Họa sĩ truyền thần cuối cùng đất Tây Đô

Họa sĩ Phan Há với một bức truyền thần vẽ bằng bột than trên giấy canson
Họa sĩ Phan Há với một bức truyền thần vẽ bằng bột than trên giấy canson
(PLO) - Dù đã ở tuổi “thất thập cổ lai hy”, trải qua thăng trầm với bao chuyện đời, chuyện nghề nhưng tình yêu dành cho nghệ thuật trong tim họa sĩ Phan Há (67 tuổi, phường An Lạc, quận Ninh Kiều, TP Cần Thơ) vẫn vẹn nguyên như buổi ban đầu.

Nỗi buồn không người truyền nghề

Biết mình là người cuối cùng còn vẽ tranh truyền thần ở Cần Thơ, người họa sĩ không giấu được nỗi buồn. Đối với ông, nghệ thuật không chỉ là tình yêu, mà hơn thế, nó là cả cuộc đời. Ngày xưa, lúc họa sĩ Phan Há theo đuổi nghề, tranh truyền thần đang ở thời kỳ đỉnh cao, mức độ thịnh hành không thua kém gì nhiếp ảnh ngày nay. Lúc ấy, bạn chung nghề với ông ở Cần Thơ nhiều lắm, vậy mà bây giờ họ không còn đeo nổi nghề nữa.

Dù biết rằng, những con người ấy cũng rất tâm quyết nhưng vì thời cuộc thay đổi, công nghệ phát triển, người ta chỉ đeo đuổi đam mê khi nó tạo ra cho người ta miếng ăn. Ai không trụ được thì bỏ nghề, đi tìm việc khác làm. Thậm chí, có những người bạn của ông phải đi bán vé số sống qua ngày, làm cái gì ra tiền thì người ta làm. 

Họa sĩ Phan Há tâm sự: “Điều chú luôn trăn trở là một ngày nào đó chú về với đất mẹ, không có ai nối nghiệp mình”. Dằn lại cơn ho, ông tâm sự: Trước đây, ông có ý định “lái” đứa con gái lớn theo nghề nhưng học được 5 - 6 năm thì con gái lấy chồng rồi bỏ ngang. Thấy con trai thứ cũng có năng khiếu nên lúc con mười mấy tuổi, ông lại định hướng cho con nối nghiệp.

Khi đó, ông đầu tư hẳn một máy vi tính cho con. Nhưng cuối cùng, con trai ông lại đam mê học sửa xe gắn máy. Tuy có thất vọng, nhưng ông cũng hiểu, cho nên thôi “con thích gì thì cho nó theo cái đó, giống như mình ngày xưa. Giờ mình cũng hài lòng khi con mình theo đuổi ước mơ và thành công”.

Khi nói về tác phẩm tâm đắc nhất, họa sĩ Phan Há hồ hởi đưa tay lên mặt, tạo dáng diễn tả bức tranh. Đó là bức tranh ông họa theo một bức hình đặc tả một cô gái ngồi khóc người yêu đã tử trận. Những giọt nước mắt nặng trĩu đọng trên má và cánh tay cô gái, chính là chi tiết đắt giá nhất của bức ảnh. Có lẽ vì đã “thổi hồn” thành công giá trị hiện thực đó vào bức truyền thần, để khi nhắc về “đứa con tinh thần” đã lạc mất này, họa sĩ Phan Há càng thêm bùi ngùi, luyến tiếc. 

Ở một phương diện khác, khi thấy chồng vẽ những bức tranh ám ảnh như “tiếc thương”, vợ họa sĩ đã nhiều lần khuyên can. Bà cho rằng, không nên vẽ những bức ảnh sầu khổ như vậy, bởi vì biết đâu những điều sầu khổ đó sẽ vận vào cuộc đời người họa sĩ. Nghe vậy, đôi lần ông cũng đã do dự khi cầm bút. 

Đời họa sĩ tài hoa

Ngược dòng thời gian trở về năm 9 tuổi, cậu bé Phan Xú Há được cha phát hiện ra tài năng hội họa trong một lần tình cờ. Biết con có hoa tay và cảm nhận nghệ thuật tốt, nên người cha hết lòng ủng hộ. Hằng ngày, sau những giờ bán bánh mì phụ gia đình, cha của Há khuyến khích con ngồi vẽ. Đôi lúc, cậu bé Há cảm thấy bị bó buộc nhưng chính ngọn lửa đam mê đã khiến cậu không thể dừng lại. 

