Họa sĩ Lê Minh Đức và cách chạm đến hiện thực

Một số tác phẩm của hoạ sỹ Lê Minh Đức
Một số tác phẩm của hoạ sỹ Lê Minh Đức
(PLVN) - Sinh năm 1981, tốt nghiệp trường Đại Học Mỹ Thuật Việt Nam năm 2005, Lê Minh Đức thuộc về thế hệ họa sĩ trẻ Việt Nam. Đối với anh, vẽ là một phần không thể tách rời của cuộc sống. 

Anh thích vẽ phong cảnh nhà cửa, phố phường, đặc biệt là những hẻm phố của Hà Nội. Hà Nội trong tranh Lê Minh Đức không u buồn, hoài niệm như trong tranh Bùi Xuân Phái, không rực rỡ choáng ngợp màu sắc như tranh Lê Thanh Sơn hay Phạm Luận. Mà đó là Hà Nội của những góc nhìn mới mẻ, hiện thực, dường như đầy táo bạo và thách thức.

Một trong những vấn đề gây tranh cãi nhiều trong giới nghệ sĩ cũng như các nhà phê bình mỹ thuật, là sự phản ánh hiện thực trong một tác phẩm nghệ thuật. Trước kia, Plato và học trò của ông là Aristotle quan niệm “nghệ thuật là sự mô phỏng” và sau đó quan niệm này đã trở nên lỗi thời với sự phát minh ra máy ảnh, bởi hơn bất cứ phương tiện nào khác, chiếc máy ảnh có thể mô phỏng hiện thực y như nó được nhìn ngoài đời. Vậy người họa sĩ, anh ta ứng xử ra sao với hiện thực trước một tấm toan trắng? 

Họa sĩ Lê Minh Đức chia sẻ một cách thẳng thắn: “Hiện thực chia ra nhiều nhánh và mỗi người sẽ có một cách để chạm đến nó, tùy vào cách đặt vấn đề của anh ta”.

Nghĩa là với anh, dù mô tả cái gì, theo lối nào thì cũng là cách người họa sĩ chạm đến hiện thực – cái hiện thực đã bị chia rẽ bởi những con mắt, những điểm nhìn khác nhau. Ngay cả khi vẽ một bức tranh trừu tượng phi biểu hình, thì ở đó cũng vẫn hiện tồn một hiện thực, được nhìn theo con mắt khác. Bởi bức tranh không thể vu vơ mà có, nó buộc phải xuất phát từ một điều gì đấy, mà điều gì đấy không thể đi chệch ra khỏi cái hiện thực rộng lớn mênh mông trong thế giới bất tận của chúng ta.

Ngay cả một tác phẩm âm nhạc, không hình không màu không mùi vị, chỉ thánh thót cất lên như thể từ không trung xa xăm kia vọng lại, cũng vẫn phải bám vào một “nhánh” hiện thực, chứ không phải là một thứ viển vông đâu đâu không liên can gì đến cuộc sống. Âm nhạc trở thành thứ nghệ thuật trừu tượng nhất là vì vậy, nhưng nó lại là thứ bám rễ vào đời sống chắc chắn nhất. Chính nó, 12 nốt nhạc được lặp đi lặp lại, mô phỏng mọi thứ thanh âm của chúng ta, kể cả cảm xúc. Chính nó, gần gũi hơn với những rung động trong hồn người – thứ mà cũng run rẩy mơ hồ hơn bất cứ gì khác.

Bởi vậy mà tranh chân dung của Lê Minh Đức không cần ra sức trả lời cho câu hỏi vẽ sao cho giống mẫu. Tranh anh là cách đặt vấn đề của riêng anh về những con người. Họ mặt mũi ra sao, mặc áo màu gì, không còn quan trọng nữa. Gần như những thứ ấy đều bị họa sĩ gạt bỏ sang một bên, để chỉ còn thứ duy nhất mà nó nên đọng lại: cái tinh thần.

Sự mềm mại và mơ màng của hiện thực đã bị triệt tiêu đến mức chỉ còn trơ lại hồn cốt của nó, khiến nhiều bức tranh gần như chỉ còn sót lại một nét cảm xúc, một nét tính cách, nhưng nó lại đại diện rõ ràng và minh bạch nhất cho con người đó, nhân cách đó. Hóa ra, sự sơ lược đến mức biến dạng ấy lại trở thành hiện thực đủ đầy nhất. Hóa ra, Lê Minh Đức chọn cho mình cách nói gọn gàng nhưng trung thực và trí tuệ nhất, về cái hiện thực mà anh đang phản ánh.

