Hồ Ba Bể – Viên ngọc xanh giữa đại ngàn

Không chỉ là biểu tượng du lịch của tỉnh Thái Nguyên, hồ Ba Bể còn được công nhận là Di sản thiên nhiên ASEAN, đồng thời là hồ nước ngọt tự nhiên trên núi lớn nhất Việt Nam. Vườn quốc gia Ba Bể cũng nằm trong 20 vườn quốc gia đầu tiên của cả nước, góp phần bảo tồn tài nguyên rừng nguyên sinh và đa dạng sinh học phong phú.

Hồ Ba Bể trải rộng gần 500 ha, dài hơn 8 km, bao quanh bởi những cánh rừng nguyên sinh, núi đá vôi kỳ vĩ, thác nước, hang động và hoa dại bung nở quanh năm. Nơi đây cũng hội tụ nhiều yếu tố đặc sắc về văn hóa phi vật thể, ẩm thực và truyền thống bản địa của các dân tộc Tày, Nùng, Dao, Mông. Hệ thống động thực vật quý hiếm, trong đó nhiều loài đặc hữu nằm trong Sách đỏ Việt Nam và thế giới, khiến hồ Ba Bể trở thành điểm du lịch sinh thái và nghiên cứu khoa học hấp dẫn.

Anh Đức Thiện, du khách từ Hà Nội, chia sẻ trải nghiệm: “Chèo thuyền trên mặt hồ phẳng lặng, hai bên là rừng nguyên sinh, hoa lau, hoa sen và những tán cây cổ thụ rủ bóng xuống nước, tôi cảm giác như đang lạc vào một thế giới khác. Không khí trong lành và tiếng chim hót làm mọi mệt mỏi tan biến.”

Để khai thác tiềm năng du lịch, tổng diện tích phục vụ sinh thái, nghỉ dưỡng, giải trí tại VQG Ba Bể hơn 3.593 ha, trong đó diện tích xây dựng công trình phục vụ du lịch là 61,25 ha. Tuy nhiên, trước đây, việc phát triển kinh tế du lịch còn hạn chế, các giá trị văn hóa độc đáo của đồng bào dân tộc địa phương chưa được khai thác đúng mức.

Đầu năm 2025, UBND tỉnh Bắc Kạn (cũ) đã ban hành Quyết định số 64/QĐ-UBND phê duyệt Đề án phát triển du lịch sinh thái, nghỉ dưỡng, giải trí trong VQG Ba Bể giai đoạn 2021–2030. Mục tiêu là quản lý, bảo vệ và phát huy các giá trị cảnh quan tự nhiên, lịch sử, văn hóa, khoa học và thẩm mỹ của VQG Ba Bể, đồng thời tạo việc làm, tăng thu nhập và nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho người dân địa phương.

Các sản phẩm du lịch đặc trưng được xây dựng gồm: tour sinh thái, trải nghiệm bản làng cùng người dân, chèo thuyền kayak trên hồ, trekking trong rừng nguyên sinh. Đặc biệt, Hồ Ba Bể được kết nối với các điểm du lịch lân cận như ATK Định Hóa, hồ Na Hang (Tuyên Quang), tạo chuỗi sản phẩm du lịch liên tỉnh hấp dẫn.

Với diện tích mặt hồ gần 500 ha và vùng lõi VQG rộng lớn, hồ Ba Bể có nhiều hang động, thác nước, đảo đá đẹp mắt. Động Puông, động Hua Mạ với nhũ đá muôn hình vạn trạng, ánh sáng chiếu vào tạo khung cảnh huyền bí. Du khách thường kết hợp trekking, tham quan hang động, khám phá hệ sinh thái phong phú từ chim, thú nhỏ đến cá nước ngọt.

Trong bối cảnh kỷ nguyên số, Ban Quản lý VQG Ba Bể và chính quyền địa phương đang đẩy mạnh số hóa điểm đến, hướng dẫn du lịch thông minh, quảng bá trên các nền tảng mạng xã hội và hợp tác quốc tế. Công tác quản lý đất đai, xây dựng, môi trường cũng được tăng cường, đảm bảo nguyên tắc: “Không làm thay đổi cảnh quan thiên nhiên; không gây tác động xấu tới động thực vật; không giảm tính đa dạng sinh học; không ô nhiễm môi trường.”

Cùng với đó, việc phát triển du lịch cộng đồng được chú trọng. Người dân được đào tạo kỹ năng phục vụ, quản lý homestay, giao tiếp du lịch. Các sản phẩm OCOP gắn với du lịch như mắm tép chua Ba Bể, rượu men lá, khăn thổ cẩm, quà lưu niệm thủ công được hỗ trợ xây dựng thương hiệu, tạo thêm nguồn thu cho cộng đồng.

Chị Quỳnh Chi, du khách từ Hải Phòng, kể về trải nghiệm tại homestay ven hồ: “Tôi cùng gia chủ đi hái rau rừng, nấu các món ăn dân dã như cá nướng trui, gà nướng lá chanh. Những câu chuyện về văn hóa bản địa, điệu múa sạp, tiếng khèn lá vang vọng giữa núi rừng khiến tôi hiểu hơn về đời sống và phong tục của đồng bào.”

Hồ Ba Bể mùa hè tỏa vẻ dịu mát, nắng vàng phản chiếu mặt nước phẳng lặng. Mùa thu, lá rừng chuyển vàng đỏ, hoa dại khoe sắc trên bờ và đảo đá. Những trải nghiệm chèo kayak, trekking trong rừng, tham quan thác nước và hang động đem lại cảm giác gần gũi với thiên nhiên và thư thái tinh thần.

Với quy hoạch tổng thể phát triển du lịch bền vững, sự phối hợp giữa Vườn quốc gia, chính quyền địa phương và cộng đồng, Hồ Ba Bể hứa hẹn trở thành điểm đến hấp dẫn của tỉnh Thái Nguyên. Nơi đây sẽ vừa giữ được cảnh quan thiên nhiên hoang sơ, vừa phát triển kinh tế du lịch, tạo chuỗi sản phẩm trải nghiệm sinh thái – văn hóa bản địa – khám phá thiên nhiên phong phú.