Điều 40 Luật Đấu giá tài sản 2016 quy định các hình thức đấu giá để cơ quan có tài sản và tổ chức đấu giá tài sản chuyên nghiệp có thể lựa chọn. Theo đó, đấu giá bằng bỏ phiếu gián tiếp là 1 trong 4 hình thức đấu giá, bên cạnh còn có đấu giá trực tiếp bằng lời nói, đấu giá bằng bỏ phiếu trực tiếp tại cuộc đấu giá và đấu giá trực tuyến.
Thời gian qua, việc triển khai hình thức đấu giá (chủ yếu là đất đai) bằng hình thức bỏ phiếu gián tiếp đã đem lại một số hiệu ứng tích cực như: An ninh trật tự được đảm bảo, bảo mật thông tin cho khách hàng; khắc phục được tình trạng “cò mồi”, mang tính “xã hội đen” gây náo loạn ở các địa phương tổ chức đấu giá; người dân có nhu cầu mua thực sự đã mua được tài sản mình cần, giảm thất thoát giá trị tài sản. Tỷ lệ đấu vượt so với giá khởi điểm đạt cao (trung bình tăng 20-30%), tăng thu ngân sách nhà nước; công tác thu đơn, tổ chức đấu giá đơn giản, nhanh gọn hơn đấu giá trực tiếp, góp phần làm giảm áp lực cho các địa phương. Qua đó, thể hiện sự quan tâm vào cuộc giải quyết những vấn đề bức xúc của cấp ủy, chính quyền các cấp, tạo lòng tin trong nhân dân, sự công bằng, khách quan trong việc đấu giá.
Tuy nhiên, quá trình triển khai thực hiện hình thức này còn một số bất cập, hạn chế. Chẳng hạn, đối với thời gian nộp hồ sơ đăng ký tham gia đấu giá và thời gian nộp tiền đặt trước. Tại khoản 2 Điều 38 Luật Đấu giá tài sản quy định: “Tổ chức đấu giá tài sản bán hồ sơ tham gia đấu giá, tiếp nhận hồ sơ tham gia đấu giá trong giờ hành chính, liên tục kể từ ngày niêm yết việc đấu giá tài sản cho đến trước ngày mở cuộc đấu giá 2 ngày”. Còn ở khoản 2 Điều 39 Luật này quy định: “Tổ chức đấu giá tài sản chỉ được thu tiền đặt trước của người tham gia đấu giá trong thời hạn 3 ngày làm việc trước ngày mở cuộc đấu giá, trừ trường hợp tổ chức đấu giá tài sản và người tham gia đấu giá có thỏa thuận khác nhưng phải trước ngày mở cuộc đấu giá”.
Theo các quy định trên thì tại thời điểm hết hạn tiếp nhận hồ sơ đăng ký tham gia đấu giá, người đăng ký vẫn có thể nộp tiền đặt trước vào 2 ngày sau đó. Điều này dẫn đến thông báo đấu giá sẽ có nhiều mốc thời gian: Thời gian bán hồ sơ, tiếp nhận hồ sơ đăng ký tham gia đấu giá; thời gian nộp tiền đặt trước; thời gian tổ chức đấu giá... dẫn đến nhiều khách hàng nhầm lẫn các mốc thời gian với nhau. Ngoài ra, nhiều khách hàng đã đăng ký tham gia đấu giá mà chưa nộp tiền đặt trước có thể thông đồng, thoả thuận với nhau để về sau chỉ có một hoặc một vài người nộp tiền đặt trước để lấy tài sản, những người khác không nộp tiền đặt trước chỉ bị mất tiền mua hồ sơ tham gia đấu giá. Việc làm đó còn dẫn đến các khách hàng có khi chỉ đăng ký rồi chờ xem xét tình hình mới nộp tiền đặt trước nên vẫn xảy ra hiện tượng thông đồng, dìm giá, khiến các tổ chức đấu giá mất thời gian trong việc theo dõi tình hình nộp tiền đặt trước của những khách hàng này.
Để khắc phục những bất cập nêu trên, nhiều ý kiến cho rằng trong thời gian tới, cần tiếp tục hoàn thiện pháp luật về đấu giá tài sản, trong đó có những quy định cụ thể hơn trong tổ chức đấu giá bằng hình thức gián tiếp cũng như hình thức xử lý các tình huống phát sinh nhằm hạn chế tối đa sự thông đồng, dìm giá và tạo sự răn đe đối với các đối tượng lợi dụng đấu giá để trục lợi. Bên cạnh đó, cần nghiên cứu, đề ra một số hình thức, phương pháp đấu giá phù hợp đặc điểm cụ thể của từng loại tài sản, giá trị tài sản, từng vùng khác nhau trên địa bàn để nâng cao được giá trị tài sản mà chi phí bỏ ra thấp nhất, vì ngoài mục đích bán được tài sản, đảm bảo nguồn thu ngân sách, còn phải góp phần bình ổn giá cả, đảm bảo an sinh xã hội.
Bên cạnh đó, nên nghiên cứu các hình thức theo dõi, kiểm tra số tiền đặt trước của khách hàng nộp đúng và đủ. Đồng thời cần có quy định cụ thể về trách nhiệm phối hợp giữa chính quyền địa phương, lực lượng công an và các tổ chức bán đấu giá trong việc bảo vệ các phiên đấu giá, nhất là những phiên mà tài sản bán đấu giá có giá trị lớn, tránh đầu cơ và các hiện tượng tiêu cực dễ phát sinh trong đấu giá.
