Đây là lễ hội văn hóa truyền thống độc đáo trong những ngày đầu xuân năm mới để dâng hương ngưỡng vọng Đức thánh mẫu và tưởng nhớ vua Hàm Nghi.
Theo sử sách, năm 1885, vua Hàm Nghi tiến quân ra xã Phú Gia, huyện Hương Khê, huy động nhân dân cùng đào hào, đắp lũy, xây thành Sơn Phòng, chiêu binh, tuyển tướng bảo vệ dinh lũy. Tại đây, vua đã ban chiếu hịch Cần Vương, kêu gọi toàn dân đánh đuổi giặc Pháp. Thời gian này, nhà vua bị quân Pháp vây bắt nhiều lần, nhưng không thành.
 |
Lễ bàn giao báu vật vua ban tại nhà ông Trần Văn Nhung - nguyên cố đạo chủ năm Nhâm Dần 2022. |
Tại đây, nhà vua đã ban tặng cho đền Trầm Lâm một số báu vật như: voi vàng, nghê đồng, áo mũ, vọng lộng, đục lạc, đặc biệt là ban đạo sắc phong... Trải qua nhiều biến cố của lịch sử nhưng các báu vật của vua ban này vẫn luôn được người dân ở xã Phú Gia bảo vệ, giữ gìn cẩn thận và truyền từ đời này qua đời khác.
 |
Trước khi bàn giao báu vật vua ban, các cố đạo chủ ký giao, nhận. |
Theo tục lệ, người giữ báu vật vua ban là cố đạo chủ được dân làng tín nhiệm, sau đó xin thần linh, giang sơn chứng giám qua đồng tiền hạ keo. Và cứ vào ngày mùng 7 tháng Giêng hàng năm, ban lễ nghi là các vị già làng và toàn thể nhân dân làng lại tổ chức lễ hội truyền thống xin chuyển giao, rước các báu vật này từ nhà cố đạo chủ cũ tới nhà cố đạo chủ mới để tiếp tục lưu giữ, bảo quản cẩn thận.
Người dân ở xã Phú Gia nói riêng và huyện Hương Khê nói chung quan niệm, năm nào cố đạo chủ canh giữ, bảo vệ tốt báu vật vua ban thì năm đó dân chúng làm ăn thuận hòa, ấm no và gặp nhiều điều may mắn, sức khỏe, bình an...
 |
Các báu vật vua Hàm Nghi ban được người dân bảo vệ, giữ gìn cẩn thận. |
Tại lễ hội rước sắc phong vua Hàm Nghi diễn ra vào sáng 28/1/2023, chính quyền địa phương, ban lễ nghi và toàn thể nhân dân đã rước những báu vật vua ban từ nhà ông Trần Văn Nhung – nguyên cố đạo chủ năm Nhâm Dần 2022 ở thôn Hòa Nhượng, xã Phú Gia, huyện Hương Khê (Hà Tĩnh) đến nhà ông Phan Hùng Vỹ - tân cố đạo chủ năm Quý Mão 2023 ở thôn Phú Hồ, xã Phú Gia.
Các báu vật gồm: 40 đạo sắc phong do các triều vua ban (trong đó 38 đạo sắc phong còn nguyên vẹn, 2 đạo sắc phong vua Hàm Nghi bị rách), 2 thanh bảo kiếm và bao kiếm, 2 con voi bằng vàng, 1 con voi bằng đồng, 1 con nghê bằng đồng màu đen, 34 cái đục lạc bằng đồng, 3 chiêng đồng, 1 trống lớn, 1 thanh la, 2 đôi xấp, 3 bộ áo chầu, 2 cái hoa tai ba nữ, 1 vi bố…
 |
Lễ bàn giao báu vật vua ban từ ông Trần Văn Nhung – nguyên cố đạo chủ năm Nhâm Dần 2022 sang ông Phan Hùng Vỹ - tân cố đạo chủ năm Quý Mão 2023. |
Cố đạo chủ được giao nhiệm vụ giữ gìn, bảo quản báu vật vua ban là những vị cao niên trong xã, được xét trên nhiều mặt gồm đạo đức, năng lực thờ phụng, kiến thức văn hóa dân tộc, lựa chọn qua bỏ phiếu và xin quẻ sấp ngửa trước bàn thờ vua vào ngày rằm tháng Chạp...
Cố đạo chủ có trách nhiệm phục vụ nhân dân tế lễ trong một năm và trông coi, bảo quản báu vật vua Hàm Nghi. Thông thường mỗi năm bầu lên một cố đạo chủ mới, cũng có trường hợp do được tín nhiệm, một người được giữ chức cố đạo chủ trong 2 năm liền.
 |
Các thanh niên trai tráng chưa vợ được chọn lựa từ các thôn trong xã làm trai kiệu. |
Tại lễ rước, các thanh niên trai tráng chưa vợ được chọn lựa từ các thôn trong xã làm trai kiệu, 8 người khiêng 1 kiệu. Có 3 kiệu tham gia tại lễ rước; kiệu đi đầu rước ảnh vua Hàm Nghi, kiệu kế tiếp rước sắc Đức Đại Vương, kiệu cuối cùng rước Đức thánh mẫu và Mã Hồng Công chúa.
 |
Người dân trong thôn háo hức đón đoàn rước kiệu, rước sắc vua ban. |
Đoàn rước đi bộ, khởi hành từ nhà cố đạo chủ cũ đi qua các đền Cộng Đồng Hội Sở, khu di tích thành Sơn Phòng Hàm Nghi, đền Trầm Lâm… để thắp hương, khấn vái và làm các thủ tục tâm linh. Tại đây, cố đạo chủ mới làm lễ khai hạ cầu mong cho quốc thái dân an, nước nhà an khang thịnh vượng, mưa thuận gió hòa, vụ mùa bội thu, dân làng sức khỏe, công việc làm ăn gặp nhiều may mắn trong năm mới.
Sau lễ khai hạ, đoàn rước tiếp tục rước kiệu, sắc phong về đặt trang trọng tại nhà cố đạo chủ mới, còn kiệu rước ảnh vua Hàm Nghi được rước về đền thờ vua Hàm Nghi. Quãng đường rước kéo dài khoảng 5-6km.
