Hội thảo quốc tế “Luật hình sự xuyên quốc gia khu vực châu Á - Thái Bình Dương” khai mạc tại Trường Đại học Luật TP HCM

Sự kiện quy tụ đông đảo học giả, chuyên gia, nhà nghiên cứu và nhà hoạch định chính sách đến từ Anh, Úc, New Zealand, Liên minh châu Âu và các quốc gia ASEAN, thể hiện vai trò ngày càng nổi bật của Việt Nam trong thúc đẩy đối thoại và hợp tác học thuật về pháp luật hình sự quốc tế.

Hội thảo nhận được 41 tham luận thuộc 7 nhóm chủ đề, với 24 tham luận được trình bày bởi các chuyên gia trong lĩnh vực luật hình sự xuyên quốc gia; chủ đề trải rộng từ “mua bán người”, “bóc lột trẻ em”, “tham nhũng” đến “mua bán ma túy và tội phạm do pháp nhân thực hiện”, “rửa tiền”, “tội phạm mạng” và “dẫn độ quốc tế”.

Các tham luận tập trung làm rõ những vấn đề lý luận và thực tiễn nổi bật như phân biệt di cư trái phép và mua bán người; hợp tác ASEAN - EU; vấn đề mang thai hộ vì mục đích thương mại; biện pháp chống bóc lột trẻ em; đề xuất Công ước hợp tác pháp lý ASEAN; tương trợ tư pháp với tội phạm xâm hại trẻ em; rào cản đối với Tòa án chống tham nhũng quốc tế; thách thức của trọng tài viên; cải cách pháp luật ma túy; tội phạm bởi pháp nhân; nội luật hóa Công ước Kyoto sửa đổi; vai trò luật sư trong chống rửa tiền; tích hợp giá trị văn hóa trong thu hồi tài sản; rào cản tương trợ tư pháp ở ASEAN...

Phát biểu khai mạc hội thảo, TS. Lê Trường Sơn, Hiệu trưởng Trường Đại học Luật TP HCM nhấn mạnh tội phạm xuyên quốc gia đang là thách thức an ninh nghiêm trọng đối với khu vực châu Á - Thái Bình Dương, vốn đa dạng về thể chế pháp lý và trình độ phát triển. Các loại tội phạm như ma túy, khủng bố, tội phạm mạng, rửa tiền hay mua bán người đã và đang vượt khỏi phạm vi kiểm soát của mỗi quốc gia, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ hơn giữa các hệ thống pháp luật.

Trong bối cảnh đó, hội thảo lần này được tổ chức nhằm mở rộng diễn đàn khoa học, tăng cường chia sẻ tri thức, thúc đẩy hợp tác quốc tế và đóng góp vào xây dựng mạng lưới học giả - chuyên gia trong khu vực để cùng đưa ra giải pháp đối phó hiệu quả hơn với tội phạm xuyên quốc gia. Đồng thời, TS. Lê Trường Sơn kỳ vọng sự kiện sẽ giúp nhận diện rõ hơn những rào cản trong tương trợ tư pháp, dẫn độ và thực thi pháp luật quốc tế, qua đó hỗ trợ tiến trình cải cách pháp luật trong khu vực. 

Hội thảo bắt đầu với Phiên A về chủ đề “Mua bán người”, tập trung vào những vấn đề lý luận, pháp lý và thực tiễn cấp thiết nhất của lĩnh vực này. Báo cáo mở đầu của Giáo sư Andreas Schloenhardt, Khoa Luật Hình sự, Đại học Queensland (Brisbane, Úc) đã thu hút sự quan tâm lớn khi phân tích ranh giới mong manh giữa đưa người di cư trái phép và mua bán người.

Ông chỉ ra tuy hai hành vi này có những đặc điểm pháp lý khác nhau, nhưng trong thực tế lại thường giao thoa và khó phân định, đặc biệt trong bối cảnh nhiều trường hợp đưa người di cư trái phép trở thành tiền đề cho hành vi bóc lột sau đó. Báo cáo cũng phân tích sự không đồng nhất trong cách các nghị định thư quốc tế tiếp cận nguyên tắc không trừng phạt nạn nhân, khiến việc bảo vệ quyền lợi của người bị bóc lột gặp nhiều khó khăn. 

