Hành lang pháp lý - 'Xương sống' của hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo

Cần khuyến khích nhân rộng các chương trình, mạng lưới chia sẻ thông tin hữu ích trong cộng đồng khởi nghiệp. (Ảnh: VGP).
Cần khuyến khích nhân rộng các chương trình, mạng lưới chia sẻ thông tin hữu ích trong cộng đồng khởi nghiệp. (Ảnh: VGP).
0:00 / 0:00
0:00
(PLVN) - Hành lang pháp lý là “xương sống” của hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo, bảo đảm các startup có thể phát triển trong một môi trường minh bạch và an toàn. Tại Việt Nam, dù đã có nhiều chính sách hỗ trợ, nhưng vẫn còn nhiều “lỗ hổng”, cần sớm hoàn thiện để thích ứng với thời đại công nghệ đang “chuyển mình” nhanh chóng.

Môi trường chính sách khởi nghiệp đầy thách thức

Hành lang pháp lý đóng vai trò then chốt trong việc tạo điều kiện cho các startup (công ty khởi nghiệp) tiếp cận vốn, thị trường và bảo vệ quyền lợi của doanh nghiệp cũng như nhà đầu tư. Một khung pháp lý rõ ràng không chỉ giúp giảm rủi ro mà còn khuyến khích đổi mới, thu hút đầu tư nước ngoài và thúc đẩy hệ sinh thái khởi nghiệp phát triển bền vững. Tại Việt Nam, chính phủ đã có những bước tiến quan trọng trong việc xây dựng cơ chế hỗ trợ startup. Tuy nhiên, quá trình thực thi vẫn bộc lộ nhiều bất cập, đặc biệt khi các chính sách chưa theo kịp những thách thức thực tiễn và sự biến động không ngừng của môi trường khởi nghiệp.

Một trong các chính sách quan trọng, Đề án Hỗ trợ hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo quốc gia đến năm 2025 (Đề án 844) được ban hành năm 2016, đặt mục tiêu hỗ trợ 2.000 dự án khởi nghiệp và 600 doanh nghiệp. Một trong những điểm nổi bật của đề án này là Cổng thông tin khởi nghiệp quốc gia, nơi cung cấp tài liệu, kết nối nhà đầu tư và doanh nghiệp. Ngoài ra, đề án cũng tài trợ nhiều sự kiện, cuộc thi khởi nghiệp nhằm thúc đẩy tinh thần đổi mới sáng tạo trong cộng đồng startup. Đáng nói, việc triển khai Đề án 844 trên thực tế vẫn đối mặt nhiều thách thức. Các chương trình hỗ trợ thường chỉ tập trung tại Hà Nội và TP HCM, trong khi các địa phương khác chưa có điều kiện tiếp cận đầy đủ nguồn lực này. Việc thiếu kết nối giữa các cơ quan quản lý, quỹ đầu tư và doanh nghiệp cũng làm giảm hiệu quả của chính sách. Bên cạnh đó, các thủ tục để tiếp cận hỗ trợ từ đề án còn khá phức tạp, khiến nhiều startup gặp khó khăn trong việc hưởng lợi từ các chính sách này.

Đồng thời, với mục tiêu xây dựng một thế hệ doanh nhân trẻ năng động, Quyết định 1665/QĐ-TTg năm 2017 phê duyệt Đề án “Hỗ trợ học sinh, sinh viên khởi nghiệp đến năm 2025”, tập trung vào việc khuyến khích sinh viên khởi nghiệp. Một số trường đại học đã thành lập trung tâm ươm tạo doanh nghiệp, cung cấp không gian làm việc, chương trình cố vấn và hỗ trợ gọi vốn cho các nhóm startup sinh viên. Tuy nhiên, các chương trình đào tạo khởi nghiệp tại nhiều trường đại học vẫn mang tính lý thuyết, thiếu thực tiễn. Sinh viên được học nhiều về mô hình kinh doanh nhưng ít được tiếp cận với thị trường thực tế, khiến khả năng triển khai dự án sau khi tốt nghiệp còn hạn chế. Ngoài ra, sự kết nối giữa trường đại học và doanh nghiệp chưa thực sự mạnh mẽ, dẫn đến tình trạng thiếu sự hỗ trợ lâu dài cho các startup sinh viên.

