Hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo bứt phá cùng Nghị quyết 57

Trí tuệ, sáng tạo của người Việt vươn ra thế giới

Theo lãnh đạo Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN), trong 10 năm qua, hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo của Việt Nam đã phát triển mạnh mẽ, thúc đẩy sự xuất hiện của các doanh nghiệp tiên phong ứng dụng công nghệ mới, mô hình kinh doanh mới, sẵn sàng cạnh tranh trên thị trường toàn cầu. Nhờ hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo phát triển mạnh mẽ, Việt Nam đang nổi lên là một trong những nền kinh tế năng động mới nổi và là trung tâm phát triển cho các doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương. Trí tuệ, sức sáng tạo của người Việt Nam đã và đang từng bước khẳng định và vươn ra thế giới.

Theo báo cáo, khởi nghiệp sáng tạo tại Việt Nam đã trải qua ba giai đoạn phát triển. Giai đoạn 2013 - 2016 chứng kiến sự tăng trưởng đáng kể về cả số lượng và chất lượng, với 1.800 doanh nghiệp, 21 cơ sở ươm tạo và 7 tổ chức thúc đẩy kinh doanh. Đây là giai đoạn nhiều quỹ đầu tư nhận thấy tiềm năng lớn và thể hiện mong muốn đầu tư vào hệ sinh thái khởi nghiệp Việt Nam.

Giai đoạn từ 2017 đến 2020 là thời điểm toàn cầu hóa. Lúc này, Chính phủ đã đẩy mạnh phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo bằng cách cung cấp hỗ trợ tài chính, thông qua chương trình thúc đẩy kinh doanh, cung cấp vốn rủi ro cho các doanh nghiệp mới thành lập. Thời gian này đã xuất hiện các chương trình hỗ trợ tập trung vào từng giai đoạn phát triển khác nhau của các doanh nghiệp khởi nghiệp. Trong giai đoạn này, các doanh nghiệp đã biết cách thu hút và tận dụng nguồn lực tài chính từ các nhà đầu tư trong nước và ngoài nước. Năm 2019, Việt Nam vươn lên vị trí thứ 3 trong số các quốc gia ASEAN về tốc độ tăng trưởng của hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo, chỉ sau Indonesia và Singapore. Tỷ lệ lượng vốn đầu tư mạo hiểm trong tổng vốn đầu tư cho doanh nghiệp sáng tạo tại khu vực cũng đã tăng từ 5% (2018) lên 17%.

Giai đoạn từ 2021 đến nay là thời điểm gặp nhiều khó khăn và có bước chững lại. Tuy nhiên, hệ sinh thái đã phục hồi và đang tiến triển một cách ấn tượng. Cụ thể, năm 2021, Việt Nam đã ghi nhận mức đầu tư mạo hiểm kỷ lục với tổng số tiền đầu tư đạt 1,4 tỷ USD.

Bức tranh hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo Việt Nam năm 2024 nổi bật với khoảng 4.000 doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo, trong đó có 2 kỳ lân và 11 doanh nghiệp được định giá trên 100 triệu USD. Cả nước có hơn 1.400 tổ chức hỗ trợ khởi nghiệp, 202 khu làm việc chung, 208 quỹ đầu tư, 35 tổ chức thúc đẩy kinh doanh, 79 cơ sở ươm tạo và khoảng 170 trường đại học, cao đẳng tham gia vào các hoạt động khởi nghiệp sáng tạo. Hơn 20 trung tâm khởi nghiệp sáng tạo đã được hình thành tại các địa phương và trên toàn quốc. Năm 2023, Việt Nam đã thu hút được 529 triệu USD vốn đầu tư mạo hiểm cho khởi nghiệp sáng tạo, điều này cho thấy tiềm năng tăng trưởng và sức hấp dẫn đối với các nhà đầu tư quốc tế.

Thứ trưởng Bộ KH&CN Hoàng Minh cho biết, những năm gần đây, được sự quan tâm đặc biệt của lãnh đạo Đảng, Nhà nước, hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo tại Việt Nam đã chứng kiến sự phát triển mạnh mẽ. Trong đó, các chính sách thúc đẩy hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo của Chính phủ thông qua Đề án 844 hỗ trợ hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo quốc gia, Đề án 1665 hỗ trợ học sinh sinh viên khởi nghiệp, Đề án 939 hỗ trợ phụ nữ khởi nghiệp… với các hoạt động từ hỗ trợ hoàn thiện công nghệ, chuyển đổi mô hình, nâng cao năng lực, tiếp cận nguồn vốn, kết nối đầu tư, mở rộng thị trường, đơn giản hóa thủ tục hành chính, đã đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của doanh nghiệp, giúp họ vượt qua những thách thức trong bối cảnh quốc tế có nhiều biến động.

Đặc biệt, từ khi triển khai Đề án 844 “Hỗ trợ hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo quốc gia từ năm 2016” cũng như sáng kiến tổ chức Ngày hội khởi nghiệp đổi mới sáng tạo quốc gia (TECHFEST), Việt Nam từ hệ sinh thái khởi nghiệp kém năng động thứ 2 trong số 6 quốc gia lớn nhất ASEAN, đã được ghi nhận là một trong 8 quốc gia thu nhập trung bình cải thiện thứ hạng nhiều nhất, tính từ năm 2013. Việt Nam cũng là 1 trong 3 quốc gia giữ kỷ lục có thành tích vượt trội so với mức độ phát triển trong 14 năm liên tiếp, luôn có kết quả đổi mới sáng tạo cao hơn so với mức độ phát triển - cho thấy hiệu quả trong việc chuyển các nguồn lực đầu vào thành kết quả đầu ra đổi mới sáng tạo.