Ít lâu sau cha mất, chị gái không cho Há vẽ nữa. Một phần vì nghe người ta nói cái nghiệp “cầm, kỳ, thi, họa” là nghề bạc bẽo, nghèo khó chứ không vinh quang gì. Một phần cũng do hoàn cảnh không còn cha mẹ, hai chị em phải nương tựa nhau mưu sinh. Cuối cùng, Há chọn gác lại đam mê để phụ chị bán cháo huyết. Dù không thể tiếp tục hành trình đi đến ước mơ, nhưng trong lòng cậu bé Há vẫn luôn âm thầm nuôi dưỡng mầm tình yêu dành cho nghề vẽ. 

Chân dung vợ họa sĩ Phan Há năm 18 tuổi
Chân dung vợ họa sĩ Phan Há năm 18 tuổi  

Đúng như cổ nhân thường nói, nghề chọn người chứ không phải người chọn nghề. Trong một lần đi xem hát, vô tình thấy người ta vẽ nền cho sân khấu, Há cứ đứng mải mê nhìn, mà quên mất mục đích mình đến để xem hát. Từ đó, cậu tới lui rạp hát thường xuyên hơn, xem các họa sĩ vẽ rồi “học lỏm”, về nhà tự mày mò thêm. Cứ như vậy, Há vừa học vẽ, vừa học chữ, vừa bán cháo. Bán cháo với chị được bao nhiêu tiền thì để dành mua dụng cụ vẽ như màu, bút chì, thước... 

Cuối cùng, trời đã không phụ người có lòng, khi cậu bé chăm chỉ “học lỏm” được một họa sĩ trong rạp chú ý. Sau này, người họa sĩ đó trở thành người thầy đầu tiên của cậu bé Há. Đó chính là họa sĩ Lê Nam. Ban đầu, Há chỉ được nhờ làm những việc lặt vặt, từ từ được thầy cho đi theo phụ vẽ ở các rạp như: Moderne, Thanh Vân, Hòa Hưng, Văn Cầm, Cẩm Vân...

Đến sau 1975 hòa bình lặp lại, họa sĩ Phan Há đến đất Cần Thơ sinh sống, vẽ cho nhà vẽ  Bút Ngân và các rạp xinê như Huỳnh Lạc, Lao Động, Tây Đô,... để “kiếm cơm”.

Theo thời gian, không chỉ có tên tuổi trong việc vẽ quảng cáo mà ông còn ngày một thành công với thể loại truyền thần. Tính đến nay, họa sĩ Phan Há đã gắn bó với nghề này hơn 50 năm. Ông là “ngọn lửa” cuối cùng, cũng là người “giữ lửa” để tranh truyền thần dù không còn “chỗ đứng” ở đất Tây Đô xưa, thì chí ít nó cũng còn tồn tại đến bây giờ.

Thật đáng tiếc! Khi giờ đây đã không còn nhiều người quan tâm thể loại tranh vẽ này, nếu không muốn nói là rất hiếm người tìm đến. Nếu có, thì vào dịp Tết, người ta thỉnh thoảng mới đặt vẽ những bức truyền thần để trang trí nhà cửa hoặc để làm ảnh thờ. Cho nên, để duy trì miếng cơm manh áo bằng niềm đam mê xưa cũ như vậy là điều không dễ dàng trong thời đại 4.0.

Được xem là một thể loại hội họa đặc biệt, tranh truyền thần không chỉ đòi hỏi bức tranh phải đẹp, chân thật mà còn phải toát lên được “thần thái” trong từng ánh mắt, cử chỉ của nhân vật. Vào những năm 60 - 70, nhiếp ảnh vẫn còn là một thứ hết sức xa xỉ đối với con người, nên truyền thần trở thành thứ được ưa chuộng. Nhưng ngày nay, truyền thần và nhiếp ảnh đã đổi “ngôi”, nhiếp ảnh dần khẳng định đẳng cấp của mình, khiến cho truyền thần trở nên điêu đứng

Tin cùng chuyên mục

Ấn tượng cụ bà gần 90 tuổi có hàm răng đen nhai trầu trong “Bắc Bling” (Ảnh trong Bắc Bling")

Ấn tượng cụ bà gần 90 tuổi trong MV “Bắc Bling” của Hoà Minzy

(PLVN) - Nụ cười của cụ bà với hàm răng đen nhai trầu - hình ảnh đặc trưng của văn hóa Bắc Bộ xưa vừa chân thực, vừa mang đậm chất điện ảnh trong MV “Bắc Bling”. Không ai ngờ rằng, một người nông dân mộc mạc khi lên hình lại tỏa sáng đến như vậy. Khán giả gọi đó là “Nụ cười Bắc Ninh”.

