Hàng ngày xem đồng hồ, rồi để ý giờ giấc để đi làm, đi chơi khỏi bị muộn hay sớm… nhưng nhiều người chắc không để ý giờ Việt Nam, giờ Hà Nội của mình thuộc “múi giờ” nào của thế giới.
Giờ Việt Nam chúng ta lấy giờ Hà Nội là giờ GMT+7, nghĩa là sớm hơn giờ quốc tế GMT bẩy (7) tiếng đồng hồ. Mọi người đều biết: Múi giờ gốc trên thế giới lấy theo vị trí Đài Thiên văn Hoàng gia Anh tại Công viên Greenwich, Đông Nam London (Kinh tuyến 0° 0' 0" và Vĩ tuyến 51° 28' 38" Bắc - Greenwich Meridian Times, gọi tắt là giờ GMT).
Giờ GMT đã được “quốc tế hoá” gần 140 năm nay. Giờ GMT được toàn thế giới công nhận từ năm 1884 để chuẩn hóa hoạt động từ hàng hải, thương mại toàn cầu… đến mốc thời gian ngừng bắn khi các bên giao tranh đánh nhau. (Chúng ta vẫn thường nghe đài, đọc báo ở đâu đó có xung đột, chiến tranh, các bên thoả thuận ngừng bắn từ “mấy giờ” theo giờ GMT).
Và tất nhiên là các múi giờ khác trên thế giới đều lấy theo chuẩn GMT. Ngay khi làm việc trên các trạm vũ trụ quốc tế trong không gian vũ trụ các phi hành gia cũng lấy giờ giấc theo chuẩn GMT. Nhưng có điều ít người biết đó là: Nếu như ban đầu chỉ có 24 múi giờ trên toàn cầu, căn cứ vào GMT (chênh nhau 15 độ kinh tuyến là một múi giờ, trái đất chia thành 360 độ, có 24 múi giờ), thì nay người ta có tới 40 múi giờ khác nhau!
 |
Đài thiên văn Greenwich London, Anh (ảnh từ Wikiêpdia). |
Nhưng dù có đến 40 múi giờ khác nhau nhưng chúng cũng chỉ nằm trong giới hạn chênh lệch 24 giờ đồng hồ, tức một ngày đêm! Tại sao lẽ ra chỉ có 24 múi giờ mà nay lại có tới 40? Có nhiều lý do nhưng chính trị là lý do chính khiến các quốc gia đặt ra múi giờ riêng cho mình. Điều thường thấy là các nước láng giềng “không ưa nhau” thường tránh không dùng giờ giống nhau dù nằm chung trên một múi giờ!
Múi giờ của Bắc Triều Tiên và Hàn Quốc là một ví dụ: Cả Bắc Triều Tiên, Hàn Quốc và Nhật Bản đều nằm chung trong một múi giờ nhưng đến năm 2015 Bình Nhưỡng đổi múi giờ vì “không thích” Hàn Quốc! Và thay đổi chỉ 30 phút đã đặt Bình Nhưỡng nằm giữa giờ Tokyo và Bắc Kinh, khác với giờ Seoul của Hàn Quốc! Chưa đầy 3 năm sau, năm 2018 Bình Nhưỡng lại thay đổi quay về múi giờ cũ giống với múi giờ Hàn Quốc!
Chuyện chênh nhau “'nửa múi giờ” cũng không phải nay mới có. Nằm ngay cạnh Anh nhưng giờ của Cộng hoà Ai-len cho đến tận năm 1916 vẫn khác giờ Anh Quốc, vì Đài Thiên văn tại thủ đô Du-blin của Ai-len lập luận rằng: Mặt Trời mọc ở Ai-len chậm hơn ở Anh 25 phút. Và vì thế, giờ của Ai-len “chơi” riêng một kiểu: chậm hơn giờ của Anh là 25 phút, 21 giây! Rất chi li!
Trung Quốc là nước áp đặt ý chí chính trị mạnh mẽ nhất về múi giờ. Sau khi thống nhất Hoa lục năm 1949, chính quyền trung ương ở Bắc Kinh của ông Mao Trạch Đông quy định cả nước Trung Quốc theo một múi giờ Bắc Kinh, dù lãnh thổ toàn bộ của Trung Quốc trải rộng từ đông sang tây tới 5000 km và phải nằm trên 5 múi giờ quốc tế.
