“Hầu hết sai phạm rơi vào CCV được miễn đào tạo nghề”

"Có quá nhiều đối tượng được miễn đào tạo nghề công chứng nên tiềm ẩn những nguy cơ rất lớn về chứng bừa, chứng sai quy định. Điều này đã được chứng minh trong thực tế là hầu hết các sai phạm rơi vào các công chứng viên (CCV) được bổ nhiệm mà không qua đào tạo nghề công chứng", ông Hoàng Quốc Hùng, Phó Chánh thanh tra Bộ Tư pháp, Trưởng Đoàn thanh tra chuyên ngành các tổ chức hành nghề công chứng nói, sau khi kết thúc các cuộc thanh tra ở địa phương.

Cho chuyển nhượng, thế chấp cả đất chưa có sổ đỏ.

- Thưa ông, sau 3 năm thực thi Luật Công chứng, Thanh tra Bộ tiến hành thanh tra chuyên ngành tại các tổ chức hành nghề công chứng, đặc biệt các VPCC có phải do “sự cố”của một VPCC trên địa bàn Hà Nội?

- Thực ra, trước đây, Thanh tra Bộ đã tiến hành nhiều cuộc thanh tra đối với Phòng Công chứng Nhà nước (trước khi có Luật Công chứng), nhưng kể từ khi Luật Công chứng có hiệu lực thì năm 2010 là năm đầu tiên thanh tra chuyên ngành đối với các Văn phòng công chứng và các cuộc thanh tra này được thực hiện theo kế hoạch đã được Bộ trưởng Bộ Tư pháp phê duyệt. Bởi vậy nếu nói chúng tôi làm do “sự cố” của Hà Nội là không đúng.

 * Qua thanh tra, ông có thể nhận xét như thế nào về việc chấp hành pháp luật ở các tổ chức hành nghề công chứng?

- Về cơ bản tôi đánh giá các tổ chức hành nghề công chứng đã tuân thủ các quy định của pháp luật trong việc thực hiện nghiệp vụ công chứng. Hầu hết các hợp đồng, giao dịch được công chứng viên thực hiện theo đúng trình tự thủ tục công chứng và xem xét đầy đủ căn cứ pháp lý trước khi ký. Rất ít hợp đồng giao dịch vi phạm pháp luật, không phát hiện thấy hợp đồng giao dịch nào trái đạo đức xã hội.

Ảnh minh họa

Tuy nhiên, cạnh đó hoạt động của một số tổ chức hành nghề công chứng vẫn còn nhiều thiếu sót, vi phạm, như lời chứng của công chứng viên, về địa điểm, thời hạn, thẩm quyền, hồ sơ công chứng…

- Có ý kiến đang quan ngại về hoạt động của một số VPCC, về hiện tượng “chứng bừa”, “chứng” sai quy định, ông nhận xét thế nào?

- Đúng là có hiện tượng như vậy. Qua thanh tra chúng tôi từng phát hiện có những trường hợp “chứng” cả những giao dịch chuyển nhượng đất mà chưa hề sổ đỏ, (mà chỉ mới có quyết định phân lô, hoặc những dự án nhà ở xã hội, mới chỉ cần có danh sách được mua nhà hoặc hợp đồng góp vốn đã cho thế chấp, chuyển nhượng), “chứng” cả hợp đồng chuyển nhượng đất cho người nước ngoài, “chứng” cả hợp đồng cho vay nặng lãi, “chứng” sai thẩm quyền địa hạt…

Như vậy là vi phạm vào Luật Đất đai và Luật Nhà ở, Bộ luật dân sự và nhiều luật khác. Khi phát hiện những trường hợp này, chúng tôi chấn chỉnh và yêu cầu khắc phục ngay, thậm chí có trường hợp kiên quyết yêu cầu công chứng viên hủy hợp đồng, giao dịch đã có và kiến nghị xử kỷ luật công chứng viên (đối với Phòng công chứng) hoặc ra quyết định xử phạt vi phạm hành chính đối với công chứng viên của VPCC.

Một số đối tượng được miễn đào tạo hành nghề là “quá dễ dãi”

- Thưa ông, vậy đâu là nguyên nhân của những sai phạm và thanh tra đã có những kiến nghị gì?

- Những sai phạm xảy ra do nhiều nguyên nhân nhưng về khách quan mà nói do Luật Công chứng còn nhiều vấn đề chưa được hướng dẫn cụ thể, hoặc chưa phù hợp thực tế. Trong đó,  cấp bách nhất hiện nay tôi cho rằng là các vấn đề về thủ tục công chứng; về các hành vi bị nghiêm cấm; về lời chứng; về công chứng ngoài trụ sở; về kiểm tra hồ sơ công chứng... Những vấn đề này chúng tôi đã có kiến nghị cụ thể sau mỗi đợt thanh tra.

- Nhiều ý kiến cho rằng các sai phạm của VPCC bắt nguồn từ việc quy định qúa dễ dãi trong bổ nhiệm công chứng viên, ông thấy sao?

- Nói như vậy không sai vì đây cũng là một trong nhiều nguyên nhân. Thực tế, có quá nhiều đối tượng được miễn đào tạo nghề công chứng nên tiềm ẩn những nguy cơ rất lớn về chứng bừa, chứng sai quy định. Điều này đã được chứng minh trong thực tế là hầu hết các sai phạm rơi vào các công chứng viên được bổ nhiệm mà không qua đào tạo nghề công chứng.

