Hội nhập với tinh thần dân tộc
Thời gian gần đây, doanh nghiệp Việt Nam mới quen dần với cụm từ hội nhập kinh tế quốc tế”. Thế nhưng, trên thực tế, từ cách đây hơn 100 năm, đã có một tấm gương đi đầu trong hội nhập và thành công vang dội, không những thế còn để lại bài học sâu sắc về hội nhập gắn với tinh thần dân tộc. Đó là doanh nhân Bạch Thái Bưởi, một người thành danh tại Hải Phòng.
21 tuổi mở mang tầm mắt
Sinh năm 1874, trong một gia đình nông dân nghèo ở tỉnh Hà Đông nhưng lại sớm bộc lộ tư chất thông minh, lanh lợi, ông được một phú hào họ Bạch nhận làm con nuôi, đổi từ họ Đỗ sang họ Bạch, được đi học chữ quốc ngữ, tiếng Pháp, được nhận làm ký lục cho một hãng buôn người Pháp, sau đó sang làm cho một hãng thầu công chính. Còn trẻ nhưng với đầu óc nhanh nhạy, khả năng quan sát, ông sớm học được cách tổ chức, quản lý sản xuất của người Pháp. Năm 21 tuổi, ông được Phủ Thống sứ Bắc kỳ chọn làm người giới thiệu sản phẩm gian hàng tại Hội chợ Boóc-đô ( Pháp). Từ chuyến đi này, ông có cơ hội mở rộng tầm mắt, học được cách kinh doanh làm giàu. Vì thế, ngay sau khi về nước, ông xin thôi việc và bắt tay xây dựng cơ nghiệp riêng.
Sự nghiệp của Bạch Thái Bưởi bắt đầu bằng cách hùn vốn với một người Pháp để nhận thầu cung cấp tà vẹt gỗ cho công trình đường sắt nối liền Bắc- Nam, thu được một khoản khá lớn. Sau đó, ông mở dịch vụ cầm đồ tại Nam Định, nhận thầu thuế chợ ở Nam Định, Nghệ An, Thanh Hóa… Sự nghiệp của ông nổi trội nhất bắt đầu từ năm 1909, khi ông quyết định đi vào lĩnh vực kinh doanh mới là vận tải đường thủy. Bắt đầu bằng việc thuê lại 3 chiếc tàu “Phi Phụng”, “Phi Long”, “Khoái Tử Long” của một người Pháp tên là Marty để chạy tuyến Nam Định- Hà Nội và Nam Định- Bến Thủy…, ông đã thắng trong cuộc cạnh tranh khắc nghiệt với các chủ tàu khác người Pháp, người Hoa. Không những thế, ông còn gây dựng được một đội tàu lớn mạnh, mua thêm nhiều tàu khác của các công ty Pháp, Hoa bị phá sản như Marty d Abbadie, Desch Wanden… Năm 1915, ông mua được xưởng đóng và sửa chữa tàu của R. Marty. Từ đó, ông tạo dựng cơ ngơi khép kín từ chạy tàu tới đóng và sửa chữa tàu, mở chi nhánh ở khắp nơi. Năm 1916, ông chuyển trụ sở từ Nam Định ra Hải Phòng và thành lập “ Giang hải luân thuyền Bạch Thái công ty”. Năm 1917, Bạch Thái Bưởi mua lại 6 con tàu của hãng Deschwanden (Pháp) bị phá sản. Ngày 7- 9- 1919, công ty của Bạch Thái Bưởi mở đầu cho ngành đóng tàu Việt Nam khi tại cảng Cửa Cấm xuống nước tàu “Bình Chuẩn” hoàn toàn do người Việt thiết kế và thi công. Tàu “Bình Chuẩn” dài 42 m, rộng 7,2 m, cao 3,6 m, trọng tải 600 tấn, động cơ 450 sức ngựa, vận tốc đạt 8 hải lý/ giờ. Tàu “Bình Chuẩn” cập bến Sài Gòn ngày 17- 9- 1920 trong sự đón chào nồng nhiệt của giới công thương Sài Gòn. Từ đó, Bạch Thái Bưởi được mệnh danh là “chúa sông Bắc kỳ”, mở rộng tầm hoạt động khắp Đông Dương và các khu vực lân cận như Hồng Kông, Trung Quốc, Nhật Bản, Xin- ga- po, Phi- líp- pin… Đỉnh cao của sự phát triển vào khoảng năm 1920- 1930, công ty của ông có 40 con tàu và sà -lan chạy khắp các tuyến đường sông, đường biển…
