Hải Phòng: Hướng tới một thành phố không khói thuốc

Với tổng giá trị 234.147 USD do tổ chức Campaign for Tobacco-Free Kids (Mỹ) tài trợ, dự án “Xây dựng TP. Hải Phòng không khói thuốc lá” được Trung tâm nghiên cứu và trợ giúp phát triển cộng đồng (CDS) phối hợp với UBND TP. Hải Phòng triển khai từ 01/6/2011 đến 31/12/2012. Đến nay, dự án đã đạt những hiệu quả nhất định, từ thay đổi nhận thức của người dân đến bảo vệ môi trường TP.

Cấm hút thuốc nơi công cộng

Hải Phòng là TP công nghiệp, cảng biển, là nơi thu hút, tập trung lao động, nhân công của nhiều địa phương trong nước và một lượng lớn lao động là người nước ngoài và khách quốc tế. Đặc biệt, Hải Phòng còn là địa phương có diện tích trồng cây thuốc lào lớn nhất cả nước. Do vậy, lượng người hút thuốc lá, thuốc lào rất lớn, kéo theo số lượng người bị ảnh hưởng bởi khói thuốc lá thụ động và người mắc bệnh liên quan đến khói thuốc không phải là nhỏ.

Từ tháng 3 năm 2005, Việt Nam đã phê duyệt và là thành viên chính thức của Công ước Khung về Kiểm soát thuốc lá (FCTC), Tổ chức Y tế Thế giới. Với vai trò của mình, FCTC kêu gọi các quốc gia thành viên nỗ lực hơn trong việc kiểm soát thuốc lá và cam kết thực hiện các biện pháp cần thiết bảo vệ người dân khỏi phơi nhiễm với thuốc lá.

Đưa ra “nước cờ” pháp lý để thực hiện dự án, ngày 28/11/2011, UBND TP Hải Phòng đã ban hành chỉ thị số 28/CT-UBND về việc tăng cường phòng chống tác hại của thuốc lá. Chỉ thị quy định rõ các khu vực cấm hút thuốc tại Hải Phòng: bệnh viện, trường học, trên các phương tiện giao thông công cộng, nơi có nguy cơ cháy nổ cao...; đồng thời khẳng định: các cấp chính quyền sẽ tăng cường hoạt động kiểm soát kinh doanh các sản phẩm thuốc lá thông qua việc kiểm tra, thanh tra các cơ sở sản xuất, đại lý bán buôn; chống kinh doanh thuốc lá nhập lậu, thuốc lá giả... UBND TP Hải Phòng cũng thành lập Ban chỉ đạo dự án gồm đại diện sở, ban, ngành, tổ chức quần chúng có liên quan chịu trách nhiệm hướng dẫn, giám sát việc thực hiện dự án.

“Lúng túng” xử phạt

Sau hơn 1 năm triển khai, song song với việc tổ chức hội thảo, lớp tập huấn, truyền thông, Ban điều hành dự án đã lắp đặt 3 pano cỡ lớn tại cầu vượt Lạch Tray, Hồ Tam Bạc, bãi biển Đồ Sơn; lắp đặt 170 pano tại các điểm công cộng và 1.500 biển nhỏ “Cấm hút thuốc”; 1.000 áp phích “Xây dựng Hải Phòng thành phố không khói thuốc”; in phát 5.000 tờ rơi, 500 cuốn cẩm nang.... Rút kinh nghiệm từ mô hình không khói thuốc của nước láng giềng Malayxia, Hải Phòng cũng tiến hành thành lập Đội kiểm tra liên ngành đôn đốc việc thực hiện nghiêm chỉ thị số 28 với đồng phục riêng.

Ông Nguyễn Quang Chính, Phó giám đốc Trung tâm truyền thông giáo dục sức khỏe TP.Hải Phòng chia sẻ, từ định hướng tuyên truyền kết hợp với việc thanh tra thường xuyên, cán bộ, người dân, học sinh trên địa bàn... đã có sự chuyển biến rõ rệt về nhận thức. Hiện tượng hút thuốc lá tại nơi làm việc có giảm; 80% các khu vực “điểm” thực hiện dự án đáp ứng được nhu cầu “thành phố không khói thuốc”. Nhiều cơ quan, đơn vị đã ký cam kết xây dựng các mô hình điểm về phòng chống tác hại của thuốc lá như: “trường học không khói thuốc lá”, “bệnh viện không khói thuốc lá”, “khách sạn không khói thuốc lá...”

Tuy nhiên, trên thực tế việc hút thuốc lá tại nơi công cộng đã ăn sâu vào thói quen của nhiều người. Từ khi triển khai thực hiện đề án đến nay, khói thuốc vẫn còn bay ở nhiều nơi; trong khi chưa một ai hút thuốc nơi công cộng bị xử phạt. Các đơn vị thực hiện "không khói thuốc"  mới chỉ dừng lại ở "thí điểm". Ở các địa điểm công cộng, nhiều người vẫn hút thuốc lá như chưa hề có lệnh cấm. Bà Phạm Thu Xanh, Phó Giám đốc Sở Y tế Hải Phòng, Phó trưởng ban chỉ đạo phòng chống tác hại thuốc lá TP thừa nhận, các cơ quan chức năng trên địa bàn vẫn rất lúng túng mà nguyên do vì những quy định, luật pháp chưa hoàn thiện, chế tài xử phạt các hành vi vi phạm còn quá nhẹ.

Xây dựng môi trường không thuốc lá hiện nay không đơn giản, đòi hỏi sự tham gia của nhiều ngành, nhiều cấp, sự hoàn thiện của chế tài xử lý, đồng thời xuất phát từ ý thức trách nhiệm của mọi người trong cộng đồng, đặc biệt là giới trẻ - bà Xanh quả quyết. Tuy nhiên, không thể phủ nhận rằng, những thành công bước đầu của dự án đã góp phần vào việc xây dựng Hải Phòng thành “thành phố xanh”.

Phương Thanh