Đọc thêm

Kể chuyện tình 'Công nữ Anio' bằng âm nhạc

Vở kịch giúp khán giả hiểu hơn về văn hóa, lịch sử của Việt Nam và Nhật Bản, cũng như mối quan hệ truyền thống tốt đẹp của hai đất nước. (Ảnh BTC)
(PLVN) - Vở Opera “Công nữ Anio” vừa diễn ra tại Đà Nẵng thu hút sự quan tâm của đông đảo khán giả yêu nghệ thuật. Một lần nữa, câu chuyện tình yêu của nàng công chúa xứ Đàng Trong ở thế kỷ 17 và chàng thương nhân Nhật Bản được các nghệ sĩ nổi tiếng truyền tải, giúp khán giả hiểu hơn về văn hóa, lịch sử của Việt Nam và Nhật Bản, cũng như mối quan hệ truyền thống tốt đẹp của hai đất nước.

Nhạc kịch Việt Nam với nhiều tiềm năng mới

Một cảnh trong vở nhạc kịch Lửa từ đất. (Ảnh trong bài: Thùy Dương)
(PLVN) - Sau nhiều năm vắng bóng tại Việt Nam, hàng loạt chương trình nhạc kịch đặc sắc được đầu tư công phu với những tâm huyết của các nghệ sĩ nhằm thu hút khán giả yêu nghệ thuật. Đặc biệt, vở nhạc kịch đặc biệt “Lửa từ đất” đang thu hút sự quan tâm của công chúng.

Chuyên gia UNESCO 'hiến kế' để Đà Lạt thực hiện cam kết thành phố sáng tạo âm nhạc

Chuyên gia UNESCO 'hiến kế' để Đà Lạt thực hiện cam kết thành phố sáng tạo âm nhạc
(PLVN) - Cùng với việc hệ thống hoá, chọn lọc báo cáo, chuyên gia UNESCO Việt Nam cho rằng TP Đà Lạt cần tăng cường kết nối với mạng lưới các thành phố sáng tạo của UNESCO; nâng cấp trang web hiện tại để trở thành trạm thông tin đa dạng, đa ngôn ngữ, giúp du khách chủ động tiếp cận thông tin, lên lịch cho lịch trình trải nghiệm.

Sức sống mới cho xiếc Việt ở đề tài chính luận

Một tiết mục trong chương trình “Đi cùng năm tháng” của Liên đoàn Xiếc Việt Nam. (Ảnh: LĐXVN)
(PLVN) - “Những tiết mục xiếc kết hợp với các giai điệu cách mạng, khán giả đã hưởng ứng nhiệt thành, khiến các nghệ sĩ rất xúc động. Đây là động lực để chúng tôi kiên định tiến thêm một bước nữa làm các chương trình nghệ thuật mang tính giải trí nhưng trong đó có tính chính luận, giáo dục và nhân văn sâu sắc” - NSND Tống Toàn Thắng - Giám đốc Liên đoàn Xiếc Việt Nam chia sẻ.

Ca sĩ Tuấn Hưng Nam tiến với 'Tâm hồn mới'

Ca sĩ Tuấn Hưng Nam tiến với 'Tâm hồn mới'
(PLVN) - Trong bữa tiệc Tân niên mang tên “Tâm Hồn Mới” tại TP HCM, nam ca sĩ Tuấn Hưng đã có nhiều chia sẻ mới về những kế hoạch trong năm 2025 đầy hứa hẹn với những dự án âm nhạc đột phá, cũng như những bước tiến mới trong sự nghiệp của mình.

Nhóm nhạc Thanh Âm Xanh phá cách với MV đầu tay mang tên Mộng Thượng Ngàn

Nhóm nhạc Thanh Âm Xanh phá cách với MV đầu tay mang tên Mộng Thượng Ngàn
(PLVN) -  Bằng việc lấy ý tưởng đạo Mẫu, MV Mộng Thượng Ngàn được giới chuyên môn đánh giá cao khi tạo nên sợi dây kết nối vô hình giữa âm nhạc đương đại và tín ngưỡng bản địa lâu đời. Đây cũng là bước đột phá của Thanh Âm Xanh khi lan tỏa âm thanh, nghệ thuật với những yếu tố mộng ảo tới đại chúng.