Trong khi đó những người từng là công chứng viên lại không được miễn đào tạo nghề, do đó cần sửa đổi bổ sung Luật Công chứng theo hướng loại bỏ bớt các đối tượng được miễn đào tạo nghề công chứng, chỉ ưu tiên cho Thẩm phán, kiểm sát viên chuyên về dân sự, kinh tế, đặc cách bổ nhiệm công chứng viên cho người từng là công chứng viên.

Thời gian ít, lực lượng mỏng…khó thanh tra

- Thưa ông, với đặc thù của hoạt động công chứng là rất phức tạp, nhạy cảm, liên quan đến nhiều lĩnh vực, trong khi việc thanh tra chỉ tiến hành trong một thời gian ngắn, vậy làm thế nào để không “cưỡi ngựa xem hoa”?

- Trước khi thực hiện thanh tra chuyên ngành công chứng chúng tôi đã tổ chức tập huấn cho lực lượng thanh tra chuyên ngành, bản thân những người tham gia đoàn thanh tra cũng có những kiến thức pháp luật cần thiết, thậm chí đã từng hoạt động trong lĩnh vực này nên cũng có thuận lợi. Bên cạnh đó, là sự phối hợp, tạo điều kiện, tinh thần cầu thị của các tổ chức hành nghề công chứng cũng như lãnh đạo Tư pháp địa phương là những yếu tố hỗ trợ cần thiết cho Đoàn Thanh tra hoàn thành nhiệm vụ.

Tuy nhiên, công chứng là lĩnh vực nhạy cảm, người làm thanh tra không chỉ phải hiểu biết pháp luật về công chứng mà còn đòi hỏi phải có sự hiểu biết sâu sắc về hệ thống pháp luật khác có liên quan như đất đai, nhà ở, hôn nhân gia đình, luật dân sự…, và đây cũng là những lĩnh vực khó khăn, phức tạp nhất đòi hỏi phải có chuyên môn vừa rộng vừa sâu.

Đặc biệt, thời gian cho thanh tra chuyên ngành là cả vấn đề phải bàn. Trong khi thanh tra hành chính chỉ tập trung vào một đơn vị thì thanh tra có thể ngồi ở đó được 45 ngày, nhưng chuyên ngành chỉ 30 ngày trong khi lại phải đi đến rất nhiều tổ chức của đơn vị đó. Đơn cử nếu chúng tôi thanh tra với 50 tổ chức hành nghề công chứng của Hà Nội mà chỉ có vẻn vẹn 30 ngày, tức là mỗi đơn vị chỉ được 1/2 ngày, với hàng ngàn hồ sơ thế thì làm sao kham nổi.

Tuy nhiên, tôi cho rằng, vấn đề không hoàn toàn phụ thuộc vào yếu tố thời gian, mà cái chính là phương pháp, cách thức làm việc. Đặc biệt, là thông tin thu được qua kết luận thanh tra, tác dụng của cuộc thanh tra qua đó kiến nghị đề xuất giúp cho công tác quản lý nhà nước hiệu quả hơn.

- Nhưng tại sao việc thanh tra chuyên ngành không phải do địa phương làm mà cứ phải trông chờ Bộ, liệu có khó khăn gì trong việc này?

- Khó khăn nhất là ở vấn đề cán bộ. Hiện nay, lực lượng thanh tra chuyên ngành rất mỏng. Ở Bộ quỹ biên chế là 30, thực tế chỉ có 25 người, địa phương thì chỉ 1-2 người /đơn vị, thậm chí có nơi còn kiêm nhiệm hoặc chưa có thanh tra viên, các địa phương cũng đang đề nghị Bộ sớm ban hành Thông tư hướng dẫn Thanh tra chuyên ngành Tư pháp làm cơ sở đề xuất UBND cấp tỉnh, tối thiểu mỗi thanh tra Sở Tư pháp phải có 3 biên chế.

Hơn nữa, theo Luật Thanh tra thì Thanh tra Bộ có chức năng hướng dẫn thanh tra chuyên ngành cho Thanh tra Sở. Qua thanh tra, chúng tôi muốn “chuyển giao công nghệ” cho Thanh tra Sở một cách hữu hiệu nhất.

Năm  2010 sẽ thanh tra cả chứng thực

- Theo ông, kế hoạch thanh tra của Bộ năm tới sẽ tiếp tục “nhắm” đến các tổ chức hành nghề công chứng?

- Năm tới cũng vẫn sẽ thanh tra tiếp 1 - 2 địa phương, ngoài thành phố lớn còn có các tỉnh lẻ, vùng sâu, xa. Đặc biệt, năm tới chúng tôi có thể thanh tra cả trong lĩnh vực chứng thực (là lĩnh vực còn nhiều vấn đề nổi cộm- PV).

Hiện nay bất cập lớn nhất là ở cấp huyện không có thanh tra chuyên ngành (mà chỉ có cơ quan thanh tra thuộc ủy ban) nhưng  theo phân cấp tại Nghị định số 79/2007/NĐ - CP ngày 18/05/2007 của Chính phủ về cấp bản sao từ sổ gốc, chứng thực bản sao từ bản chính, chứng thực chữ ký thì thanh tra Sở  không có thẩm quyền thanh tra  chuyên ngành về công tác chứng thực ở cấp xã, phường.

Do đó, việc chứng thực có rất nhiều vấn đề nhưng lại đang bị bỏ ngỏ. Tuy nhiên, nếu Thanh tra Bộ có làm cũng chỉ làm điểm mà không thể “phủ sóng” trên hơn 10.000 xã, phường.

- Xin cám ơn ông

Thu Hằng (thực hiện)