Hát bội vẫn còn đất sống

Lối diễn xuất của hát bội nặng tính ước lệ, điệu bộ đi đứng đều biểu lộ
Lối diễn xuất của hát bội nặng tính ước lệ, điệu bộ đi đứng đều biểu lộ
(PLVN) - Giữa muôn vàn cái hay, cái mới mẻ của một thời đại công nghệ, người trẻ chỉ cần một chiếc smartphone là có thể vô tư thưởng thức những “món” nghệ thuật hiện đại, độc đáo và đa dạng trên toàn thế giới. Dường như những loại hình mang tính truyền thống, dân gian như hát bội, cải lương chưa đủ sức kéo người xem về phía mình, song không phải vì thế mà hết đất sống. 

Độc đáo hát bội 

Hát bội (còn gọi là hát bộ hay tuồng) được đánh giá là bộ môn nghệ thuật sân khấu mang tính ước lệ cao, phức tạp trong lối hát, điệu múa và đòi hỏi người hát không chỉ ở năng khiếu, kỹ thuật diễn mà phải có một lòng yêu nghề nồng nhiệt.

Ngày xưa, tuồng vốn chỉ hát trong cung đình, cho vua chúa và quan lại xem. Sau này, nó xuất hiện trong dân gian là bởi lẽ, người ta quan niệm “sống làm tướng, thác làm thần”, nên loại hình này được đem diễn ở các đình làng, nơi thờ các vị tướng, vị thần.

Ban đầu, tuồng chỉ xuất hiện ở miền Bắc, sau đó dần “bôn ba” vào miền Nam, từ tên gọi hát tuồng cũng chuyển thành hát bội (hay hát bộ). Hát bộ, từ “bộ” nghĩa là bộ tịch, ý chỉ động tác, diễn xuất. Còn tên hát bội, từ “bội” này nằm trong “thập bội”, nghĩa là hơn gấp nhiều lần, ý chỉ đây là loại hình nghệ thuật cao hơn những nghệ thuật khác.

Khi hát bội vào miền Nam, cách hát được biến tấu khác đi, sáng tạo theo bài bản riêng, màu sắc riêng. Người ta sẽ dựa theo một số giai điệu của đờn ca tài tử như bài đờn Nam Xuân, Nam Ai, Xuân Nữ... làm nên chất riêng của hát bội Nam Bộ. Theo thời gian, hát bội ở 3 miền dần có nét độc đáo, đặc trưng riêng biệt. 

Chưa đủ sức kéo người xem

Giữa muôn vàn cái hay, cái mới mẻ của một thời đại công nghệ, người trẻ chỉ cần một chiếc smartphone là có thể vô tư thưởng thức những “món” nghệ thuật hiện đại, độc đáo và đa dạng trên toàn thế giới.

Dường như những loại hình mang tính truyền thống, dân gian như hát bội, cải lương, múa rối... chưa đủ sức kéo người xem về phía mình. Tuy nhiên, hát bội vốn chủ yếu phục vụ cho các lễ hội, đình thần nên khi nào vẫn còn lễ hội, vẫn còn cúng đình thì khi đó hát bội vẫn còn đất sống.

Ở phương diện khác, có thể thấy cải lương và hát bội cùng là nghệ thuật trình diễn dân tộc. Ở tuồng, người ta chú trọng thủ pháp khoa trương cách điệu và ước lệ tượng trưng. Lối diễn nặng hơn cả cải lương hồ quảng, trong khi cải lương hồ quảng diễn nặng hơn cải lương.

Khán giả vẫn còn mê hát bội
Khán giả vẫn còn mê hát bội

Bởi vậy, cải lương dễ học, dễ diễn hơn hát bội rất nhiều. Đây là lí do để giải thích vì sao người ta đặt hát bội là môn nghệ thuật có tầm cao hơn những nghệ thuật khác. Thay vì trong cải lương người ta “hò ơi” thì hát bội phải “ư ử ư”. 

Nếu người hát hát không đúng tiết tấu thì người nghe chỉ nghe mấy từ “ư ư” mà không hiểu gì, nghe không rõ lời. Không phải “ư” ở đâu cũng được, mà phải có nhịp phách đàng hoàng. Dẫn chứng như câu: “Thập vạn ư hùng ư binh ử ử ư đáo trận ư ự tiền”, “Giục mã a phi đề quốc khúc tự đào khê mang ừ nới lộ”.

Ngày xưa, vì người ta thường hát theo truyện Tàu nên những câu từ mang đậm văn nho và đôi khi người hát họ chỉ biết câu là vậy thôi chứ cũng không hiểu hết, không dịch hết được đâu. Sau này, khi dạy lại cho con cháu, người ta bắt đầu viết lại những lời văn mới cho dễ hiểu.

Tin cùng chuyên mục

Chủ tịch Hồ Chí Minh là nguồn cảm hứng bất tận, khơi gợi cảm xúc sáng tác của nhiều nhạc sĩ. (Ảnh: Tư liệu)

Chủ tịch Hồ Chí Minh - Nguồn cảm hứng bất tận trong trái tim người nhạc sĩ

(PLVN) - Trong dòng chảy lịch sử dân tộc, hiếm có vị lãnh tụ nào xuất hiện nhiều trong các sáng tác âm nhạc như Chủ tịch Hồ Chí Minh. Từ những năm tháng kháng chiến cho đến thời bình, hình ảnh Bác vẫn hiện lên đầy xúc động trong lời ca, tiếng hát. Có thể nói, chính tài năng và nhân cách của Bác đã trở thành nguồn cảm hứng bất tận, thôi thúc người nhạc sĩ viết nên những ca khúc bất hủ đi cùng năm tháng, đi vào trái tim của biết bao thế hệ người dân Việt Nam.

