Bị nợ tiền không dám kiện…
Tại cuộc Tọa đàm nhân 1 năm hoạt động của VMC, ông Phan Trọng Đạt - Phó Giám đốc Thường trực VMC khẳng định: “Tuy các tranh chấp có yếu tố phức tạp nhưng VMC là các chuyên gia hàng đầu trong các lĩnh vực pháp luật và kinh tế cũng như được đào tạo chuyên sâu về giải quyết tranh chấp nói chung cũng như hòa giải thương mại (HGTM) nói riêng luôn đã giúp DN tìm được phương án giải quyết tranh chấp hiệu quả nhất…”.
Được thành lập vào ngày 27/4/2019, VMC thuộc Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam (VIAC) và là trung tâm hòa giải đầu tiên của Việt Nam. Theo Giám đốc VMC, ông Nguyễn Sĩ Dũng, với việc cung cấp thêm một công cụ giải quyết tranh chấp thương mại, hòa giải thương mại (HGTM) đã góp phần vào việc cải thiện môi trường kinh doanh, đầu tư tại Việt Nam. Giám đốc VMC bày tỏ mong muốn rằng ngoài con đường giải quyết tranh chấp bằng tòa án, trọng tài thì hòa giải chính là phương án giải quyết có lợi cho cả hai bên.
Là lĩnh vực tìm đến phương thức giải quyết tranh chấp này sớm nhất, ông Nguyễn Quốc Hiệp - Chủ tịch Hiệp hội Nhà thầu xây dựng Việt Nam khẳng định: “Với các DN ngành xây dựng, hòa giải là phương thức có lợi cho cả đôi bên”. Ông Hiệp cho biết, trong lĩnh vực xây dựng, quan hệ giữa nhà thầu và chủ đầu tư rất quan trọng và rất nhạy cảm, chính vì thế giải quyết tranh chấp giữa hai bên cũng rất nhạy cảm. Áp lực của nhà thầu là giải quyết được vụ việc lần này nhưng không muốn mất việc lần sau nên vẫn phải giữ quan hệ với chủ đầu tư. Kiện nhau ra tòa, quan hệ sẽ không giữ được.
Ngành xây dựng đóng góp khoảng 14-16% GDP, tổng giá trị các hợp đồng xây dựng có con số rất lớn. Năm 2018, doanh thu của ngành này lên tới 28.000 tỷ đồng. Tuy nhiên đây là ngành gần như “đầu bảng” về nợ đọng khi nợ khó đòi trong ngành chiếm tới 20%. “Nếu DN làm 28.000 tỷ đồng mà bị nợ tới 20%, số tiền lớn này làm các DN nhà thầu “ngắc ngoải” luôn. Nhưng vấn đề rất nhạy cảm. Nhà thầu không muốn kiện chủ đầu tư đòi nợ mà đành cam chịu để nuôi hy vọng chủ đầu tư còn ký thêm dự án khác. Thậm chí có nhà thầu bị nợ tới 25% mà vẫn “cắn răng” mời cơm chủ đầu tư. Còn chủ đầu tư là phía Nhà nước thì kiện ai? ” - ông Hiệp giãi bày.
Bên cạnh bức xúc chuyện nợ, tranh chấp trong ngành xây dựng cũng rất nhiều, muôn hình muôn vẻ và rất phức tạp. Lại có những tranh chấp trong thực hiện hợp đồng có yếu tố nước ngoài thì càng khó dùng phương thức khởi kiện ra tòa.
“HGTM có thể giải quyết được tranh chấp giữa chủ đầu tư và nhà thầu về nợ đọng hoặc xử lý được rất nhiều vấn đề cụ thể tồn tại trong các DN ngành xây dựng…”- Chủ tịch Hiệp hội Nhà thầu xây dựng Việt Nam khẳng định.
Cần quảng bá rộng rãi…
HGTM là phương thức giải quyết tranh chấp có ưu thế riêng, đặc biệt phương thức này phát huy quyền chủ động tối đa của hai bên trong quá trình giải quyết tranh chấp. Phương thức này không phân định thắng – thua, đúng- sai như khi ra tòa mà quan trọng là vấn đề được giải quyết, giúp giảm thiểu rủi ro, chi phí cho DN. Thực tế sau 1 năm hoạt động VMC đã có những kết quả khiêm tốn bước đầu.
Cũng như các DN ngành xây dựng, các DN trong lĩnh vực bảo hiểm cũng thuộc dạng có tranh chấp nhưng “không muốn đi kiện”. Ông Ngô Trung Dũng - Phó Tổng Thư ký Hiệp hội Bảo hiểm Việt Nam (IAV) cho biết, thực tế là khách hàng có thể bỏ hàng giờ đi chọn đồ khi mua sắm nhưng lại không chịu đọc kỹ hợp đồng bảo hiểm, hoặc khi được tư vấn không chú ý, kê khai không đúng (như khai không đúng về bệnh về sức khỏe…), nên khi xử lý bảo hiểm thì mâu thuẫn phát sinh... Việc một số vụ tranh chấp liên quan đến bảo hiểm đưa nhau ra tòa cũng là “điều bất đắc dĩ” và HGTM được xem là phương thức hữu hiệu để giải quyết tranh chấp.
“Tuy nhiên, điều đáng tiếc là hầu như các thành viên IAV chưa biết có VMC. Chúng tôi đã lên kế hoạch tổ chức các buổi gặp gỡ giữa các thành viên với VMC để hiểu rõ hơn về HGTM, tiến tới sẽ chọn hòa giải là phương thức đầu tiên nếu có tranh chấp….” – ông Dũng cho hay.
Ở tầm vĩ mô, dù trực tiếp hay gián tiếp trong Nghị quyết 19 của Chính phủ về cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh đều đã đề cập nhiều đến hỗ trợ giải quyết tranh chấp bằng HGTM, qua đó cải thiện chỉ số cũng như môi trường đầu tư kinh doanh. “Đây là thông điệp rất quyết liệt của Chính phủ trong việc khuyến khích các cơ chế giải quyết tranh chấp ngoài toà án nhằm nâng cao chỉ số năng lực cạnh tranh quốc gia của Việt Nam” - bà Nguyễn Thị Mai, Phó Cục trưởng Cục Bổ trợ tư pháp (Bộ Tư pháp) phát biểu và lưu ý, việc sử dụng công cụ hòa giải phụ thuộc nhiều vào cộng đồng doanh nghiệp, doanh nhân.
“Hãy sử dụng HGTM, tự sử dụng quyền lực giải quyết tranh chấp của mình trước khi nhờ đến toà án hay cơ quan trọng tài”- bà Mai đưa ra lời khuyên.
