Sáng nay (14/3), Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) và Cơ quan Phát triển quốc tế Hoa Kỳ (USAID) công bố Báo cáo thường niên Chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh (PCI) 2016.
Nhiều nỗ lực cải cách rất ấn tượng
Theo Báo cáo PCI 2016, Đà Nẵng lần thứ tư liên tiếp trụ vững tại ngôi đầu bảng xếp hạng PCI với điểm 70, đánh dấu lần thứ 7 TP này dẫn đầu cả nước kể từ khi PCI được công bố. Tiếp theo là Quảng Ninh đứng thứ 2 – thứ hạng cao nhất từ trước đến nay, Đồng Tháp đứng thứ 3 lần thứ 9 năm trông nhóm 5 tỉnh, TP có chất lượng điều hành cao nhất.
Đại sứ Hoa Kỳ tại Việt Nam Ted Osius đánh giá, “báo cáo này có tầm quan trọng sống còn đối với các nhà đầu tư và DN đang tìm kiếm cơ hội đầu tư tại Việt Nam”. Ông cũng cho rằng, “cạnh tranh giúp chúng ta cải thiện hiệu quả hoạt động khi chúng ta tăng cường quan hệ thương mại và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và thịnh vượng”.
Bình Dương và Vĩnh Long đã trở lại ấn tượng trong nhóm những tỉnh, TP có chất lượng điều hành xuất sắc nhất cùng với Lào Cai. Các tỉnh như Thái Nguyên, TP HCM, Vĩnh Phúc và Quảng Nam cũng nhận được nhiều đánh giá tích cực của các DN dân doanh về các nỗ lực cải thiện môi trường kinh doanh.
Bảng xếp hạng PCI 2016 còn cho thấy các tỉnh thuộc nhóm cuối bảng xếp hạng đã có nhiều nỗ lực cải cách rất ân tượng. Khoảng cách điểm số giữa tỉnh cao nhất và thấp nhất được thu hẹp chỉ còn 17 điểm, thấp kỷ lục trong 12 năm qua.
Bên cạnh đó là xu hướng cải thiện điểm số PCI của cả 5 tỉnh, TP trực thuộc T.Ư. Hà Nội lần đầu tiên sau nhiều năm đã vượt ngưỡng 60 điểm, bước vào nhóm có chất lượng điều hành Tốt, ở vị trí 14/63 tỉnh, TP.
Muốn có thông tin phải “đầu tư” quan hệ
Báo cáo chỉ ra một “xu hướng đáng lo ngại” là mối quan hệ cá nhân với công chức nhà nước vẫn tiếp tục giữ vai trò quan trọng trong khả năng tiếp cận các thông tin, tài liệu quan trọng đối với hoạt động sản xuất, kinh doanh của DN.
Năm 2016, 66% DN tại tỉnh trung vị cho biết phải sửa dụng các mối quan hệ để tiếp cận thông tin (cao hơn 16 điểm phần trăm so với năm 2008). Đáng lưu ý là mức biến động của chỉ tiêu này tương đối mạnh nhưng chưa có xu hướng cải thiện, bền vững.
Xu hướng tương tự cũng ghi nhận được ở tỷ lệ DN cho rằng “thương lượng các khoản thuế phải nộp là một phần thiết yếu trong hoạt động kinh doanh”.
Theo Báo cáo PCI 2016, chính vì một số cơ quan nhà nước địa phương chưa minh bạch, không công khai thông tin cho DN khiến DN phải “đầu tư thời gian và nguồn lực để phát triển các mối quan hệ cá nhân với các cơ quan chính quyền, thay vì sử dụng các nguồn lực để phát triển sản xuất, kinh doanh một cách hiệu quả”.
Quy mô vốn trung bình của DN là 18,1 tỷ đồng
Năm 2016, nhìn chung, chất lượng điều hành kinh tế của các tỉnh, TP tiếp tục duy trì xu hướng cải thiện. So với năm 2015, những chuyển biến tích cực có thể được nhận thấy ở các lĩnh vực tính năng động, tiên phong của chính quyền tỉnh, chi phí không chính thức, đào tạo lao động, cạnh tranh bình đẳng và đăng ký doanh nghiệp (DN).
