Khi nhà xác địa phương hết chỗ
Dấu hiệu bất ổn đầu tiên là chiếc xe 18 bánh cồng kềnh chậm chạp tiến vào khu Paseos del Valle đổ nát, xiêu vẹo ở ngoại ô thành phố Guadalajara, bang Jalisco.
Chiếc xe thoạt nhìn không có gì đặc biệt, đầu xe màu trắng có rơ moóc, toa làm lạnh được trang trí với logo hình gấu bắc cực, nhưng lại được cảnh sát hộ tống. Khi phương tiện này tiến vào con đường bùn lầy giữa dãy nhà và đồng ngô, chó trong khu phố bắt đầu sủa dữ dội bởi mùi bốc ra từ xe.
“Đó là mùi của cái chết”, Alejandro Espinosa, người dân sống gần đó, kể lại.
Đám đông nhanh chóng tập trung khi chiếc xe tải bị mắc kẹt trong bùn. Lúc này, một số thanh niên vượt qua hàng rào cảnh sát và mở toang cửa toa moóc để thấy một cảnh tượng kinh hoàng. Bên trong xe là số lượng lớn thi thể, bọc bằng túi rác, quấn băng dính và chồng chất lên nhau bừa bãi.
Chính quyền xác nhận 273 thi thể trong toa moóc là hậu quả của tình trạng bạo lực gia tăng, nhà xác địa phương hết chỗ. Trong gần hai tuần, chiếc xe tải di chuyển xung quanh vùng ngoại ô Guadalajara, thành phố lớn thứ hai Mexico. Khi vụ bê bối tiếp tục leo thang, giới chức bang Jalisco buộc phải thừa nhận họ đã sử dụng xe moóc lưu động để chứa các thi thể trong ít nhất hai năm qua.
Vụ việc rùng rợn vỡ lở khi Mexico đang trong kỳ nghỉ lễ toàn quốc và là lời cảnh báo cho hiện trạng của quốc gia này. Trong 12 năm kể từ khi chính quyền phát động cuộc chiến chống ma túy, hơn 200.000 người đã thiệt mạng, 35.000 người khác mất tích.
 |
| Người phụ nữ bịt mũi để tránh "mùi của cái chết". |
Điều kinh hoàng nằm ở chỗ Guadalajara không phải thành phố đầu tiên mà nhà xác không có đủ chỗ cho người chết. “20 bang khác cũng có vấn đề tương tự”, Octavio Cotero, cựu giám đốc Viện Khoa học Pháp y Jalisco (IJCF), nói. Ông bị sa thải sau khi xe tải chở xác bị phát hiện.
Vụ việc được cho là biểu tượng của cuộc khủng hoảng mà trong đó các nạn nhân không hề được tôn trọng, xã hội thờ ơ, còn chính quyền thì làm bất cứ thứ gì tiện cho họ.
“Tại các nơi khác trên thế giới, nó sẽ là một vụ bê bối lớn hơn. Nhưng ở Mexico, nó chỉ là một câu chuyện tội phạm khác - lần này là trên những bánh xe”, nhà báo Eduardo Caccia viết.
Guadalajara nói riêng và bang Jalisco nói chung gần đây chứng kiến làn sóng bạo lực xuất phát từ chia rẽ nội bộ trong băng đảng ma túy “mới phất” Jalisco New Generation. Nhóm này cũng đụng độ với một đường dây khác là Sinaloa.
Chính quyền địa phương cho biết họ không thể theo kịp những cuộc đổ máu. Tuần trước, 444 thi thể đợi được định danh. “Tôi nói với công tố viên rằng tôi không còn chỗ để chứa những cái xác. Chúng đã chất thành đống rồi”, ông Cotero nói.
Mỗi thanh tra giải quyết… 400 vụ mất tích
Năm 2016, chính quyền bang bắt đầu chứa các thi thể trong toa xe đông lạnh. Đây đáng lẽ chỉ là một biện pháp tạm thời cho đến khi nghĩa trang mới được hoàn thành. Tuy nhiên, việc xây dựng nghĩa trang bắt đầu cách đây vài tháng bị ngừng sau khi người dân địa phương phàn nàn.
Trong lúc đó, toa xe đầu tiên đã đầy và chính quyền buộc phải di dời nó để có chỗ cho toa thứ hai.