Chiến lược phát triển khoa học công nghệ đến năm 2030 đặt mục tiêu xây dựng các trung tâm đổi mới sáng tạo quốc gia tại Hà Nội, TP HCM và Đà Nẵng, nhằm hỗ trợ nghiên cứu, ứng dụng công nghệ vào sản xuất và kinh doanh. Đây được xem là bước đi quan trọng để tạo nền tảng cho hệ sinh thái khởi nghiệp Việt Nam phát triển trong dài hạn. Tuy nhiên, tiến độ triển khai các trung tâm này còn chậm, gây ra nhiều lo ngại về khả năng hiện thực hóa chiến lược. Việc thiếu cơ chế thu hút nhân tài, công nghệ và vốn đầu tư vào các trung tâm này cũng là một rào cản lớn. Bên cạnh đó, startup trong các lĩnh vực công nghệ cao như AI, blockchain hay fintech vẫn gặp khó khăn trong việc tiếp cận các ưu đãi tài chính, chính sách thuế và hỗ trợ pháp lý để phát triển sản phẩm.

Bên cạnh đó, Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa được ban hành năm 2017 nhằm cung cấp các ưu đãi về thuế, vốn vay và tư vấn cho các startup. Cụ thể, các doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo có thể được hưởng miễn, giảm thuế thu nhập doanh nghiệp trong thời gian đầu hoạt động, tiếp cận vốn vay ưu đãi từ các quỹ phát triển doanh nghiệp và nhận hỗ trợ trong đào tạo, tư vấn pháp lý. Dù vậy, quy trình xin hỗ trợ còn phức tạp, thiếu đồng bộ giữa các cơ quan quản lý. Nhiều doanh nghiệp phản ánh rằng họ gặp khó khăn trong việc tiếp cận các quỹ hỗ trợ tài chính, do yêu cầu hồ sơ phức tạp và thời gian xét duyệt kéo dài. Ngoài ra, mức ưu đãi thuế chưa đủ hấp dẫn để tạo ra lợi thế cạnh tranh so với các quốc gia khác trong khu vực như Singapore hay Indonesia, nơi có những chính sách thuế linh hoạt và thủ tục đơn giản hơn.

Trên thực tế, các startup trong lĩnh vực công nghệ tài chính (fintech), thương mại điện tử, blockchain hay trí tuệ nhân tạo (AI) đều gặp khó khăn trong việc xin giấy phép, tuân thủ quy định hoặc tiếp cận vốn đầu tư. Một ví dụ điển hình là các doanh nghiệp fintech cung cấp dịch vụ thanh toán. Dù có tiềm năng phát triển rất lớn, nhưng nhiều startup trong lĩnh vực này vẫn gặp vướng mắc trong việc xin giấy phép hoạt động từ Ngân hàng Nhà nước. Việc thiếu một khung pháp lý rõ ràng khiến họ gặp nhiều trở ngại trong việc gọi vốn và mở rộng thị trường.

Tháo gỡ rào cản bằng công cụ pháp luật

Kinh nghiệm trên thế giới, nhiều quốc gia đã xây dựng chính sách hỗ trợ khởi nghiệp chặt chẽ, hiệu quả. Đơn cử, Singapore áp dụng thuế ưu đãi và quỹ đầu tư mạo hiểm để khuyến khích khởi nghiệp, trong khi Mỹ triển khai Đạo luật JOBS Act, giúp startup huy động vốn từ cộng đồng dễ dàng hơn. Điều đó cho thấy hành lang pháp lý đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo, tạo điều kiện cho startup phát triển bền vững và thu hút đầu tư. Một khung pháp lý rõ ràng giúp giảm rủi ro, bảo đảm tính minh bạch và hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận nguồn vốn dễ dàng hơn.

