Mặc dù Bộ luật Dân sự năm 2015 đã cá thể hóa hộ gia đình, tuy nhiên, vấn đề ai là thành viên của hộ gia đình để xác định thành viên tham gia ký kết hoặc ủy quyền đại diện cho hộ gia đình ký kết hợp đồng thế chấp thì lại chưa được Bộ luật Dân sự năm 2015 quy định rõ, trong khi tiêu chí xác định thành viên hộ gia đình theo quy định của khoản 29 Điều 3 Luật Đất đai năm 2013 lại mơ hồ và rất khó xác định.
Quá trình giải quyết các vụ tranh chấp QSDĐ mà Giấy chứng nhận QSDĐ được cấp cho hộ gia đình các tòa án địa phương thường gặp trường hợp tại thời điểm giải quyết tranh chấp, thành viên hộ gia đình đã có sự thay đổi so với thời điểm cấp giấy chứng nhận đã gây rất nhiều khó khăn. Trước đây trong lĩnh vực công chứng, chứng thực cũng xảy ra những vướng mắc tương tự khi cơ quan chức năng không biết căn cứ vào sổ hộ khẩu, giấy chứng nhận QSDĐ hay hồ sơ đất đai để xác định thành viên hộ gia đình.
Nhằm giải quyết, tháo gỡ những vướng mắc liên quan đến xác định thành viên hộ gia đình, dự thảo Nghị định quy định các biện pháp thi hành BLDS về giao dịch bảo đảm đã đưa ra tiêu chí xác định thành viên hộ gia đình làm cơ sở trong việc xác định thành viên.
Theo đó, thành viên hộ gia đình có QSDĐ chung trong trường hợp quy định tại khoản 29 Điều 3 Luật Đất đai năm 2013 được xác định là thành viên đang sống chung trong hộ gia đình và có quan hệ hôn nhân, huyết thống hoặc nuôi dưỡng (trong trường hợp nhận nuôi con nuôi) với chủ hộ tại thời điểm được Nhà nước giao đất, cho thuê đất, công nhận QSDĐ; nhận chuyển QSDĐ hoặc cấp Giấy chứng nhận QSDĐ”.
Dự thảo Nghị định cũng quy định về các giấy tờ làm căn cứ xác định thành viên hộ gia đình cũng như cơ quan có thẩm quyền cung cấp thông tin về hộ gia đình. Trong đó, có quy định giấy chứng nhận đăng ký kết hôn hoặc Giấy khai sinh hoặc Quyết định nuôi con nuôi trong trường hợp xác định thành viên hộ gia đình có quan hệ hôn nhân, huyết thống hoặc nuôi dưỡng với chủ hộ tại thời điểm hộ gia đình được Nhà nước giao đất, cho thuê đất, công nhận QSDĐ;
Nhận chuyển QSDĐ hoặc cấp Giấy chứng nhận QSDĐ. Văn bản xác nhận quan hệ sống chung của thành viên hộ gia đình với chủ hộ tại thời điểm hộ gia đình được Nhà nước giao đất, cho thuê đất, công nhận QSDĐ; nhận chuyển QSDĐ hoặc cấp Giấy chứng nhận QSDĐ do Ủy ban nhân dân xã, phường, thị trấn cấp.
Thành viên hộ gia đình sống chung là những người có tên trong Sổ hộ khẩu và những người không có tên trong Sổ hộ khẩu nhưng đang sống cùng chủ hộ tại thời điểm Nhà nước giao đất, cho thuê đất, công nhận QSDĐ hoặc cấp Giấy chứng nhận QSDĐ.
Các tiêu chí cụ thể nói trên khi được ban hành hy vọng sẽ tháo gỡ các bất cập trong thực tiễn.
