Hơn 100 quốc gia sẽ tập trung tại Nairobi vào tuần tới để thực hiện những bước đầu tiên hướng tới việc thiết lập một hiệp ước toàn cầu lịch sử nhằm giải quyết cuộc khủng hoảng nhựa đang gây ra trên hành tinh.
Nhựa đã được tìm thấy trong băng biển Bắc Cực, bụng cá voi và bầu khí quyển của Trái đất, và các chính phủ đang chịu áp lực ngày càng tăng trong việc đoàn kết hành động chống lại thảm họa toàn cầu.
Các nhà đàm phán đang hoàn thiện khuôn khổ cho một hiệp ước nhựa có tính ràng buộc pháp lý mà các nhà ngoại giao cho là hiệp ước môi trường đầy tham vọng nhất kể từ Hiệp định Paris năm 2015 về biến đổi khí hậu.
“Đây là một khoảnh khắc trọng đại. Đây là một trong những cuốn sách lịch sử”, Inger Andersen, người đứng đầu Chương trình Môi trường Liên Hợp Quốc (UNEP), nói với AFP.
Phạm vi chính xác của hiệp ước vẫn chưa được xác định. Có những đề xuất cạnh tranh đang được soạn thảo trước hội nghị thượng đỉnh về môi trường của Liên hợp quốc kéo dài ba ngày bắt đầu vào thứ Hai (28/2) tại Nairobi.
Kể từ những năm 1950, tốc độ sản xuất nhựa đã phát triển nhanh hơn bất kỳ loại vật liệu nào khác, vượt xa những nỗ lực quốc gia nhằm giữ cho môi trường trong sạch. Ngày nay, khoảng 300 triệu tấn chất thải nhựa - tương đương với trọng lượng của dân số - được sản xuất hàng năm. Nhưng không đến 10% được tái chế, hầu hết được đưa vào bãi rác hoặc đại dương.
Theo một số ước tính, lượng nhựa đáng giá của một xe rác được đổ xuống biển mỗi phút, làm nghẹt thở sinh vật biển và các đường bờ biển đáng sợ trên toàn cầu. Các hạt nhựa siêu nhỏ cũng có thể xâm nhập vào chuỗi thức ăn, cuối cùng tham gia vào chế độ ăn uống của con người.
Vào tháng 10/2021, hàng chục tập đoàn lớn bao gồm Coca-Cola và Unilever cho biết một hiệp ước về nhựa với các mục tiêu ràng buộc là “rất quan trọng để thiết lập một tiêu chuẩn hành động chung cao cho tất cả các quốc gia tuân theo”.
Các nhà lãnh đạo thế giới và các bộ trưởng môi trường gặp gỡ trực tiếp và hầu như dự kiến sẽ khởi động quá trình hiệp ước bằng cách chỉ định một ủy ban đàm phán để hoàn thiện các chi tiết chính sách trong hai năm tới.
Nhưng hơn 50 quốc gia, cùng với các nhà khoa học, doanh nghiệp và các nhóm môi trường, đã công khai kêu gọi các quy định mới cứng rắn về ngành công nghiệp để hạn chế dòng chảy nhựa xâm nhập vào môi trường.
Điều này có thể bao gồm giới hạn sản xuất nhựa mới - được làm từ dầu khí và dự báo sẽ tăng gấp đôi vào năm 2040 - thiết kế lại các sản phẩm để việc tái chế dễ dàng hơn hoặc ít độc hại hơn và loại bỏ dần các mặt hàng sử dụng một lần.
Nhiều quốc gia, bao gồm cả các nhà sản xuất nhựa lớn như Hoa Kỳ và Trung Quốc, đã bày tỏ sự ủng hộ chung đối với một hiệp ước, nhưng đã ngừng thông qua bất kỳ biện pháp cụ thể nào.
Nhưng có sự đồng thuận rộng rãi rằng các quốc gia hành động một mình không thể giải quyết vấn đề và cần có một phản ứng toàn cầu phối hợp.
Một số nhà sản xuất chất dẻo lớn nhất thế giới cũng đã bày tỏ sự ủng hộ đối với hiệp ước, nhưng nói rằng việc cấm một số nguyên liệu nhất định sẽ gây ra gián đoạn chuỗi cung ứng và cản trở việc cải tiến tái chế.
Các nhóm môi trường đã cảnh báo rằng những người khổng lồ nhựa sẽ cố gắng hướng các cuộc đàm phán ở Nairobi đi khỏi các cam kết của công ty nhằm thúc đẩy các công ty sản xuất ít nhựa hơn.
Hai trong số các đề xuất của hiệp ước áp dụng cách tiếp cận “từ nguồn đến biển”: không chỉ nhắm mục tiêu đến rác thải trong đại dương và bãi rác, mà còn cả ô nhiễm do sản xuất nhựa mới từ nhiên liệu hóa thạch.
Các đề xuất này - một do Rwanda và Peru tài trợ, còn lại do Nhật Bản tài trợ - nhận được sự ủng hộ rộng rãi và đang được hợp nhất để đạt được sự đồng thuận, các nguồn thạo tin cho biết về các cuộc đàm phán ở Nairobi.
