Hồi ký của người em gái về Anh hùng liệt sĩ Phan Ngọc Hiển

Ông Trần Hùng Việt - cháu gọi Liệt sĩ Phan Ngọc Hiển là cậu Năm bên những tư liệu gia đình còn lưu giữ
Ông Trần Hùng Việt - cháu gọi Liệt sĩ Phan Ngọc Hiển là cậu Năm bên những tư liệu gia đình còn lưu giữ
(PLVN) - Nhà báo, thầy giáo, Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân Phan Ngọc Hiển là người con ưu tú của đất Cần Thơ. Ông là thủ lĩnh của cuộc khởi nghĩa Hòn Khoai hào hùng trong lịch sử. Những tư liệu về ông đa phần đề cập giai đoạn hoạt động cách mạng, ít nói về thân thế và xuất thân. Mới đây, chúng tôi tìm thấy một số tư liệu mới về thầy giáo Phan Ngọc Hiển do gia đình lưu giữ.

Người con ưu tú đất Tây Đô

Anh hùng Liệt sĩ Phan Ngọc Hiển sinh năm 1910 ở rạch Cái Khế, ấp Thới Hòa, xã Thới Bình, tỉnh Cần Thơ. Mẹ là bà Trương Thị Cư, cha là ông Phan Ngọc Vinh. Mồ côi cha khi mới 3 tuổi, đến năm 10 tuổi thì mẹ ông cũng qua đời. Hiện nay ở phường Thới Bình (quận Ninh Kiều, TP Cần Thơ) có khu mộ và đền tưởng niệm cụ Trương Thị Cư - mẹ liệt sĩ Phan Ngọc Hiển. 

Trò chuyện với chúng tôi, ông Trần Hùng Việt- người gọi Anh hùng liệt sĩ Phan Ngọc Hiển là cậu Năm và gọi bà Trương Thị Cư là bà cô Tư vì bà là chị ruột của ông ngoại ông Việt cho biết: Những gì ông biết về thầy giáo Hiển đều qua lời kể của mẹ ông là bà Trương Nguyệt Lài (Ba Lài). Hiện ông Việt còn giữ một bản viết tay tiểu sử của thầy giáo Phan Ngọc Hiển và một bản Hồi ký của mẹ ông (bà Lài) viết về anh của mình. Qua những tư liệu này, phần nào giúp chúng ta hiểu rõ hơn về thân thế và cuộc đời anh hùng Phan Ngọc Hiển.

Bản viết tay “Hồi ký về liệt sĩ Phan Ngọc Hiển” của người em gái Trương Nguyệt Lài
Bản viết tay “Hồi ký về liệt sĩ Phan Ngọc Hiển” của người em gái Trương Nguyệt Lài 

Theo ông Việt kể, năm 10 tuổi mồ côi cả cha lẫn mẹ nên ông Hiển về ở với cậu là ông Trương Quan Đẩu. Ông được cậu cho ăn học đến lúc trưởng thành. 

Trong hồi ký, bà Ba Lài kể lại, sau khi đậu Thành Chung thầy giáo Hiển tiếp tục thi để học Trường Sư phạm ở Sài Gòn. Trong thời gian ấy, “tôi được biết ông Phan Chu Trinh qua đời, Trường Sư phạm của anh bãi khóa cùng với các trường và các tầng lớp đồng bào đông đảo để tang. Sau đó nhà trường triệu tập học sinh cho học lại. Vì có hành vi đấu tranh chống nhà cầm quyền Pháp nên sau khi thi đậu, anh bị đưa về dạy học tận nông thôn Rạch Gốc – Minh Hải”, bà Lài viết.

