Hội đánh cờ người - nét độc đáo ngày xuân ở đất võ Bình Định

Cờ người là một trò chơi dân gian mang đậm bản sắc văn hóa của người Việt. Không biết cờ người có từ bao giờ nhưng vào các dịp lễ hội, đặc biệt là trong dịp Tết Nguyên đán của dân tộc thì người ta lại thấy nhiều địa phương trên cả nước tổ chức hội đánh cờ người.

Hội đánh cờ người thu hút đông đảo người dân và du khách đến xem.

Chiều 10/1, trong khuôn khổ Lễ hội Mai vàng An Nhơn lần thứ I năm 2023 diễn ra từ ngày 9 - 11/1, tại quảng trường Trung tâm thị xã An Nhơn, UBND thị xã An Nhơn (tỉnh Bình Định) đã tổ chức hội đánh cờ người thu hút đông đảo người dân và du khách đến xem. Ở đây, người xem được thưởng ngoạn những màn thi đấu võ thuật độc đáo như một cuộc đối kháng thật sự, chứ không chỉ đơn thuần là những màn biểu diễn.

Xuất phát từ môn thể thao đầy trí tuệ và nghệ thuật là cờ tướng, cờ người có luật chơi như cờ tướng với đầy đủ các tướng, sĩ, tượng, xe, pháo, mã, tốt. Tuy nhiên, thay vì đặt bàn cờ trên bàn với những quân cờ bằng gỗ hay ngà thì bàn cờ người được vẽ vuông vức trên khoảng sân rộng, có kẻ ô như bàn cờ tướng. Bàn cờ có 32 quân cờ là 32 võ sinh, tương ứng với mỗi bên 16 võ sinh. Các võ sinh cầm trên tay những vũ khí như: gươm, đao, mác, kiếm… và được điều khiển bởi hai kỳ thủ ngồi trên hai chòi.

Kỳ thủ ngồi trên chòi điều khiển quân cờ.

Để thực hiện được nước cờ theo từng thế võ, đòi hỏi các võ sinh không chỉ am hiểu võ cổ truyền mà còn có những kiến thức cơ bản về kỳ thuật. Vì vậy, để được chọn vào đội thi đấu cờ người, các võ sinh phải được huấn luyện võ thuật rất nhuần nhuyễn, công phu.

Trong 32 quân cờ, ngoài những chàng trai khỏe mạnh còn có nhiều bóng hồng xinh đẹp. Các cô gái ẩn mình trong những quân cờ với những thế võ của đất Bình Định danh tiếng, mang đến cho khán giả nhiều khoảnh khắc thú vị và bất ngờ, như thể những bông hoa tô điểm thêm cho mùa xuân của đất trời.

Trong 32 quân cờ, ngoài những chàng trai khỏe mạnh còn có nhiều bóng hồng xinh đẹp.

Trong hội đánh cờ người không thể thiếu người điều khiển và bình luận trận đấu. Người điều khiển thường là một cao thủ cờ tướng và có năng khiếu diễn giả, với những lời bình vừa sâu về chuyên môn, vừa pha chút hài hước để tạo sự thú vị, cuốn hút.

Trước giờ thi đấu, bên ngoài bàn cờ người, cổ động viên “tiếp sức” cho đội mình bằng những hồi trống liên hồi làm cho không khí trở nên sôi động. Quá trình thi đấu, khi kỳ thủ ngồi trên chòi điều khiển quân cờ (điều khiển bằng ba thuật ngữ: tấn, bình, thoái) thì tiếng trống lệnh vang lên, quân cờ phải xuất tiến bằng các thế võ như: đứng tấn, múa đao, múa giáo, múa mác, đi một bài quyền…

Mỗi nước cờ ăn quân được gắn liền với thế võ tương ứng khác nhau.

Mỗi nước cờ ăn quân được gắn liền với thế võ tương ứng khác nhau. Chẳng hạn, quân mã muốn sát bất cứ quân cờ nào khác của đối phương thì dùng thế “hầu tiểu kiêm kê” xoay một vòng rồi đánh ngang, quân xe sát quân pháo thì dùng thế “thừa châu bố địa” đánh phủ đầu từ trên xuống, quân pháo sát quân mã thì dùng thế “đục pháo xuân thiên” từ dưới đánh lên trên, quân tượng sát quân mã thì dùng thế “ngưu khai giác” giống như cặp sừng trâu đánh qua đánh lại.

Khi quân của một trong hai bên bị sát hạ thì hồi trống cũng vang lên theo nhịp trống sát. Quân cờ thua sẽ bị loại khỏi cuộc chơi, phải ngồi về phía sau bàn cờ của đối phương. Còn khi một trong hai kỳ thủ rơi vào thế bí, không chịu xuất quân thì hồi trống thúc giục vang lên liên hồi, nếu kỳ thủ không thể xuất quân sẽ bị xử thua.

Khi quân của một trong hai bên bị sát hạ thì hồi trống cũng vang lên theo nhịp trống sát.

Và, sự hấp dẫn của cờ người thường là lúc bước vào tàn cuộc. Võ sinh nhập vai tướng phải là người giỏi võ. Bước vào đường cùng, vị tướng thường trổ hết các tuyệt chiêu của mình để phá vòng vây. Vị tướng tả xung hữu đột, có khi phải đánh liên tiếp với hai, ba đối thủ nên các trận chiến thường diễn ra rất hấp dẫn.

Có thể nói, mặc dù là một trò chơi dân gian đấu trí và có sự thắng thua nhưng trong trận đấu cờ người ở Bình Định, cuộc chơi thường đem lại những tiếng cười sảng khoái, những niềm vui hòa lẫn trong không khí háo hức của lễ hội mùa xuân, chứ không phải nặng nề như nhiều cuộc chơi khác.