Nhắc đến tranh vẽ mèo, giới họa sĩ và những người ưa thưởng ngoạn dòng tranh này nhớ đến 2 họa sĩ - 2 cây đại thụ làng họa Việt Nam là Nguyễn Tư Nghiêm và Nguyễn Sáng. Đây là 2 họa sĩ vẫn được vinh danh trong nhóm bộ tứ danh họa sau cách mạng: “Nghiêm - Liên - Sáng - Phái” (tức các họa sĩ Nguyễn Tư Nghiêm, Dương Bính Liên, Nguyễn Sáng và Bùi Xuân Phái - trong nhóm chỉ còn họa sĩ Nguyễn Tư Nghiêm vẫn còn sống.
 |
| “Bé Nam Phương và Mèo” (sơn dầu – 2003). St: LS Hà Dũng. |
Họa sĩ Nguyễn Tư Nghiêm sinh năm 1922 ở Nghệ An, tốt nghiệp Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương khóa 1 (1925-1930) hiện sống và làm việc ở Hà Nội. Ông là một trong 8 tác giả mỹ thuật được “Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật năm 1996…”.
Họa sĩ Nguyễn Tư Nghiêm không vẽ riêng mèo mà ông thường vẽ theo các con giáp: Bộ 12 con giáp ông vẽ các con vật tượng trưng cho năm đó: Như năm Tý vẽ con chuột, năm Mão vẽ con mèo, năm Thìn vẽ con rồng… cứ thế trong tài sản tranh của ông đã có mấy bộ con giáp (tất nhiên khách sưu tầm nhiều người đã mua tranh con giáp của ông)…
Riêng Nguyễn Sáng được ghi nhận là họa sĩ ngoài việc vẽ về phong cảnh, con người ông còn vẽ con vật duy nhất là mèo (mặc dù ông sinh năm 1923 - tuổi con heo).
Nguyễn Sáng quê ở Tiền Giang, tốt nghiệp Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương (khóa 1940 - 1945). Từ năm 1945 ông ra Bắc công tác và ở đó suốt thời kỳ dài tới năm 1976 ông mới vào Sài Gòn sinh sống, ông mất năm 1988.
Những tác phẩm nổi tiếng của ông là “Kết nạp Đảng ở Điện Biên Phủ) (sơn mài 1963); “Giặc đốt làng tôi” (sơn dầu 1957); “Trú mưa” (sơn mài -1960); “Thiếu nữ bên hoa sen” (sơn dầu - 1972); “Thanh niên thành đồng” (sơn mài - 1977)… Ông nhận “Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật đợt 1 năm 1996” cùng với 7 họa sĩ, nhà điêu khắc khác.
Về vẽ mèo có thể nói ông đã vẽ tới hàng trăm bức đủ các chất liệu: Bột màu, lụa, sơn dầu, giấy dó và thành công nhất là vẽ mèo trên vóc với chất liệu sơn mài. Ông được đặt danh hiệu là “Vua vẽ mèo”. Có lẽ nhân vật mèo đã gắn liền với cuộc sống cô đơn của ông trong căn phòng 16m2 ở ngôi biệt thự 65 Nguyễn Thái Học chăng? (năm 1976 ông mới lấy vợ).
“Hàng trăm con mèo ký tên Nguyễn Sáng đang tình tự âu yếm, nô đùa bên nhau trên giấy dó, lụa, sơn dầu, trên vóc sơn mài tưng bừng và khoáng đạt” (Trích Hoàng Đình Tài). Bức tranh mèo hay được nhắc đến nhất là “Mèo dưới trăng” (sơn mài - 1973) và “Mèo đôi” (sơn mài - 1969).
Bức vẽ “Mèo đôi” (1969) diễn tả hai con mèo đực và cái đang mùa giao phối. Vẽ 2 con mèo nét thô khỏe cách điệu quấn, cuộn lấy nhau dàn đầy trong khung sơn mài. Tranh ông đẹp và giúp ta liên tưởng đến những tranh cách điệu của dòng tranh Đông Hồ. Bức “Mèo đôi” đã được nhà sưu tầm tranh Đức Minh mua ngay khi mới hoàn thành; Khi Bảo tàng Mỹ thuật Quốc gia (lúc đó) biết tin đến mua chỉ còn biết đặt ông vẽ bản 2 (lúc đó chưa có luật tranh độc bản).
 |
Nghe nói tranh “Mèo đôi” mới đây được một nhà sưu tập người Pháp mua, nhưng trước khi lấy bức tranh ông người Pháp cẩn thận còn nhờ các chuyên gia về sơn mài đến thử độ lâu năm của sơn mài để xác định đây có phải tranh thật không? (Vì ông nghi tranh Việt Nam ngày nay hay bị làm giả). Kết quả mỹ mãn là ông đã đem được bức tranh đó về Pháp với một số tiền chuyển nhượng khá lớn gấp 5-10 lần so với giá gốc (600 đồng những năm 1970). Bức tranh “Mèo dưới trăng” diễn tả một con mèo với nét khắc họa khá khỏe khoắn, đồng thời bố cục tranh khiến ta liên tưởng đến các bức vẽ về trâu, lợn ở dòng danh Đông Hồ. Bức tranh vẽ con vật trên sơn mài của ông vẽ khá công phu với gam màu cánh dán có dát vàng một số đoạn trên thân mèo diễn tả ánh trăng. Người viết bài này cũng đã từng vẽ 3 tác phẩm về mèo thì có 2 bức được người sưu tầm mua. Đó là bức: “Bé Nam Phương và mèo” (sơn dầu - 2003), được nhạc sĩ Hà Dũng mua tại triển lãm “Tình yêu Đà Lạt” nhân dịp kỷ niệm 105 năm thành lập thành phố Đà Lạt. Bức tranh khổ trung bình (100cm x 80 cm) được diễn tả bé Nam Phương - con một người bạn cùng ngành rất xinh xắn đang ngồi ôm một chú mèo trắng. Gam màu sắc vàng ấm da cam, đã thu hút sự thích thú của nhạc sĩ đa tài Hà Dũng. Bức “Thiếu nữ và mèo” (phấn màu - 2007) đã được nhà sưu tầm trẻ - Luật sư Hùng Long (TP Hồ Chí Minh) mua năm 2008. Vẻ đẹp kiều diễm kiêu sa của thiếu nữ mặc đầm xanh đã thu hút 2 chú mèo. Một chú thì ngẩn tò te ngắm người đẹp. Một chú lấy tay cào nhẹ vào hông người đẹp với hàm ý: “Chị ơi sao chị đẹp thế!”. Khuôn mặt người đẹp hao hao Hoa hậu Việt Nam Mai Phương Thúy mà tác giả phỏng tác.
Vi Quốc Hiệp