Tuy nhiên, gánh nặng khi thực hiện thủ tục hành chính, tiếp cận đất đai chưa thuận lợi và môi trường pháp lý chưa an toàn vẫn là một số trở ngại chính đối với nhiều DN trong nước.
TS. Vũ Tiến Lộc – Chủ tịch VCCI: “PCI là tập hợp “tiếng nói” của các DN tư nhân Việt Nam. Thúc đẩy sự phát triển của DN tư nhân, đặc biệt là những DN siêu nhỏ, nhỏ và vừa để tạo thêm nhiều việc làm cho người dân.
Đây cũng là động lực phát triển đất nước, là chìa khóa để giải quyết vấn đề phát triển, không chỉ ở khía cạnh kinh tế mà còn về phương diện chính trị, xã hội”.
Kết quả điều tra PCI 2016 phản ánh những dấu hiệu khởi sắc đối với các DN dân doanh trong nước. 65% DN hoạt động có lãi, mức cao nhất trong 5 năm trở lại đây.
Lần đầu tiên trong vòng 12 năm qua, quy mô vốn trung bình của DN đã tăng đến mức cao nhất, bình quân 18,1 tỷ đồng, gấp đôi so với năm 2006 (7,5 tỷ đồng). Tỷ lệ DN tuyển dụng thêm lao động cũng tăng từ 12% (2015) lên 13% (2016).
Các DN tiếp tục lạc quan về triển vọng kinh doanh với 48% DN dự kiến sẽ mở rộng quy mô kinh doanh trong vòng 2 năm tới, tương đương mức của năm 2015.
Hơn 50% DN FDI có ý định mở rộng quy mô hoạt động
Điều tra 1.550 DN đầu tư nước ngoài (FDI) cũng cho thấy dấu hiệu tích cực tương tự. 11% DN cho biết đã tăng vốn đầu tư, 63% tuyển dụng thêm lao động mới, mức tăng cao nhất trong vòng 5 năm qua.
Hơn 50% DN có ý định mở rộng quy mô hoạt động, mức cao nhất kể từ năm 2010. Các DN FDI đánh giá chi phí gia nhập thị trường và tham nhũng vặt đã giảm bớt nhưng các DN FDI cho rằng, “kết quả giải quyết công việc cũng trở nên khó đoàn biết hơn”.
Chưa tới 50% DN chi trả chi phí “bôi trơn” tin rằng công việc được giải quyết theo như ý muốn. DN đôi khi thấy việc đưa “phong bì” là một cách để giảm bớt gánh nặng của thanh tra cũng như giảm xác suất bị phạt. Đặc biệt, 80% DN cho biết “mục đích lớn nhất khi đưa hối lộ là nhằm tạo lập mối quan hệ”.
Có đến 59% DN chủ động đưa quà cáp, chỉ 8% DN cho biết bị cán bộ thanh, kiểm tra đòi hỏi. “Điều đó cho thấy hối lộ đã trở thành phổ biến đến mức thậm chí cả hai bên không cần trao đổi với nhau” – Báo cáo PCI 2016 nhận định.
Năm 2016, nhiều nhà đầu tư vẫn e ngại về môi trường kinh doanh bình đẳng và việc tiếp cận thông tin về tài liệu ngân sách, kế hoạch, quy hoạch còn gặp nhiều khó khăn.
Qua khảo sát PCI 2016, các DN cũng mong muốn, “các thủ tục hành chính hậu đăng ký vẫn cần được đơn giản hóa nhằm giảm bớt gánh nặng chi phí tuân thủ cho DN”.
DN sẵn sàng trả chi phí để tránh ô nhiễm
Trong bối cảnh một số sự cố môi trường gây thiệt hại lớn xảy ra trên cả nước, Báo cáo PCI 2016 dành 1 chương để đánh giá về cảm nhận của các DN về các vấn đề môi trường.
Theo đó, một tỷ lệ lớn DN (50% DN FDI và 45% DN trong nước) đều tin rằng bảo vệ môi trường là vấn đề quan trọng và sẵn sàng trả một chi phí hợp lý cho các hoạt động cụ thể cũng như áp dụng thêm các quy định pháp luật để tránh ô nhiễm.
“Cộng đồng DN tại Việt Nam hưởng lợi từ một Việt Nam “xanh” và họ ủng hộ các nỗ lực để giữ cho môi trường trong lành tại đất nước này” – Báo cáo PCI 2016 khẳng định.