Hành lang pháp lý đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo. (Ảnh: vietnamhoinhap.vn )

Hành lang pháp lý đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo. (Ảnh: vietnamhoinhap.vn )

Tại Việt Nam, việc hoàn thiện các chính sách không chỉ khắc phục những bất cập, hạn chế hiện tại để giúp doanh nghiệp đổi mới sáng tạo phát triển bền vững mà còn củng cố niềm tin của nhà đầu tư, thúc đẩy nền kinh tế số và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia. Cụ thể, một trong những rào cản lớn đối với startup tại Việt Nam là sự thiếu rõ ràng trong quy định pháp lý dành cho các mô hình kinh doanh mới. Để khắc phục điều này, khung chính sách mới cần có sự linh hoạt, phù hợp với sự thay đổi nhanh chóng của công nghệ.

Đối với rào cản về thủ tục hành chính phức tạp, Chính phủ đã triển khai hệ thống cấp phép trực tuyến, giúp doanh nghiệp đăng ký kinh doanh, nộp hồ sơ và thực hiện các thủ tục hành chính một cách nhanh chóng và minh bạch hơn. Khi thủ tục được đơn giản hóa, startup sẽ có điều kiện tập trung vào phát triển sản phẩm và mở rộng quy mô mà không phải mất quá nhiều thời gian cho các quy trình hành chính phức tạp. Các doanh nghiệp cũng đề xuất có thêm chính sách ưu đãi đặc biệt dành cho startup, chẳng hạn như miễn thuế thu nhập doanh nghiệp trong giai đoạn đầu hoặc hỗ trợ tài chính thông qua các quỹ đầu tư công.

Một yếu tố then chốt để startup phát triển là khả năng huy động vốn, đặc biệt là ở giai đoạn đầu. Tuy nhiên, nhiều doanh nghiệp tại Việt Nam vẫn gặp khó khăn trong việc tiếp cận nguồn tài chính do quy định về sở hữu cổ phần và hạn chế đối với nhà đầu tư nước ngoài. Việc thu hút thêm dòng vốn vào hệ sinh thái khởi nghiệp là nhu cầu rất thực tế và quan trọng, cần các chính sách khuyến khích đầu tư vào khởi nghiệp sáng tạo, chẳng hạn như cung cấp các khoản vay ưu đãi thông qua Quỹ Đổi mới sáng tạo quốc gia, hoặc có cơ chế cho phép doanh nghiệp dễ dàng tiếp cận quỹ đầu tư mạo hiểm từ nước ngoài. Đáng nói, chính sách cũng cần xây dựng cơ chế bảo vệ quyền lợi nhà đầu tư, giúp họ an tâm khi rót vốn vào các doanh nghiệp mới.

Không chỉ dựa vào chính sách của Nhà nước, sự tham gia của các tập đoàn lớn, trường đại học và tổ chức nghiên cứu cũng đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng hệ sinh thái khởi nghiệp. Sự kết nối giữa khu vực công và tư nhân sẽ tạo ra nhiều cơ hội hơn cho startup, từ việc đào tạo nhân lực, nghiên cứu và phát triển sản phẩm (R&D) đến mở rộng thị trường quốc tế. Cơ chế khuyến khích từ Chính phủ có thể tạo động lực cho các tập đoàn lớn đầu tư vào startup thông qua các chương trình tài trợ, thành lập vườn ươm doanh nghiệp hoặc các quỹ đầu tư chung. Cùng với đó là cơ chế nhân rộng các chương trình, mạng lưới cố vấn, kết nối startup với chuyên gia và doanh nhân thành công để chia sẻ kinh nghiệm và hỗ trợ trong quá trình gọi vốn, quản lý doanh nghiệp.

Khi các nguồn lực được kết hợp chặt chẽ giữa Nhà nước, doanh nghiệp và khu vực tư nhân, hệ sinh thái khởi nghiệp có tiền đề vững chắc để phát triển mạnh mẽ hơn, tạo ra nhiều đổi mới sáng tạo và đóng góp tích cực vào nền kinh tế.

