Ý kiến băn khoăn
Đánh giá lại quy mô GDP của nền kinh tế, TCTK cho biết GDP giai đoạn 2011-2017 mỗi năm tăng thêm 25,4% do bổ sung hơn 76.000 doanh vào đánh giá lại quy mô GDP. Việc tính toán lại quy mô GDP vừa qua đã vấp phải nhiều ý kiến trái chiều từ phía các cơ quan quản lý, các chuyên gia kinh tế, người dân và doanh nghiệp.
Tại Hội thảo, GS. TS Hoàng Văn Hoa (ĐH KTQD) đặt vấn đề: Tại sao cứ các nước đang phát triển như Việt Nam khi điều chỉnh lại quy mô GDP lại tăng lên rất nhiều trong khi các nước phát triển như Canada, Mỹ thì tỷ lệ này rất nhỏ. Chuyên gia này nghi ngờ có sự bất cập trong tính toán.
Trong khi đó, PGS.TS Đinh Trọng Thịnh (Học viện Tài chính) lại cho rằng con số tăng thêm 25,4%/năm của TCTK còn thấp bởi nhiều khu vực kinh tế chưa đánh giá được như kinh tế hộ gia đình. “Tôi e rằng 3 - 5 năm nữa, TCTK đánh giá lại, con số này còn có khả năng tăng thêm nữa...”, chuyên gia này phát biểu.
GS Hoa cũng thẳng thắn đặt vấn đề về tính độc lập của cơ quan thống kê. Liên quan đến quy mô GDP đã được tính lại, chuyên gia này chất vấn: “Xin hỏi đại diện TCTK, khi nào công bố? Có công bố không? Việc công bố có bị can thiệp không?”.
PGS.TS Ngô Trí Long lưu ý rằng số liệu thống kê là cực kỳ quan trọng. “Năm nào tốc độ tăng trưởng của Việt Nam cũng cao mà tại sao chúng ta vẫn tụt hậu? Cải thiện chất lượng thế nào, cần đánh giá sâu hơn”, ông Long đề nghị và cho rằng số liệu thống kê phải tạo niềm tin cho công chúng.
“Nó là cơ sở hoạch định chính sách chứ hỏi anh Lâm có độc lập hay không thì bao giờ anh Lâm cũng trả lời là độc lập”, chuyên gia này phát biểu.
Tổng cục Thống kê nói gì?
Trước chất vấn của các chuyên gia, Tổng cục trưởng TCTK, ông Nguyễn Bích Lâm cho rằng, theo thông lệ quốc tế, các nước đều đánh giá lại quy mô GDP, kể cả các nước tiên tiến. Ông Lâm cũng khẳng định đây không phải là áp dụng cách đánh giá mới, cách tính mới. Và đây cũng không phải là lần đầu tiên TCTK đánh giá lại quy mô GDP của Việt Nam.
Nhưng lần trước (năm 2013) , khi đánh giá quy mô GDP giai đoạn 2008- 2012, chỉ tập trung đánh giá lại ngành ngân hàng, tài chính, bảo hiểm, kinh doanh bất động sản, trong khi nền kinh tế có 21 ngành kinh tế cấp 1. Còn lần này là đánh giá toàn diện.
“Dựa vào kết quả điều tra, dữ liệu hành chính thì khi đánh giá lại, chúng tôi đưa ra con số tăng thêm 24,5%/năm. Đây là con số phù hợp!”, ông Lâm nói.
Giải thích về việc các nước phát triển khi đánh giá lại quy mô GDP con số tăng lên thường thấp, ông Lâm dẫn báo cáo của Chương trình phát triển Liên Hợp quốc (UNDP) cho biết ở các nước này luật pháp tốt, chế tài nghiêm nên không ai dám báo cáo sai. Do đó họ điều chỉnh chỉ là cập nhật mới.
Mặt khác, do quy mô nền kinh tế các nước phát triển rất lớn, ví dụ ở Mỹ, nên khi cập nhật tăng 356 tỷ USD cũng chỉ tương đương 3,6%. Trong khi các nước phát triển như Việt Nam, chưa có chế tài với báo cáo sai và với quy mô nền kinh tế cực nhỏ, nên khi thay đổi thì số thay đổi lớn.
Về ý kiến nghi ngại tính trung thực, độc lập, khách quan của số liệu thống kê, Tổng cục trưởng TCTK nói: “Với trách nhiệm của người làm thống kê, công tác thống kê và biên soạn số liệu thống kê là hoàn toàn độc lập, không chịu sức ép của bất kỳ ai. Bộ KH&ĐT hay Chính phủ hoàn toàn tôn trọng tính độc lập của chúng tôi. Quan điểm làm thống kê của chúng tôi là trung thực, vì đất nước và đổi mới”.
Liên quan đến phương pháp đánh giá lại quy mô GDP, ông Lâm nói phương pháp tính của Việt Nam hoàn toàn theo thông lệ quốc tế. “Chúng tôi tiến hành đánh giá lại quy mô GDP vào năm 2018, đến đầu năm 2019 đã đánh giá xong. Chúng tôi đã báo cáo Bộ KH&ĐT, Thủ tướng Chính phủ. Và để khách quan, TCTK đã mời các tổ chức quốc tế vào thẩm tra lại như Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), chuyên gia độc lập, Chương trình phát triển Liên Hợp quốc...”, ông Lâm nói.
“GDP là thước đo quan trọng để đánh giá tình hình kinh tế. Điều quan trọng là việc tính toán GDP phải chắc chắn, phương pháp tính toán phải minh bạch.
Nền kinh tế Việt Nam đang trải qua những thay đổi nhanh chóng, thể hiện ở: Tốc độ tăng trưởng cao; Cải cách kinh tế, hội nhập đầu tư và thương mại mạnh mẽ vào nền kinh tế toàn cầu; Cơ cấu kinh tế cũng thay đổi nhanh, từ nông nghiệp sang công nghiệp chế biến chế tạo và dịch vụ... Cho nên thống kê tài khoản quốc gia là chìa khóa để theo dõi và hiểu những chuyển dịch kinh tế, những chuyển dịch làm cho việc đo lường trở nên khó khăn hơn.
Cập nhật thống kê tài khoản quốc gia là việc bình thường và được khuyến nghị khi biên soạn tài khoản quốc gia. Căn cứ cập nhật là thay đổi gốc, các cuộc điều tra mới hoặc sử dụng dữ liệu hành chính, sửa đổi phương pháp luận, nắm bắt các ngành mới nổi. Tuy nhiên, các yếu tố chính thúc đẩy việc điều chỉnh số liệu là tùy thuộc vào hoàn cảnh của mỗi quốc gia. TCTK điều chỉnh các tài khoản quốc gia là một bước tiến đáng hoan nghênh”.
Ông Francois Painchaud, Trưởng đại diện IMF tại Việt Nam