Đọc thêm

Chương trình nghệ thuật đặc biệt “Người là Hồ Chí Minh”

Chương trình được tổ chức vào tối ngày 18/5/2025 tại Quảng trường Ba Đình (Hà Nội)
Nhân dịp kỷ niệm 135 năm Ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh (19/5/1890 - 19/5/2025), chương trình nghệ thuật đặc biệt mang tên “Người là Hồ Chí Minh” được tổ chức với sự kết hợp độc đáo giữa tư liệu lịch sử, hoạt cảnh và các tiết mục âm nhạc trình diễn hiện đại, hứa hẹn mang đến nhiều điểm nhấn đặc sắc, những giây phút tự hào thiêng liêng, xúc động và truyền cảm hứng mạnh mẽ đến hàng triệu người dân Việt Nam.

Hình ảnh Chủ tịch Hồ Chí Minh qua mỹ thuật, nhiếp ảnh

Tranh khắc gỗ Bác Hồ câu cá của tác giả Nghĩa Duyện, sáng tác năm 1980.
(PLVN) - Cuộc đời giản dị và sự nghiệp cách mạng lẫy lừng của Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chạm đến trái tim của biết bao nghệ sĩ. Những bức ảnh, tác phẩm hội họa, điêu khắc thể hiện tình cảm chân thành, lòng yêu kính vô bờ bến của các nghệ sĩ dành cho Người.

Phim ảnh - liều thuốc chữa 'căn bệnh thời đại'

“Khi cuộc đời cho bạn quả quýt” gửi gắm những thông điệp sâu sắc, ý nghĩa trong cuộc sống. (Ảnh chụp màn hình phim)
(PLVN) - Trong xã hội hiện đại, khi căng thẳng trở thành “căn bệnh thời đại” len lỏi vào cuộc sống của con người, việc tìm kiếm một liều thuốc tinh thần thông qua các hoạt động hàng ngày trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Giữa vô vàn lựa chọn, nhiều người đã tìm đến phim ảnh - không chỉ như một hình thức giải trí thông thường, mà còn có tác dụng xoa dịu căng thẳng, giải tỏa áp lực sau những bộn bề thường nhật.

Sắp diễn ra Giải Ngôi Sao Vũ đạo Hoa Phượng – Cúp LIFE UP năm 2025

Giải đấu sẽ diễn ra trong hai đêm 24 và 25/5/2025 tại Quảng trường Nhà hát thành phố Hải Phòng
(PLVN) -   Nằm trong khuôn khổ các hoạt động chào mừng kỷ niệm 70 năm Ngày giải phóng Hải Phòng (13/5/1955 – 13/5/2025) và Lễ hội Hoa Phượng Đỏ – Hải Phòng 2025, Sở Văn hóa và Thể thao Hải Phòng phối hợp cùng Công ty TNHH TMDV Đào tạo kỹ năng Life Up Academy tổ chức giải Ngôi Sao Vũ đạo Hoa Phượng – Cúp LIFE UP năm 2025.

Hàn Quốc “bắt tay” Việt Nam làm phim gia đình

Hàn Quốc “bắt tay” Việt Nam làm phim gia đình
(PLVN) - “Mang mẹ đi bỏ” là dự án điện ảnh hợp tác Việt - Hàn, quy tụ dàn diễn viên thực lực giữa hai quốc gia bao gồm: Hồng Đào, Tuấn Trần, Juliet Bảo Ngọc, Jung Il Woo... dự kiến khởi chiếu vào ngày 1/8/2025.

'Đừng buồn phiền nữa'’- ca khúc hướng tới chữa lành cho giới trẻ

Ca sĩ Tùng Dương nhắn nhủ: "Cuộc đời của mình hãy tự vẽ giấc mơ" (ảnh H.S)
(PLVN) - Giọng hát nhiều trải nghiệm của Tùng Dương cùng phần âm nhạc mới mẻ của Darrys và JustaSuy khiến bài hát ‘’Đừng buồn phiền nữa’’ của nhạc sĩ Nguyễn Thương như một khoảng lặng giúp mỗi người nhìn lại những vấp ngã đã qua, những khó khăn trước mắt để cố gắng bước tiếp vượt lên và thành công...

Tình quê hương thấm đẫm trong 'Tình đất phù sa'

Ca khúc "Tình đất phù sa" ngợi ca vẻ đẹp thiên nhiên, con người, tôn vinh các lễ hội truyền thống của đồng bằng Bắc Bộ. (Ảnh: Hưng Yên Tourism)
(PLVN) - Ca khúc "Tình đất phù sa" ngợi ca vẻ đẹp của đồng bằng Bắc Bộ, nơi hội tụ những giá trị văn hóa lịch sử lâu đời. Ở nơi đó, những người dân cần cù lam lũ, chịu thương, chịu khó, vượt mọi gian khổ, quyết tâm xây dựng quê hương ngày càng giàu đẹp.

Ca sĩ Tùng Dương xúc động hát Quốc ca tại Nhật Bản

Các nghệ sĩ cùng hát Quốc ca tại Festival “Trái tim Việt Nam - 50 năm hòa chung một nhịp”. (ảnh BTC)
Tại Festival “Trái tim Việt Nam - 50 năm hòa chung một nhịp”, giữa không gian rực rỡ cờ hoa với những lá cờ đỏ sao vàng tung bay trong tay người Việt tại Nhật, tiếng hát Quốc ca hào sảng, hùng tráng vang lên giữa lòng nước Nhật như tiếng gọi từ quê hương, như nhịp đập chung của hàng nghìn trái tim cùng hướng về đất mẹ.