Giống như âm nhạc, chỉ với 12 nốt trong quãng 8, người nhạc sĩ có thể biến tấu thành ngàn vạn bản nhạc khác nhau. Nhưng mỗi bản nhạc không phải là sự lặp lại nhàm chán, mà lại là một cách tiếp cận mới, một xâu chuỗi mới, một trật tự mới. Với hội họa cũng vậy, người họa sĩ chọn một trật tự mới cho những mảng màu, nét bút của mình. Sự tạo lập ấy vừa có tính toán vừa có sự ngẫu hứng. Dù sự ngẫu hứng có phiêu linh đến mức nào thì cũng không thoát ra khỏi những nguyên tắc ngầm của hội họa, bởi không thể có sự nguệch ngoạc thuần túy vô thức nào có giá trị.

Những nguyên tắc của hội họa, ít nhất là nguyên tắc thẩm mĩ, hay có thể nói một cách đơn giản sơ khai như Cynthia Freeland nói về sự “đúng lẽ”, buộc phải có và chính nó điều khiển những yếu tố còn lại, tất cả hợp lại thành một logic, cái mà họa sĩ Lê Minh Đức gọi là cách đặt vấn đề. Vậy nên, không phải hiện thực nào trong bức tranh cũng làm nên tác phẩm hội họa. Quan trọng là tính “đúng lẽ” của nó, giữa vô vàn cách chạm đến hiện thực.

Hội họa Lê Minh Đức là sự giải quyết triệt để vấn đề này. Cái mà anh phản ánh đã không còn giữ nguyên hình dạng như chúng ta vẫn thị giác nữa, mà là điều chúng ta cảm giác về nó. Nó đã được nhìn bằng lăng kính khác, bằng con-mắt-bên-trong. Thoạt tiên chỉ thấy những phong cảnh, những chân dung bị xô dạt bởi màu sắc và nét cọ chắc khỏe, nhưng rồi, sau cái nhìn thoảng qua ấy, hoặc ngay trong nó, trong cái nhìn thoảng qua ấy, đã ẩn chứa một sự day dứt khôn nguôi về nhân sinh.

Có thể nói, tranh của Lê Minh Đức hiện sinh đến mức ám ảnh. Người ta có cảm giác như nhìn xuyên thấu được nhân vật. Hội họa của Lê Minh Đức đã lột tả con người trong hình dạng (tinh thần) trần trụi hoang sơ nhất và rồi đẩy sự trần trụi hoang sơ ấy thành một giá trị.

Đấy cũng chính là cách đặt vấn đề của người họa sĩ, cách mà Lê Minh Đức chạm đến hiện thực, cách mà bằng vô thức và cả ý thức, người họa sĩ vô hình trung đã quan niệm về sự “đúng lẽ” của nghệ thuật.

Tin cùng chuyên mục

Điện ảnh Việt và nỗi lo tăng thuế

Điện ảnh Việt và nỗi lo tăng thuế

(PLVN) - Những năm qua, điện ảnh Việt Nam đã có những bước tiến, tăng trưởng hàng năm và có những tác phẩm “ăn khách”.Tuy nhiên, bên cạnh những thành tích đáng ghi nhận, ngành điện ảnh vẫn đang đối mặt với những khó khăn, rào cản về chi phí, đặc biệt vấn đề dự thảo Luật Thuế giá trị gia tăng - GTGT (sửa đổi) sắp tới.

Đọc thêm

'Ông vua chân dung' của nhiếp ảnh Việt Nam

Bức ảnh Đại tướng Võ Nguyên Giáp ngồi bên nhạc sĩ Văn Cao vào ngày mùng 6 Tết Nhâm Thân 1992. (Ảnh: Nguyễn Đình Toán)
(PLVN) - Sở hữu tư liệu đồ sộ với hàng vạn bức ảnh quý giá chụp chân dung các văn nghệ sĩ, nghệ sĩ nhiếp ảnh Nguyễn Đình Toán được người trong nghề gọi với cái tên thân thương là “ông vua chân dung”. Đây không chỉ là một nghệ danh, mà còn là sự ghi nhận cho những đóng góp không ngừng nghỉ của ông trong việc lưu giữ và tôn vinh vẻ đẹp nghệ thuật qua từng khuôn mặt, từng nhân vật mà ông đã có cơ hội ghi lại trong suốt mấy chục năm qua.