Hình thành hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo mạnh mẽ

Thứ trưởng Hoàng Minh cho rằng, giai đoạn tới Việt Nam tập trung cải thiện hệ thống quy định pháp lý để thúc đẩy phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo. Hiện nay Việt Nam chưa có một hành lang pháp lý đầy đủ và rõ ràng cho hệ sinh thái khởi nghiệp, cho các tổ chức cá nhân khởi nghiệp sáng tạo. Các quy định pháp lý đang nằm trong các quy định của các văn bản pháp luật khác nhau, nhiều nội dung nằm trong Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa.

TP HCM cùng Hà Nội được xếp hạng trong số 200 thành phố đổi mới sáng tạo toàn cầu. (Nguồn: ST)

Thứ trưởng Hoàng Minh cũng nhận định, hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo của Việt Nam đã cơ bản bước qua giai đoạn đầu tiên, đang bước sang giai đoạn mở rộng và hội nhập với các hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo trên thế giới. Theo đó, cần xây dựng chính sách pháp luật, hành lang pháp lý để thúc đẩy hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo Việt Nam phát triển tương xứng với mô hình, tiềm lực, yêu cầu của giai đoạn mới. Giai đoạn tới hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo Việt Nam cần các thành tố mới, đó là các tập đoàn, công ty, doanh nghiệp lớn với vai trò đầu tư, sử dụng các kết quả của tổ chức khởi nghiệp. Vì vậy, cần chính sách phù hợp để thúc đẩy hệ sinh thái phát triển.

Theo Thứ trưởng Hoàng Minh, mục tiêu cuối cùng của việc phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo là tạo ra môi trường thuận lợi để hình thành và phát triển các doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo; tạo ra giá trị vượt trội cho kinh tế, xã hội. Vì vậy, hệ thống hỗ trợ cần thiết phải có hành lang pháp lý, chính sách, và các chủ thể hỗ trợ mạnh, cụ thể là các trung tâm hỗ trợ khởi nghiệp sáng tạo làm hạt nhân để huy động, khai thác, liên kết và tối ưu hóa các nguồn lực trong hệ sinh thái tại địa phương, tại Trung ương, từ khu vực tư nhân và cả từ nước ngoài...

Có thể nói, hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo sẽ phát triển mạnh mẽ trong kỷ nguyên vươn mình cùng Nghị quyết 57. Trong một bài viết mới đây, Tổng Bí thư Tô Lâm khẳng định, cần xác định phát triển kinh tế tư nhân là chiến lược, chính sách lâu dài của quốc gia. Kinh tế tư nhân cùng với nền kinh tế Nhà nước, kinh tế tập thể là tập hợp nòng cốt để xây dựng nền kinh tế tự chủ, tự lực, tự cường. Để phát huy vai trò của đội ngũ kinh tế tư nhân, một trong những giải pháp quan trọng được Tổng Bí thư Tô Lâm chỉ ra, đó là cần thúc đẩy làn sóng khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số và ứng dụng công nghệ mới. Đây là yếu tố then chốt giúp kinh tế tư nhân bứt phá và vươn tầm quốc tế.

Thời gian qua, nhiều cơ chế, chính sách khuyến khích và hỗ trợ doanh nghiệp đầu tư nghiên cứu, đổi mới công nghệ đã được ban hành và có những tác động tích cực giúp các doanh nghiệp nâng cao năng suất, chất lượng, cũng như năng lực cạnh tranh của sản phẩm, dịch vụ. Để kinh tế tư nhân thực sự bứt phá, Tổng Bí thư Tô Lâm chỉ đạo, cần có những chính sách hỗ trợ mạnh mẽ và hiệu quả để thúc đẩy doanh nghiệp tư nhân ứng dụng công nghệ, đổi mới sản phẩm, nâng cao giá trị gia tăng. Nhà nước cần tạo khung pháp lý thử nghiệm cho các lĩnh vực công nghệ mới, khuyến khích doanh nghiệp tư nhân đầu tư vào các lĩnh vực tiên phong như trí tuệ nhân tạo, các khối dữ liệu được mã hóa và kết nối với nhau thành một chuỗi (blockchain), dữ liệu lớn, thương mại điện tử, công nghệ tài chính (fintech) và y tế thông minh... Triển khai các chính sách hỗ trợ tài chính và ưu đãi thuế cho doanh nghiệp đầu tư cho nghiên cứu phát triển (R&D). Hình thành hệ sinh thái khởi nghiệp mạnh mẽ, tạo điều kiện cho các start-up, các “kỳ lân công nghệ” mang tên Việt Nam vươn tầm quốc tế...

Trong năm 2024, thu hút vốn đầu tư mạo hiểm tại Việt Nam đã tăng trưởng mạnh mẽ trở lại, với số thương vụ đầu tư mạo hiểm tăng 27 bậc, xếp thứ 50/133 quốc gia. Số thương vụ nhận được vốn đầu tư mạo hiểm tăng 10 bậc, lên vị trí 44/133 quốc gia, phản ánh môi trường đầu tư và chất lượng của các startup (khởi nghiệp) được cải thiện. Chỉ số xếp hạng của bảng xếp hạng các hệ sinh thái khởi nghiệp trên toàn cầu Startup Blink năm 2024 cũng cho thấy, hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo tại các thành phố của Việt Nam, cụ thể là Hà Nội, TP HCM và Đà Nẵng có những bước cải thiện, tiếp tục tăng trưởng, đưa Việt Nam xếp hạng thứ 56 trên thế giới, tăng 2 bậc so với năm 2023, vượt qua Armenia. Những con số trên cho thấy hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo Việt Nam đang trên đà phát triển và thể hiện tiềm năng bứt phá mạnh mẽ trong giai đoạn chuyển mình này.