Đọc thêm

Hơn 2.200 dự án tồn đọng, với lượng vốn đầu tư 5,8 triệu tỷ đồng

Phó Thủ tướng Thường trực Nguyễn Hòa Bình nhấn mạnh: Một nguồn lực rất lớn đang tồn đọng, nếu chúng ta tập trung khắc phục được những khó khăn đối với các dự án này sẽ khơi thông được một nguồn lực đáng kể để đưa vào nền kinh tế, đắc lực phục vụ cho mục tiêu tăng trưởng. (Ảnh: VGP/Nguyễn Hoàng)
(PLVN) -  Chiều 15/5, Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ Nguyễn Hòa Bình chủ trì cuộc họp Ban Chỉ đạo 751 (theo Quyết định số 751/QĐ-TTg ngày 11/4/2025 của Thủ tướng Chính phủ) với lãnh đạo một số Bộ, ngành Trung ương về nguyên tắc, giải pháp dự kiến giải quyết các vấn đề khó khăn, vướng mắc các dự án tồn đọng.

Mở chiến dịch 'truy quét toàn quốc' hàng giả, buôn lậu, vi phạm bản quyền

Ảnh minh họa
(PLVN) -  Từ ngày 15/5 đến 15/6, Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo mở đợt cao điểm toàn quốc đấu tranh với tội phạm buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả và xâm phạm sở hữu trí tuệ. Đây là chiến dịch quy mô lớn, huy động toàn bộ hệ thống chính trị, các bộ, ngành, địa phương nhằm chấm dứt tình trạng nhức nhối, bảo vệ quyền lợi người dân và doanh nghiệp.

“Rốt ráo” cho dự án đường sắt hơn 8 tỷ USD

Ông Vũ Hồng Phương - Giám đốc Ban QLDA Đường sắt, Bộ Xây dựng.
(PLVN) -  Giám đốc Ban Quản lý dự án (QLDA) Đường sắt (Bộ Xây dựng) Vũ Hồng Phương cho biết, đơn vị đã và đang “nỗ lực tối đa” hoàn thành các nhiệm vụ lập báo cáo nghiên cứu khả thi trong triển khai dự án đầu tư xây dựng tuyến đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng với giá trị lên tới hơn 8 tỷ USD theo chỉ đạo của Thủ tướng tại Nghị quyết số 127/NQ-CP ngày 13/05/2025.

Cục trưởng Cục Đường bộ VN: ‘Đồng hành với nhà đầu tư nhưng sẽ ‘ra roi’ nếu vi phạm’

Cục trưởng Bùi Quang Thái: "Khẩn trương hoàn thành các trạm dừng nghỉ để sớm thu phí các dự án cao tốc do nhà nước đầu tư".
(PLVN) -Trao đổi với Pháp luật Việt Nam, ông Bùi Quang Thái - Cục trưởng Cục Đường bộ Việt Nam (ĐBVN) cho hay, đơn vị này đang ‘sát sạt’ với các nhà đầu tư trong công tác giải phóng mặt bằng, thẩm định thiết kế và các thủ tục đấu nối trên tuyến… để sớm khởi công các trạm dừng nghỉ thuộc cao tốc Bắc - Nam phía Đông.

Thủ tướng “thúc” Ngân hàng Nhà nước sửa Nghị định 24 để kiểm soát thị trường vàng

Ảnh minh hoạ.
(PLVN) -  Trước tình trạng giá vàng trong nước biến động mạnh, chênh lệch lớn so với thế giới, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính yêu cầu Ngân hàng Nhà nước khẩn trương hoàn thiện đề xuất sửa đổi Nghị định 24 về quản lý kinh doanh vàng, trình theo thủ tục rút gọn ngay trong tháng 6/2025. Đồng thời, theo dõi sát diễn biến giá vàng, chủ động bình ổn thị trường, xử lý nghiêm các hành vi vi phạm.

Chính phủ đề xuất tiếp tục giảm 2% thuế VAT đến hết 31/12/2026

Chính phủ đề xuất tiếp tục giảm 2% thuế VAT đến hết 31/12/2026
(PLVN) - Chính phủ vừa trình Quốc hội đề xuất tiếp tục giảm 2% thuế suất thuế giá trị gia tăng đối với các nhóm hàng hóa, dịch vụ đang áp dụng mức thuế 10%, trừ một số lĩnh vực đặc thù. Thời gian áp dụng chính sách kéo dài từ ngày 1/7/2025 đến hết ngày 31/12/2026 nhằm tạo động lực hỗ trợ doanh nghiệp, người dân và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.

