề gia tăng sử dụng các loại thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng đặc biệt là trong giới trẻ.
"Chính sách cấm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng là cách hiệu quả nhất để giải quyết vấn đề này và tránh lặp lại sai lầm khi để nạn dịch thuốc lá gia tăng"- TS Ulysses Dorotheo nói.
 |
Tiến sĩ Ulysses Dorotheo, Giám đốc Điều hành của SEATCA chia sẻ tại hội thảo. |
Cũng theo Tiến sỹ Ulysses Dorotheo, hiện nay có hơn 40 quốc gia và vùng lãnh thổ đã cấm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng. Tại ASEAN, Brunei, Campuchia, Lào, Singapore và Thái Lan đã ban hành lệnh cấm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng trong khi Indonesia, Malaysia và Philippines - những quốc gia đã "nhượng bộ" trước áp lực của ngành công nghiệp thuốc lá (CNTL) và cho phép bán và quảng cáo các sản phẩm gây hại và gây nghiện này đang gặp nhiều khó khăn trong việc ứng phó với tình trạng hút thuốc điện tử ở giới trẻ. Việt Nam nên xem xét bài học từ các quốc gia này khi quyết định cấm hay quản lý các sản phẩm này.
Trái ngược với tuyên bố của ngành công nghiệp thuốc lá, thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng không an toàn. Chúng chứa nicotine cùng các chất độc hại và gây ung thư khác. Các trường hợp tổn thương phổi liên quan đến việc sử dụng sản phẩm thuốc lá điện tử (EVALI) đang gia tăng trên toàn cầu, như trường hợp một thanh niên 22 tuổi người Philippines, đã tử vong đầu năm 2024 do tổn thương tim và phổi sau khi sử dụng thuốc lá điện tử hàng ngày trong hai năm.
Theo bà, thanh thiếu niên sử dụng thuốc lá điện tử có khả năng bắt đầu hút thuốc lá thông thường cao gấp ba lần. Một số quốc gia cấm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng có tỷ lệ hút thuốc thấp nhất thế giới, như Singapore (10,1%), Brazil (9,1%) và Hồng Kông (9,5%).
"Bằng cách điều chỉnh các chiến lược kiểm soát thuốc lá của mình phù hợp với Công ước Khung của WHO về Kiểm soát Thuốc lá, thực hiện chính sách cấm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng và áp dụng thuế thuốc lá mạnh hơn, Việt Nam có thể giảm đáng kể số lượng người trẻ nghiện nicotine. Những biện pháp này rất cần thiết để bảo vệ sức khỏe và lợi ích của các thế hệ tương lai"- TS Ulysses Dorotheo nhấn mạnh.
 |
Toàn cảnh hội thảo. |
Tại Hội thảo, các chuyên gia cũng chỉ ra việc tăng thuế thuốc lá là một chiến lược kiểm soát thuốc lá hiệu quả.
Tổ chức Y tế thế giới cũng khuyến nghị Việt Nam tăng thuế thuốc lá bằng cách bổ sung một khoản thuế cụ thể vào mức thuế hiện tại, bắt đầu từ 5.000 VND (0,20 USD) mỗi bao thuốc lá vào năm 2026 và tăng lên đến 15.000 VND (0,59 USD) mỗi bao thuốc lá vào năm 2030. Điều này sẽ làm cho giá thuốc lá tăng lên để có thể hạn chế người sử dụng thuốc lá và khuyến khích mọi người bỏ thuốc.
Ngoài việc áp dụng thuế thuốc lá và cấm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, Việt Nam cũng cần bảo vệ bộ máy và các chính sách phòng, chống tác hại của thuốc lá khỏi sự can thiệp của ngành công nghiệp thuốc lá.
Theo bà Tan Yen Lian, Cán bộ Quản lý Thông tin và Dữ liệu của SEATCA: "8 quốc gia ASEAN có luật để bảo vệ các chính sách y tế công cộng của họ khỏi sự can thiệp của ngành công nghiệp thuốc lá. Việt Nam cũng nên xây dựng và thực hiện chính sách quốc gia về cách chính phủ tránh các tương tác không cần thiết với ngành công nghiệp thuốc lá".