Khu mộ bà Trương Thị Cư (mẹ Liệt sĩ Phan Ngọc Hiển) nằm trong con hẻm nhỏ gần trụ sở UBND phường Thới Bình (quận Ninh Kiều, TP Cần Thơ)
 Khu mộ bà Trương Thị Cư (mẹ Liệt sĩ Phan Ngọc Hiển) nằm trong con hẻm nhỏ gần trụ sở UBND phường Thới Bình (quận Ninh Kiều, TP Cần Thơ)

Đồng thời, qua ghi chép của bà Lài cũng thể hiện thực tế hoàn cảnh của người dân Rạch Gốc lúc bấy giờ. Những thông tin này là thầy giáo Hiển đã viết thư kể cho bà nghe. “Rạch Gốc thời điểm đó tất cả khoảng 450 hộ dân, chỉ có một số hộ khá, còn hầu hết là người lao động nghèo đói. Phần nhiều là dân chài lưới, mà chài lưới không tiền mua sắm thuyền ra khơi để bắt cá. Phải vay của mấy ông Bang người Huê Kiều để mua dụng cụ. Đánh bắt được tôm cá phơi khô thì người Huê Kiều giàu có độc quyền mua, chở lên Sài Gòn bán. Không bán cho họ thì họ siết nợ, họ không cho vay nữa, bởi vậy mà dân nghèo càng nghèo khổ”,

Lúc này, ông đã đứng lên diễn thuyết cho người dân hiểu. Muốn có một nền văn hóa đặc thù, việc đầu tiên dân tộc phải làm là có “độc lập, tự do”. Làm thầy giáo, thay vì dạy cho học trò: Tổ quốc ta là nước Pháp, tổ tiên ta là người Gô-loa như trong… sách, Phan Ngọc Hiển dạy về Lạc Long Quân, Âu Cơ và các vua Hùng… Thầy Hiển còn thành lập Hội Đá banh, Hội Ca nhạc để tập hợp thanh niên, hun đúc lòng yêu nước. Vì vậy, ông dạy học trong khoảng 2 năm bị thực dân Pháp bắt 2-3 lần. Nhân dân đứng lên phản đối và yêu cầu phải thả ông ra. Bọn Pháp thấy nhân dân đấu tranh mạnh mẽ, đồng thời thấy nhân dân Cà Mau rất tín nhiệm và yêu kính ông nên buộc lòng chúng phải thả. 

Sự hy sinh anh dung của thầy giáo, nhà báo Phan Ngọc Hiển 

Theo tư liệu từ Tuần báo Tân Tiến, cuối năm 1935, thầy giáo Hiển làm phóng viên cho tờ báo có tòa soạn đặt ở Sa Đéc. Cuối năm 1937, Xứ ủy Nam kỳ điều ông về Sài Gòn bổ nhiệm vào Ban Biên tập báo Liên đoàn Lao động thuộc Công hội Đỏ Nam Kỳ. Tháng 6/1939, ông được phân công trở lại hoạt động ở vùng Rạch Gốc. Trong cuộc khởi nghĩa Nam Kỳ, ông trực tiếp lãnh đạo tổ chức cuộc nổi dậy ở Hòn Khoai ngày 13/12/1940 nhưng do bị lộ nên bất thành. “10 chiến sĩ Hòn Khoai” trong đó có ông đã bị bắt và xử bắn tại sân vận động thị trấn Cà Mau ngày 12/7/1941 khi ông mới 31 tuổi.

 Tại pháp trường, ông giật chiếc băng đen bịt mắt và tuyên bố trước kẻ thù: “Những người Cộng sản coi cái chết rất tầm thường. Chúng tôi sẵn sàng chết để tranh đấu cho đồng bào được ấm no, nhất định những người kế tục chúng tôi sẽ tiêu diệt thực dân pháp, nhất định Việt Nam sẽ hoàn toàn độc lập”. Trước khi kẻ thù nổ súng, thầy giáo Hiển hô to khẩu hiệu: “Nước Việt Nam độc lập muôn năm! Đảng Cộng sản Đông Dương muôn năm!”.

Ông Việt thờ phụng, lo việc nhang khói và hàng năm tổ chức đám giỗ đều đặn cho Liệt sĩ Phan Ngọc Hiển
Ông Việt thờ phụng, lo việc nhang khói và hàng năm tổ chức đám giỗ đều đặn cho Liệt sĩ Phan Ngọc Hiển

Trong hồi ký bà Lài có kể lại cái thời khắc hay tin này. “Cuối năm 1940, được tin anh tôi và các đồng chí của anh bị bắt sau khởi nghĩa Hòn Khoai. Sau khi bị thực dân Pháp xử bắn, có đăng báo Tia sáng, chồng tôi đọc báo biết tin nhưng 2-3 tháng sau mới cho tôi hay! Được tin tôi bủn rủn cả người”. 