Ban đầu, toa moóc được giấu trong một nhà kho ở thành phố Tlaquepaque lân cận. Tuy nhiên, căn nhà được xây dựng mà không có giấy phép và chiếc xe tải bị các thanh tra thành phố phát hiện, nên phương tiện này được chuyển tới Paseos del Valle gần sân bay Guadalajara, nơi nó kẹt trong đường đất và vụ việc vỡ lở.
Chiếc xe “chỉ là phần nổi của tảng băng chìm”, đại diện gia đình của những người bị mất tích chia sẻ. Theo ước tính, trong 5 thanh tra của bang được giao điều tra các vụ mất tích, mỗi người đang phải giải quyết khoảng 400 vụ.
 |
| Hầm mộ của 21 nạn nhân thiệt mạng trong một vụ thảm sát ở Mexico |
Mexico đã ban hành cải cách về phiên xét xử miệng và giả thiết vô tội nhằm chuyển hướng thi hành luật khỏi tình trạng cưỡng ép và tra tấn. Tuy nhiên, nghị sĩ Pedro Kumamoto cho biết các điều tra viên chậm trễ trong việc áp dụng cải cách luật. “Văn phòng công tố Jalisco đã nhận được vô số cảnh báo từ ủy ban quyền con người”, nghị sỹ nói. “Họ giải quyết các vụ án bằng tra tấn thay vì điều tra”.
“Chiếc xe tải chết chóc”, theo cách gọi của báo chí, xuất hiện như lời khiển trách cuối cùng dành cho Tổng thống Enrique Pena Nieto sắp rời chức. Ông lên nắm quyền hồi tháng 12/2012 và cam kết hiện đại hóa đất nước nhưng gần như thờ ơ với bạo lực.
Chính quyền bang Jalisco, đứng đầu là Thống đốc Aristotles Sandoval, cũng đối mặt với chỉ trích tương tự. “Chính phủ luôn cố gắng giảm nhẹ tầm quan trọng của vấn đề an ninh. Họ luôn muốn giấu nhẹm các vấn đề này nhưng mọi thứ hiển hiện rõ ràng cùng những chiếc xe moóc”, nhà báo Diego Petersen Farah của tờ El Informador, nhận định.
Vòng luẩn quẩn
Thành phố Guadalajara là nơi diễn ra một trong số những vụ phạm tội liên quan đến ma túy tai tiếng nhất Mexico, trong đó có vụ sát hại đặc vụ Kiki Camarena của Lực lượng Chống Ma túy (DEA) năm 1985 và vụ ám sát hồng y Juan Jesus Cardinal Posadas Ocampo ở sân bay vào năm 1993.
Gần đây, chính quyền Guadalajara nỗ lực biến nơi này thành Thung lũng Silicon của Mexico. Tuy nhiên, một số nhà phân tích lo ngại sự bùng nổ xây dựng ở trung tâm thành phố sẽ góp phần làm gia tăng nạn rửa tiền.
Theo một bình luận, các chính trị gia Mexico thường bị cáo buộc coi an ninh là vấn đề quan hệ công chúng. Sau vụ phát hiện chiếc xe moóc, giới chức Jalisco tự động quay về áp dụng chiến thuật quen thuộc - đó là đổ trách nhiệm.
Thống đốc Sandoval sa thải Giám đốc IJCF Cotero trong khi công tố viên bang hứa đẩy nhanh quá trình xây dựng nghĩa trang mới cho những thi hài chưa được định danh. Đến lượt mình, ông Cotero lại đổ lỗi cho văn phòng công tố viên. “Vấn đề về số người chết gia tăng đã tiếp diễn được 3 năm”, ông nói.
 |
| Cảnh sát mang quan tài chứa thi thể của Pedro Huesca, điều tra viên mất tích năm 2013, rời hiện trường khu mộ tập thể được phát hiện tại bang Veracruz hồi đầu tháng 9/2018 |
Trong những tranh cãi xung quanh chiếc xe tải, cựu giám đốc IJCF chia sẻ chính gia đình ông cũng là nạn nhân của tình trạng bạo lực ở Jalisco. Luật sư Indira Cotero 37 tuổi, con gái ông, bị bắt cóc hồi tháng 7 và bặt vô âm tín từ đó.
