Theo Tờ trình số 361/TTr-CP Dự án Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi) của Chính phủ, nội dung này đã có nhiều sửa đổi, bổ sung theo hướng gia tăng quyền lợi, tăng tính hấp dẫn, khuyến khích người lao động bảo lưu thời gian đóng để hưởng lương hưu.
Rất nhiều quyền lợi thiết thực
Đối với bảo hiểm xã hội (BHXH) một lần, Tờ trình 361 nêu rõ, Nghị quyết số 28-NQ/TW về cải cách chính sách BHXH đã đề ra định hướng: Có quy định phù hợp để giảm tình trạng hưởng BHXH một lần theo hướng tăng quyền lợi nếu bảo lưu thời gian tham gia BHXH để hưởng chế độ hưu trí, giảm quyền lợi nếu hưởng BHXH một lần. Về cơ sở thực tiễn, sau 7 năm thực hiện Luật BHXH năm 2014, tổng số lượt người hưởng BHXH một lần là khoảng 4,5 triệu, trong đó có gần 1,3 triệu lượt người sau khi nhận BHXH một lần tiếp tục quay trở lại thị trường lao động và tiếp tục tham gia BHXH, chiếm gần 28% tổng số lượt người nhận BHXH một lần giai đoạn 2016 - 2022.
Chính phủ đề xuất sửa đổi theo hướng gia tăng quyền lợi, tăng tính hấp dẫn, khuyến khích người lao động (NLĐ) bảo lưu thời gian đóng để hưởng lương hưu thay vì nhận BHXH một lần, như điều kiện hưởng lương hưu dễ dàng hơn (giảm từ 20 năm xuống 15 năm); hưởng trợ cấp hằng tháng trong trường hợp có thời gian đóng BHXH mà không đủ điều kiện hưởng lương hưu và chưa đủ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội; hưởng bảo hiểm y tế do quỹ BHXH đóng đối với NLĐ sau một năm nghỉ việc không nhận BHXH một lần mà tiếp tục bảo lưu thời gian đóng BHXH, thời gian hưởng bảo hiểm y tế tối đa bằng thời gian đóng BHXH của NLĐ… Ngoài ra, NLĐ trong thời gian bị mất việc chưa có việc làm còn được hưởng chính sách hỗ trợ về tín dụng nhằm giải quyết khó khăn tài chính trước mắt của NLĐ.
Về quy định hưởng BHXH một lần, Dự thảo Luật đề xuất 2 phương án. Phương án 1 quy định việc hưởng BHXH một lần đối với hai nhóm NLĐ khác nhau. Nhóm 1, đối với NLĐ đã tham gia BHXH trước khi Luật BHXH (sửa đổi) có hiệu lực, sau 12 tháng nghỉ việc, có nhu cầu thì được nhận BHXH một lần. Nhóm 2, đối với NLĐ bắt đầu tham gia BHXH từ khi Luật BHXH (sửa đổi) có hiệu lực trở đi (dự kiến 1/7/2025) không được nhận BHXH một lần (trừ các trường hợp: đủ tuổi hưởng lương hưu mà chưa đủ năm đóng để hưởng lương hưu; ra nước ngoài để định cư hoặc bị mắc một trong những bệnh nguy hiểm đến tính mạng theo quy định tại Điều 60 Luật BHXH hiện hành).
Phương án 2 là sau 12 tháng không thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc, không tham gia BHXH tự nguyện và có thời gian đóng BHXH chưa đủ 20 năm mà NLĐ có yêu cầu thì được giải quyết một phần nhưng tối đa không quá 50% tổng thời gian đã đóng vào quỹ hưu trí và tử tuất. Thời gian đóng BHXH còn lại được bảo lưu để NLĐ tiếp tục tham gia và hưởng các chế độ BHXH.
Cân nhắc thêm các phương án khác
Qua thẩm tra, Ủy ban Xã hội của Quốc hội (QH) cho biết, vấn đề này có nhiều loại ý kiến khác nhau. Bên cạnh các ý kiến lựa chọn phương án 1 hay phương án 2 thì có cả các ý kiến chưa đồng ý với cả hai phương án Chính phủ trình; có ý kiến đề nghị Chính phủ nghiên cứu, có chính sách hỗ trợ NLĐ, giúp họ vượt qua khó khăn, giảm thiểu nguy cơ phải hưởng BHXH một lần hoặc bổ sung chính sách tín dụng ưu đãi đối với NLĐ khi bị nghỉ việc…
Thường trực Ủy ban Xã hội thấy rằng, mỗi phương án Chính phủ đưa ra đều có ưu điểm, nhược điểm nhất định. Ý kiến của các cơ quan của QH, cơ quan thuộc Ủy ban Thường vụ QH cũng còn khác nhau. Do đây là vấn đề phức tạp, nhạy cảm, có ảnh hưởng đến quyền lợi của NLĐ và vấn đề an sinh xã hội lâu dài, tác động nhất định đến tâm lý xã hội, NLĐ, Thường trực Ủy ban Xã hội đề nghị Chính phủ cần tiếp tục phối hợp chặt chẽ với các tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức xã hội và chính quyền các địa phương cơ quan chuyên môn để tăng cường hoạt động tuyên truyền, phổ biến pháp luật về BHXH, đặc biệt là quy định về BHXH một lần cũng như tham vấn công chúng rộng rãi hơn về các phương án sửa đổi, bổ sung theo Dự thảo Luật. Trong đó, đặc biệt chú ý và đặt trọng tâm vào việc thông tin tuyên truyền, giải thích đầy đủ, nâng cao nhận thức về ý nghĩa và tầm quan trọng của việc đóng góp, tích lũy cho chế độ hưu trí khi về già trong bối cảnh Việt Nam đang có tốc độ già hóa dân số rất nhanh.
Đồng thời, tiếp tục rà soát, cân nhắc thêm các phương án khác, đánh giá toàn diện về cả bối cảnh và điều kiện thực tiễn về đời sống, tâm lý của NLĐ, dư luận xã hội; cân nhắc để nghiên cứu quy định rõ ràng hơn để bảo đảm quyền lợi lâu dài cho NLĐ, cần thiết bổ sung điều khoản chuyển tiếp hợp lý...