Với bà Lài, “anh tôi là người anh hùng, sống theo đạo lý làm người, mang nhiều chất anh hùng mã thượng, không nhỏ nhen, ích kỷ. Anh đã sống, chết vì mọi người. Anh tôi không chịu làm một nhánh rêu hèn sống gởi cành khô. Anh đã bắt nguồn từ mặt đất, ảnh hưởng ngoại lai không hề đổi chất”

“Ngày nay, sự nghiệp cách mạng anh từng theo đuổi đã thành công. Anh đã từng sống như một mũi tên vút thẳng về phía trước lao vào kẻ thù như một vệt sáng không bao giờ tắt. Anh đã biết cách sống qua một cuộc đời tuy ngắn ngủi nhưng chưa hề bị bôi lấm bởi những giành giựt đua chen tầm thường, những tham vọng thấp hèn, những mưu đồ xảo trá, những tính toán nhỏ nhen vị kỷ. Anh đã sống một cách tuyệt đẹp: Vì dân tộc này mà xả thân, anh vì quê hương này mà trường tồn. Đẹp đẽ thay một cuộc đời.”, bà Lài viết trong hồi ký. 

Tin cùng chuyên mục

TP Từ Sơn, Bắc Ninh: Bất thường tại dự án Trung tâm dịch vụ thương mại Long Châu

TP Từ Sơn, Bắc Ninh: Bất thường tại dự án Trung tâm dịch vụ thương mại Long Châu

(PLVN) -  Được cấp phép xây dựng từ năm 2017, tiến độ phải hoàn thành vào tháng 10/2022 nhưng dự án Trung tâm dịch vụ thương mại Long Châu tới thời điểm hiện tại vẫn còn nhiều ngổn ngang, phần thô xây dựng các hạng mục còn chưa được hoàn thành. Dù vậy, ở dự án này đã xuất hiện vài hộ gia đình được chủ đầu tư cho phép vào sử dụng, biến những căn ki- ốt thành nhà ở.

Đọc thêm

Chàng trai dùng lửa vẽ tranh

Chàng trai dùng lửa vẽ tranh
(PLVN) - Lửa và giấy là hai vật liệu để Huỳnh Quốc Tuấn (quận 8, TP Hồ Chí Minh) tạo nên những bức tranh đầy tính nghệ thuật. Không chỉ thế, hiện tại chàng trai sinh năm 1994 còn phát triển thành kỹ thuật vẽ tranh lửa có màu, tạo nên một “trường phái” vẽ tranh rất độc đáo.

Vụ lấn chiếm hàng ngàn m2 đất ở Bình Định: Đã có quyết định xử phạt, người dân mong xử lý đến nơi đến chốn

2.717m2 đất nằm cạnh đường quốc lộ do UBND xã Cát Tường quản lý bị ông Tuấn xây dựng, lấn chiếm.
(PLVN) -  Vụ việc một cá nhân ngang nhiên xây dựng, lấn chiếm hàng ngàn m2 đất xảy ra ở xã Cát Tường (huyện Phù Cát, tỉnh Bình Định) có trách nhiệm của chính quyền địa phương trong thực hiện quản lý nhà nước về đất đai. Dư luận đang chờ kết quả xử lý cán bộ để xảy ra sai phạm của UBND huyện Phù Cát.

Sữa non Grow ra mắt dòng sản phẩm cao cấp thế hệ mới “Sữa Non Hạt Óc Chó” giúp trẻ phát triển toàn diện.

Sữa non hạt óc chó cung cấp dinh dưỡng đặc biệt giúp trẻ phát triển toàn diện.
(PLVN) - Làm thế nào để trẻ phát triển toàn diện về thể chất và trí não luôn là nỗi bận tâm của các mẹ. Là sản phẩm được nhiều bà mẹ tin dùng và chia sẻ, sữa non hạt óc chó Grow colostrum là một trợ thủ đắc lực giúp trẻ ăn ngon, cao lớn vượt trội và tăng cường đề kháng.