Trong cuộc phỏng vấn ở văn phòng riêng, ông Cotero dường như suy sụp. Ông nói rằng cuộc điều tra về vụ mất tích của con gái bị ngừng dù giới chức đã xác định nghi phạm.
“Họ mở hồ sơ vụ án ra, gọi một cú điện thoại và thế là hết. Tội phạm có tổ chức thống trị ở đây, thậm chí hơn cả giới chức chính quyền. Chúng đã khiến chính quyền phải khuất phục”, ông Cotero than thở.
Hồi đầu tháng 9 mới đây, khu mộ tập thể với 32 hố chôn thi thể được phát hiện tại bang Veracruz, nơi thường nổ ra những cuộc chiến tranh giành lãnh địa giữa các băng đảng ma túy Mexico. Các thi thể được chôn ít nhất hai năm. Đây là một trong những khu mộ tập thể lớn nhất từng được phát hiện tại Mexico.
Jorge Winckler, công tố viên bang Veracruz, cho biết các điều tra viên đã thu thập được 116 sọ người và 114 thẻ căn cước tại hiện trường. Ông Winckler từ chối tiết lộ vị trí chính xác của khu mộ tập thể vì các lý do an ninh.
Cảnh sát cũng tìm thấy một số trang phục, vật dụng cá nhân và nhiều mảnh xương rời rạc bên trong các hố chôn. Tuy nhiên, lực lượng pháp y chủ yếu tập trung vào số sọ người thu thập được tại hiện trường vì mỗi hộp sọ đồng nghĩa với một nạn nhân. Các băng nhóm tội phạm Mexico thường sử dụng những hố chôn tập thể bí mật để phi tang thi thể những nạn nhân bị chúng thủ tiêu.
Quá trình điều tra bắt đầu hơn một tháng trước đó. Các điều tra viên phải sử dụng nhiều trang thiết bị công nghệ cao như máy bay không người lái và radar dò lòng đất để tìm kiếm các hố chôn.
Veracruz là điểm nóng về tội phạm tại Mexico. Nơi này nổi tiếng là chiến trường đẫm máu của các băng đảng ma túy. Ngoài ra, vùng đất ven Vịnh Mexico thường xuyên xảy ra nhiều vụ bắt cóc, tống tiền.
Ông Wickler không loại trừ khả năng sẽ phát hiện thêm nhiều hố chôn khác tại khu mộ. Một nhân chứng từng khẳng định có hàng trăm thi thể được chôn tại đây.
Năm 2016 và 2017, các điều tra viên tại Veracruz tìm thấy 253 hộp sọ và thi thể trong nhiều ngôi mộ bí mật ngoại ô thủ phủ của bang. Trước đó, gia đình một số nạn nhân mất tích bí ẩn đã nhận được các bản đồ từ nguồn nặc danh chỉ ra địa điểm các khu mộ.
Năm 2011, cảnh sát Mexico tìm thấy 236 thi thể tại các ngôi mộ bí mật ở thủ phủ bang Durango phía bắc nước này. Cảnh sát bang Tamaulipas cũng từng phát hiện một hố chôn với 193 thi thể. Cơ quan chức năng cho biết phần lớn các nạn nhân bị bắt cóc và giết hại bởi băng nhóm ma túy Zetas khét tiếng trên đường vượt biên sang Mỹ.
Tội phạm tại Mexico còn nhằm vào các chính trị gia. Từ lúc mùa tranh cử bắt đầu vào tháng 9/2017 đến ngày 27/6/2018, thời điểm kết thúc việc vận động bầu cử bỏ phiếu chọn tổng thống, nghị sĩ quốc hội và hàng nghìn quan chức mới cho các chức vụ từ trung ương đến địa phương tại Mexico, công ty tư vấn an ninh Etellekt ghi nhận 133 chính trị gia bị sát hại, chủ yếu là ứng viên và quan chức cấp địa phương.
Etellekt cho biết có 48 nạn nhân là ứng viên. Trong số này, 28 người bị ám sát khi cuộc bầu cử sơ bộ diễn ra, số còn lại thiệt mạng trong chiến dịch tổng tuyển cử. Trước đó, cuộc bầu cử năm 2012 có 9 chính trị gia và một ứng viên bị sát hại.