Tiếp theo, tham luận của Tiến sĩ Anna Głogowska-Balcerzak, Khoa Luật và Hành chính, Bộ môn Luật Quốc tế Công & Quan hệ Quốc tế, Đại học Łódź (Ba Lan) soi chiếu mối quan hệ hợp tác giữa ASEAN và Liên minh châu Âu trong chống mua bán người.

Tham luận của PGS.TS. Nguyễn Thị Phương Hoa, Trưởng Khoa Luật Hình sự, Trường Đại học Luật TP HCM tiếp tục mở rộng góc nhìn với các phân tích liên quan đến việc tội phạm hóa hành vi mua bán người trong pháp luật hình sự Việt Nam.

Dù Việt Nam đã thể hiện quyết tâm mạnh mẽ thông qua hệ thống luật hiện hành, tác giả cho rằng vẫn còn những điểm chưa tương thích với chuẩn mực quốc tế, đặc biệt là yêu cầu bắt buộc về mục đích bóc lột. Bà đề xuất điều chỉnh một số dấu hiệu pháp lý trong Bộ luật Hình sự và làm rõ phạm vi áp dụng của các tội danh liên quan nhằm nâng cao hiệu quả đấu tranh với loại tội phạm này. 

Một chủ đề gây nhiều chú ý được trình bày bởi Tiến sĩ Rebecca E. Khan (Đại học De La Salle, Philippines) với tham luận về giao thoa giữa mua bán người và mang thai hộ vì mục đích thương mại.

Trong ngày làm việc 27/11, Hội thảo tiếp tục với các phiên B, C, D và E, mang đến một bức tranh toàn diện về các vấn đề của pháp luật hình sự xuyên quốc gia. Ở Phiên B về bóc lột trẻ em, các diễn giả tập trung phân tích tương trợ tư pháp trong điều tra tội phạm xâm hại tình dục trẻ em trực tuyến, đánh giá hiệu quả hợp tác giữa Úc và Philippines, đồng thời đưa ra những gợi mở quan trọng cho Việt Nam trong việc nội luật hóa các quy định quốc tế.

Phiên C về tham nhũng nhấn mạnh những khó khăn mà các trọng tài viên gặp phải khi xử lý tranh chấp đầu tư có yếu tố tham nhũng, qua đó làm rõ sự giao thoa ngày càng sâu sắc giữa luật đầu tư quốc tế và luật hình sự, cũng như đề xuất hoàn thiện tiêu chuẩn lựa chọn trọng tài viên. Tiếp đó, Phiên D về ma túy và tội phạm doanh nghiệp phân tích các xu hướng cải cách pháp luật ma túy tại Đông Nam Á, tác động của mô hình thực thi mang tính trừng phạt, cùng sự tinh vi của tội phạm doanh nghiệp xuyên quốc gia khi lợi dụng những kẽ hở pháp lý.

Buổi chiều khép lại với Phiên E về rửa tiền, nơi các diễn giả bàn luận vai trò then chốt của luật sư trong phòng, chống rửa tiền, đặc biệt là ranh giới nhạy cảm giữa nghĩa vụ bảo vệ bí mật nghề nghiệp và yêu cầu hợp tác với cơ quan chức năng. 

Hội thảo quốc tế “Luật hình sự xuyên quốc gia khu vực châu Á - Thái Bình Dương” sẽ tiếp tục diễn ra vào ngày 28/11 với các phiên chuyên đề về tội phạm mạng và dẫn độ quốc tế. Nội dung thảo luận dự kiến xoay quanh các vấn đề như tương trợ tư pháp trong tội phạm mạng, truy cập dữ liệu điện tử xuyên biên giới, ý nghĩa của Công ước Liên Hợp Quốc về tội phạm mạng, các nguyên tắc chung của dẫn độ và thực tiễn dẫn độ tại một số quốc gia khu vực Thái Bình Dương.