Bạch Thái Bưởi còn mở rộng hoạt động sang lĩnh vực khai thác mỏ ở Quảng Ninh, kinh doanh bất động sản ở Đồ Sơn; đầu tư xây dựng Công ty in và xuất bản Bạch Thái Bưởi, cho ra đời tờ báo hằng ngày mang tên Khai hóa nhật báo…
Hội nhập với tinh thần dân tộc
Điều mà người đời sau luôn khâm phục Bạch Thái Bưởi là ông biết học hỏi có chọn lọc những cái hay của người nước ngoài nhưng vẫn giữ vững tinh thần dân tộc. Khi mới kinh doanh vận tải đường thủy, chịu sự cạnh tranh khốc liệt của người Pháp, người Hoa có tiềm lực mạnh hơn, đến nỗi ông hạ giá một thì họ giảm hai lần… Biết khó có thể thắng họ về tiềm lực kinh tế, ông cạnh tranh với tinh thần dân tộc. Ông cho người tới các bến tàu nêu rõ thiệt thòi của người Việt, kêu gọi tình đồng bào, tinh thần tương thân tương ái. Ông treo một cái ống trên tàu để người nào thấy việc làm của ông là có lợi thì bỏ tiền vào, giúp chủ tàu giảm lỗ và tiếp tục cạnh tranh. Nhờ vậy, đa số hành khách chuyển sang đi tàu của ông và ông đã thắng.
Một chuyện đáng khâm phục khác là ông lấy cội nguồn dân tộc đặt tên cho các con tàu của mình như “Lạc Long”, “Hồng Bàng”, “Trưng Trắc”, “Đinh Tiên Hoàng”, “Lê Lợi”, “Hàm Nghi”…Ông luôn quan tâm tới đời sống của thợ thuyền; giáo dục con cái làm quen với công việc kinh doanh; trợ cấp học sinh nghèo có chí du học… Tôn chỉ của ông trên thương trường là: thương phẩm, thương hội, tín thực, kiên tâm, nghị lực, trọng nghề, thương học, giao thiệp, tiết kiệm và coi trọng hàng nội hóa…
Ông còn ấp ủ nhiều dự định, trong đó có việc mở một nhà máy xay xát gạo với những thiết bị tân tiến mua tại Hăm-buốc (Đức). Nhưng một cơn đau tim khiến ông gục ngã vào năm 1932.
Cuộc đời và sự nghiệp của Bạch Thái Bưởi, một trong bốn người giàu nhất Việt Nam những năm đầu thế kỷ 20 (nhất Sỹ, nhì Phương, tam Xương, tứ Bưởi) là một tấm gương không ngừng học hỏi, không ngừng vươn lên. Điều đáng quý nhất ở ông là tuy hướng ngoại nhưng không bao giờ quên cội nguồn dân tộc. Hơn một trăm năm đã trôi qua nhưng bài học về thành công trong hội nhập của doanh nhân Bạch Thái Bưởi không bao giờ cũ, vẫn xứng đáng để doanh nhân, doanh nghiệp ngày nay học tập. Đáng mừng là sự nghiệp của ông đã được nhiều doanh nghiệp, doanh nhân nối tiếp để đến thời điểm này, Hải Phòng đóng được những con tàu lớn tới 53.000 tấn xuất khẩu. Với kinh nghiệm, tinh thần Bạch Thái Bưởi, với ý chí và sức mạnh Việt Nam thời kỳ mới, trong tương lai gần, ngành đóng tàu Hải Phòng còn phát triển mạnh hơn nữa.
Thanh Nhân