Bộ Xây dựng: Tăng cường quản lý chất lượng, an toàn trong thi công dự án giao thông

Ngành xây dựng đang triển khai đồng loạt nhiều dự án xây dựng kết cấu hạ tầng giao thông trên phạm vi toàn quốc. (Ảnh: Báo Xây dựng)
(PLVN) - Bộ trưởng Bộ Xây dựng vừa có công điện đề nghị UBND các tỉnh, thành, chủ đầu tư các dự án xây dựng kết cấu hạ tầng giao thông và các Ban quản lý dự án (BQLDA) thuộc Bộ tăng cường công tác bảo đảm chất lượng, an toàn giao thông (ATGT), an toàn lao động (ATLĐ), vệ sinh môi trường (VSMT) trong quá trình thi công xây dựng kết cấu hạ tầng giao thông.

Kỳ vọng lãi suất cho vay có thể giảm nhẹ

Lãi suất cho vay tại các NHTM nhà nước thấp so với NHTM cổ phần. (Ảnh minh họa)
(PLVN) - Trong bối cảnh nhiều gói tín dụng ưu đãi theo các chương trình của Chính phủ lần lượt xuất hiện, nhiều kỳ vọng về lãi suất cho vay sẽ được giảm, nhất là khi lãi suất huy động đang có xu hướng giảm.

Thông tin thống kê: Cần quy định, quy trình khai thác phù hợp

Thông tin thống kê: Cần quy định, quy trình khai thác phù hợp
(PLVN) - Thông tin thống kê (TTTK) có vai trò đặc biệt quan trọng đối với sự phát triển KT-XH của đất nước. TTTK là “bằng chứng thực tiễn xác thực” giúp cho việc hoạch định chính sách, định hướng phát triển KT-XH một cách hiệu quả và bền vững. Để làm rõ hơn nội dung này, Pháp luật Việt Nam đã có cuộc trao đổi với TS. Nguyễn Thị Hương – Cục trưởng Cục Thống kê (Bộ Tài chính). 

Tìm cách gia tăng nhập khẩu nông sản từ Mỹ

Gian trưng bày hàng nông nghiệp Hoa Kỳ tại triển lãm về thực phẩm vào tháng 3/2025. (Ảnh: PV)
(PLVN) -  Nông sản Mỹ đã có nhiều thuận lợi để vào Việt Nam khi Chính phủ đã cắt giảm thuế nhập khẩu với nhiều mặt hàng, từ thịt bò đến hoa quả. Mới đây, “quyết sách” giảm thủ tục rào cản để nông sản Mỹ dễ dàng vào Việt Nam cũng đã được đưa ra.

VNVC ký thoả thuận hợp tác chiến lược với Quỹ Đầu tư trực tiếp Nga (RDIF)

VNVC ký thoả thuận hợp tác chiến lược với Quỹ Đầu tư trực tiếp Nga (RDIF)
(PLVN) - Thông qua hợp tác chiến lược với Quỹ Đầu tư Trực tiếp Nga (RDIF), VNVC kỳ vọng mang vắc xin điều trị ung thư tiềm năng với công nghệ mRNA hiện đại của Nga về Việt Nam ngay từ quá trình thử nghiệm lâm sàng giai đoạn sớm để người bệnh có cơ hội tiếp cận thêm những giải pháp hiện đại hàng đầu thế giới.

Hạ tầng số cho công nghiệp văn hóa - Làm gì để bứt phá?

 Hạ tầng số là nền tảng để Việt Nam trở thành quốc gia số hiện đại, thông minh. (Ảnh: TB)
(PLVN) - Trong bối cảnh chuyển đổi số đang diễn ra mạnh mẽ trên toàn cầu, công nghiệp văn hóa Việt Nam đứng trước cơ hội lớn để phát triển, còn mở ra những hướng đi mới cho tăng trưởng kinh tế. Tuy nhiên, để hiện thực hóa tiềm năng này, việc xây dựng một nền tảng hạ tầng số vững chắc và đồng bộ là điều kiện tiên quyết.