Lả lướt cùng thư pháp trên lá sen khô

Lả lướt cùng thư pháp trên lá sen khô
(PLVN) - Tại không gian Thư pháp lá sen của Lễ hội Sen tỉnh Đồng Tháp lần thứ nhất diễn ra hồi cuối tháng 5 vừa qua, đã có rất nhiều lượt khách tham quan, thưởng ngoạn nét thư pháp lả lướt, độc đáo của “thầy đồ trẻ” - Trịnh Phi Long. Nhiều du khách đã được “thầy đồ” Phi Long giao lưu, tặng chữ trên lá sen khô…

Men theo tiếng Quảng, anh về…

Men theo tiếng Quảng, anh về…
(PLVN) - Lẽ thường, khi quý thương và muốn sẻ chia, tỷ như viết một chút gì đó, kể một chuyện nào đó, người ta ít ra phải có thời gian gắn bó hoặc cưu mang, ám ảnh bằng dăm ba kỷ niệm với đất, với người...

Di sản thiên nhiên thế giới Phong Nha - Kẻ Bàng: Điểm đến duy nhất, hấp dẫn và khác biệt

Vẻ đẹp kỳ vĩ, huyền ảo tại động Tiên Sơn.
(PLVN) - Di sản thiên nhiên thế giới - Vườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng (tỉnh Quảng Bình) là một trong những mẫu hình riêng biệt, đẹp nhất ở Việt Nam và thế giới. Những giá trị ngoại hạng về địa chất, địa mạo, cảnh quan, sinh thái đã tạo ra một Di sản duy nhất, hấp dẫn, khác biệt là trái tim của du lịch Quảng Bình.

Phát triển kinh tế từ văn hóa bản làng

Homestay đang tạo ra sinh kế mới cho phụ nữ A Lưới.
(PLVN) - Đến huyện A Lưới tỉnh Thừa Thiên Huế đầy hấp dẫn với màu xanh miên man từ đại ngàn đến những bản làng trù mật, du khách được khám phá miền đất đưa con người về gần với thiên nhiên cùng những trầm tích văn hóa...

Chuyện "lạ" ở Phù Cát (Bình Định): Lấn chiếm hàng ngàn m2 đất ngay đường quốc lộ, gần trụ sở xã

Nhận chuyển nhượng 1.860,3m2 nhưng ông Tuấn xây dựng tường, rào với diện tích lên tới 5.768,1m2, trong đó có hàng ngàn m2 do UBND xã quản lý.
(PLVN) -  Một cá nhân ngang nhiên xây dựng, lấn chiếm hàng nghìn m2, rồi trồng cây, trên đất do UBND xã quản lý nhưng vị chủ tịch UBND xã lại "đổ lỗi" cho nhiệm kỳ trước?! Điều đáng nói, khu đất này nằm cạnh đường quốc lộ, gần trụ sở UBND xã. Sai phạm giữa ban ngày khiến người dân địa phương đặt dấu chấm hỏi: Chính quyền địa phương ở đâu?

Lạnh gáy lời khai của người đàn bà sát hại chồng câm điếc

 Bị cáo Hoàng Thị Ngân.
(PLVN) - Cuộc hôn nhân vợ khỏe mạnh - chồng câm điếc từng được hàng xóm ngưỡng mộ. Sau 16 năm chung sống, những mâu thuẫn tích tụ: bất đồng ngôn ngữ, chồng trái tính trái nết, đời sống vợ chồng không hòa hợp, vợ ngoại tình... là những nguyên nhân khiến thảm kịch xảy ra... 

Người dân kiến nghị làm rõ văn bản của Tòa Bình Dương

Người dân kiến nghị làm rõ văn bản của Tòa Bình Dương
(PLVN) -  Bất đắc dĩ phải “đáo tụng đình”, người dân mong muốn vụ việc sẽ được hội đồng xét xử phán xét một cách công minh, thỏa đáng. Thế nhưng, trong vụ án này, sau nhiều lần xét xử, những khúc mắc lại… có phần còn rắc rối hơn.