Phim hoạt hình 'vắng bóng' trên thị trường điện ảnh Việt Nam

Để phim hoạt hình Việt Nam có những bước phát triển mới cần sự đầu tư mạnh về cả công nghệ, kỹ thuật, nhân lực và kinh phí. (Nguồn: Viện Phim Việt Nam)
(PLVN) - Hoạt hình vốn là một thể loại phim hấp dẫn, phù hợp với mọi lứa tuổi. Hiện nay, phim hoạt hình đang đem lại nguồn doanh thu lớn và được nhiều hãng phim nổi tiếng thế giới đầu tư. Tuy nhiên, tại Việt Nam, đây là một dòng phim khá kén người làm.

“Nụ hôn bạc tỷ” thu 200 tỷ đồng

“Nụ hôn bạc tỷ” thu 200 tỷ đồng
(PLVN) - Sau 21 ngày công chiếu, bộ phim “Nụ hôn bạc tỷ” của Thu Trang đã cán mốc doanh thu 200 tỷ. Sau “Bộ tứ báo thủ”, đây là phim Việt thứ 2 đạt thành tích này trong năm 2025.

Kết cục buồn của Kim Sae Ron và loạt sao Hàn

Kết cục buồn của Kim Sae Ron và loạt sao Hàn
(PLVN) - Thông tin Kim Sae Ron qua đời khi mới 25 tuổi đang gây bàng hoàng trong và ngoài Hàn Quốc. Trước nữ diễn viên, sự ra đi của Sulli, Goo Hara, Moonbin cũng khiến nhiều đồng nghiệp và khán giả thương tiếc.

Giải Cống hiến hy vọng 'tiến ra châu Á'

Theo Ban Tổ chức Giải, Giải Cống hiến hy vọng sẽ “tiến ra châu Á”. (Ảnh: Thùy Dương)
(PLVN) - Trong suốt 20 năm qua, Giải Cống hiến đã động viên và cổ vũ để nghệ sĩ nhiệt thành dấn thân vào con đường sáng tạo. Những cái tên được đề cử trải rộng từ những gương mặt gạo cội tới những nghệ sĩ trẻ mới xuất hiện trong thời gian gần đây. Giải Cống hiến hy vọng sẽ “tiến ra châu Á” với sự hợp tác chiến lược với Giải thưởng Âm nhạc Nhật Bản - một giải thưởng đẳng cấp, có tầm châu lục.

“Cha tôi, người ở lại” và “Những chặng đường bụi bặm” được phát sóng khung giờ mới

"Những chặng đường bụi bặm" chạm đến những giá trị nhân văn sâu sắc (ảnh trong phim).
(PLVN) - Từ 17/2/2025, Đài truyền hình Việt Nam sẽ ra mắt khung giờ phim mới vào lúc 20h các tối từ thứ 2 đến thứ 6 hàng tuần trên VTV3. Hai bộ phim: “Cha tôi, người ở lại” và “Những chặng đường bụi bặm” được lựa chọn để “khai sóng”. Hai bộ phim với hai phong cách kể chuyện và chủ đề khác biệt, sẽ mang đến nhiều cảm xúc cho khán giả truyền hình.

Vài suy nghĩ tản mạn về "Đèn Âm Hồn”

Vài suy nghĩ tản mạn về "Đèn Âm Hồn”
(PLVN) -  Bộ phim “ Đèn Âm Hồn” do đạo diễn Hoàng Nam thực hiện đang trở thành tâm điểm bàn luận trên các nền tảng mạng xã hội. Tuy nhiên, bên cạnh những lời khen về bầu không khí ám ảnh và yếu tố kinh dị đậm chất truyền thống, bộ phim lại hứng chịu không ít sự chỉ trích với cáo buộc "đạo nhái" từ những tác phẩm kinh dị nổi tiếng như “ Quật Mộ Trùng Ma” , “ Insidious” hay “ The Further”. Tuy nhiên, liệu những cáo buộc này có thực sự công bằng?

Phim kinh dị Việt 'ghi điểm' nhờ dùng chất liệu dân gian

“Đèn âm hồn phim kinh dị, tâm linh mang màu sắc dân gian đang hút khán giả Việt.
(PLVN) - Lấy cảm hứng từ những câu chuyện về tín ngưỡng, kỳ bí trong dân gian được truyền miệng từ đời này sang đời khác, những tập tục văn hóa tâm linh, tôn vinh và giữ gìn các giá trị truyền thống dân gian qua ngôn ngữ điện ảnh, thể loại phim kinh dị mang màu sắc dân gian được trình chiếu tại các rạp, truyền hình ngày càng thu hút khán giả.