'Multiverse - Đa vũ trụ' - Khám phá một vũ trụ bên trong mỗi con người

"Multiverse - Đa vũ trụ” ẩn chứa những câu hỏi về bản chất con người (Ảnh: BTC)
(PLVN) - Album “Multiverse - Đa vũ trụ” của Tùng Dương có các ca khúc ẩn chứa những câu hỏi về bản chất con người, về sinh tồn và ý nghĩa cuộc sống, về khả năng vượt thoát khỏi không gian sống chật hẹp để vươn tới những vũ trụ xa xăm hoặc để trở về khám phá một vũ trụ bên trong mỗi con người…

Khát khao làm phim điện ảnh “bom tấn”

Bộ phim "Khóc hay cười" thu hút nhiều khán giả.
(PLVN) - “Chúng tôi cố gắng một năm sẽ làm 3 - 4 phim chiếu rạp. Chúng tôi mong muốn làm phim điện ảnh bom tấn, kiểu Hollywood ”. Đó là lời chia sẻ của Đạo diễn Phạm Đức Dũng tại họp báo ra mắt Hãng phim Bạch Mã ngày 13/11/2024 tại Hà Nội.

Huỳnh Thị Thanh Thủy- Tự hào nhan sắc Việt

Huỳnh Thị Thanh Thủy- Tự hào nhan sắc Việt
(PLVN) -  Xuất sắc vượt qua nhiều đại diện đến từ các quốc gia trên thế giới, Huỳnh Thị Thanh Thủy đã đăng quang ngôi vị cao nhất, mang về chiếc vương miện danh giá Hoa hậu Quốc tế đầu tiên cho Việt Nam, đây là sự kiện quan trọng, đánh dấu tên tuổi Việt Nam trên bản đồ nhan sắc thế giới.

'Giọng hát hay Hà Nội năm 2024' - khơi dậy tình yêu Hà Nội

Cuộc thi “Giọng hát hay Hà Nội năm 2024” chính thức trở lại, tiếp tục hành trình tìm kiếm và vinh danh những giọng ca trẻ đầy tài năng của Thủ đô. (ảnh Thùy Dương)
(PLVN) - Cuộc thi “Giọng hát hay Hà Nội năm 2024” không chỉ là sân chơi nghệ thuật, mà còn là dịp để các thí sinh cũng như người dân Hà Nội ôn lại những trang sử hào hùng và khơi dậy tình yêu, niềm tự hào về quê hương trong trái tim mỗi người.

Văn hóa kinh doanh là giải pháp quan trọng để phát triển đất nước

Các đại biểu thảo luận tọa đàm: "Doanh nghiệp thời 4.0: Chuyển đổi văn hóa số tạo nên sự khác biệt."(Ảnh: BTC).
(PLVN) -  “Trong giai đoạn hiện nay, trước các cơ hội và thách thức đặt ra, chúng ta đã xác định văn hóa là nguồn lực nội sinh quan trọng. Bảo vệ bản sắc văn hóa, phát huy tiềm năng sức mạnh văn hóa dân tộc trong xây dựng văn hóa doanh nghiệp, văn hóa kinh doanh là giải pháp quan trọng để phát triển đất nước”.

200 tác phẩm "Hiện Linh" khám phá thế giới của đất mẹ

200 tác phẩm "Hiện Linh" khám phá thế giới của đất mẹ (ảnh P.V)
(PLVN) - Triển lãm gốm "Hiện Linh" mang tới công chúng, những người yêu nghệ thuật gần 200 tác phẩm lần đầu được ra mắt của Giáo sư, họa sĩ Ngô Xuân Bính. Trong không gian đương đại tại Bảo tàng Hà Nội, các tác phẩm gốm ‘Hiện Linh’ sẽ dẫn dắt người xem bước vào thế giới vừa quen thuộc, vừa mới lạ của đất Mẹ.