Giờ Bắc Kinh (Chinese Standard Time - CST) bao phủ từ vùng viễn đông Hắc Long Giang tới tận cả Tân Cương, Tây Tạng ở phía cực tây! Tất cả nhằm thống nhất dưới quyền lực Trung ương kể cả giờ giấc! Thế mới có chuyện không biết nên khóc nên cười thế này:
Các vùng phía đông Trung Quốc bao gồm thủ đô Bắc Kinh mặt trời đã sáng tỏ, thì ở phía tây Trung Quốc vẫn đang nửa đêm nhưng vẫn phải gọi là “buổi sáng”! Hoặc phía đông đã vào nửa đêm ngon giấc nhưng phía tây mới chiều tà nhưng vẫn phải gọi là “nửa đêm”! Nhất nhất ở thủ đô Bắc Kinh gọi là “buổi gì” thì địa phương phải gọi như thế! Không được gọi khác!
Còn Ấn Độ, thời thuộc địa của Anh thì nước này nằm trên hai múi giờ khác nhau. Nhưng sau khi giành độc lập, thành lập chế độ cộng hoà, Ấn Độ đã đưa về một múi giờ chung để cắt đứt với quá khứ “thực dân đô hộ”! Nhưng ở Ấn Độ lại có chuyện “giờ nhà nước” không nhất thiết được người dân tuân theo trong sinh hoạt và làm ăn của họ.
Chẳng hạn một số trang trại trồng chè ở bang Assam, phía đông Ấn Độ, áp dụng “giờ vườn chè”! Người dân trồng chè ở đây đi làm trước giờ nhà nước 1 giờ, vì họ cần ra chăm bón, thu hoạch trà lúc nắng sớm!
Nguyên nhân chính trị cũng khiến nước Venezuela thời ông Hugo Chavez đổi giờ bất chợt năm 2007. Gần đây nhất, năm 2014, sau khi sáp nhập Crưm bất chấp phản đối của Ukraine và châu Âu, Nga đổi giờ của bán đảo này theo giờ Moscơva cho dù Crưm trước đó nằm cách thủ đô Nga hai múi giờ!
Nhiều nước trên thê giới còn áp dụng “giờ mùa đông, giờ mùa hè”. Múi giờ ở Việt Nam cũng không ngoại lệ. Trong quá trình lịch sử, hai phần nước Việt Nam cũng trải qua nhiều thay đổi về múi giờ, tùy theo biến đổi chính trị, mà có tài liệu nói là thay đổi đến 10 lần trong thế kỷ 20. Thời thuộc Pháp rối rắm phức tạp xin không nói. Chỉ nói mấy chục năm gần đây:
Sài Gòn và Hà Nội từng cùng giờ cho đến năm 1960 tức là múi giờ GMT+7. Năm 1960, miền Nam dưới thời ông Ngô Đình Diệm chuyển theo giờ “tư bản” là GMT+8, cùng giờ với Singapore.
 Cột đồng hồ Hà Nội đầu thế kỷ XX (st). |
Ông Ngô Đình Diệm, Tổng thống Việt Nam Cộng hoà khi ấy, bằng sắc lệnh 362-TtP ngày 30/12/1959 đưa 23 giờ đêm ngày 31 tháng 12 năm đó, thành 0 giờ ngày đầu tiên của năm 1960. Nghĩa là giờ Sài Gòn sớm hơn giờ Hà Nội 1 giờ.
Sau ngày 30/4/1975, chính phủ Cách mạng Lâm thời Cộng hoà miền Nam Việt Nam đã ra quyết định chính thức trở lại múi giờ GMT+7 và giờ Sài Gòn phải vặn chậm lại 1 giờ từ 13/06/1975 để theo giờ Hà Nội.
Sang năm 1976, nước Việt Nam thống nhất áp dụng múi giờ của thủ đô Hà Nội là GMT+7 thành Vietnamese Standard Time như hiện nay, không phân biệt Nam, Bắc, mùa hè hay mùa đông.
