Giống cây trồng rao bán tràn lan trên mạng: Chưa có quy định cụ thể và chế tài xử lý

Người nông dân gánh chịu…

Tại Diễn đàn “Thực trạng sản xuất, kinh doanh, đăng ký lưu hành và tự công bố lưu hành giống cây trồng” do Báo Nông nghiệp Việt Nam tổ chức sáng 26/12, ông Trần Xuân Định, Tổng thư ký VSTA nêu lên một thực tế là xu hướng kinh doanh giống cây trên mạng.

Theo Tổng thư ký VSTA, đây là tất yếu nhưng đang gây ra nhiều hậu quả, hệ lụy.

“Một số cá nhân, nhóm lừa đảo đã tổ chức giới thiệu và quảng cáo trên mạng xã hội như Facebook, Zalo, TikTok… các giống cây trồng mới, quả to, màu sắc đẹp, hấp dẫn, ship hàng đến tận nhà cho nông dân. Các giống lúa bán chạy, giống tốt được nông dân ưa chuộng, các thương hiệu lớn như ThaiBinh Seed, Vinaseed… bị các đối tượng mạo danh, bán giống giả qua mạng, bán theo kiểu “đa cấp”. Phần lớn những nông dân vùng xa, vùng sâu, vùng mà hệ thống bán lẻ, phân phối của các công ty chưa vươn tới trở thành nạn nhân…”, ông Định nêu thực trạng.

Cũng theo Tổng thư ký VSTA, sản xuất, kinh doanh giống là ngành nghề kinh doanh có điều kiện, được quy định khá chặt ở các văn bản luật và hướng dẫn luật; tuy nhiên hình thức bán qua mạng thì chưa có những quy định cụ thể và chế tài, đó là kẽ hở và cái khó cho công tác quản lý với giống cây trồng nói riêng và nhiều hoạt động thương mại khác nói chung.

Từ góc nhìn R&D, Viện trưởng Viện nghiên cứu và phát triển Nafoods, ông Nguyễn Văn Viết chia sẻ, Nafoods cam kết với phát triển toàn bộ chuỗi giá trị cây ăn quả, từ khâu chọn tạo, sản xuất, kinh doanh giống cây, cho đến trồng trọt, chế biến và xuất khẩu. Hiện Nafoods đã xây dựng được hệ thống vững chắc với 4 nhà máy chế biến, xuất khẩu tới 5 thị trường…

“Giống cây là công nghệ lõi, chất lượng của giống đóng vai trò quan trọng để sản phẩm tăng tính cạnh tranh trên thị trường. Tuy nhiên, trên thị trường cây giống, đặc biệt là cây ăn quả, vẫn tồn tại hiện tượng giống trôi nổi, không rõ nguồn gốc… “, ông Viết lo ngại.

Đang có một thực tế là trong khi có những doanh nghiệp (DN) như Nafoods đã đầu tư nhiều vào công nghệ nước ngoài, chi phí cao, lại có các DN không tuân theo quy trình bài bản, không đầu tư máy móc, công nghệ mà lại sử dụng các phương thức kiểm nghiệm thông thường.

“Giống của họ không đảm bảo, gây nhiễu loạn thị trường. Điều này sẽ ảnh hưởng từ trên xuống, và người nông dân sẽ là đối tượng chịu rủi ro. Đây là tình trạng đáng báo động.”, Viện trưởng Nguyễn Văn Viết cảnh báo.

Nhận định chung về hệ thống sản xuất giống hiện nay, Tổng thư ký VSTA Trần Xuân Định cho rằng, tuy nhiều nhưng năng lực hạn chế, chưa đáp ứng yêu cầu thực của sản xuất hàng hóa, hướng xuất khẩu. Đây cũng là một lý do cho giống kém chất lượng có “đất sống”.

“Khâu yếu nhất của Việt Nam với ngành hàng hạt giống đó là giống rau, hoa. Hiện chúng ta phải nhập trên dưới 90% hạt giống loại này với giá trị vài chục triệu USD, mặc dù chúng ta có những vùng khí hậu (vùng núi cao phía Bắc, Đà Lạt) có thể sản xuất được hạt giống các loại rau cận ôn đới… Hay khu vực ĐBSCL là vựa sản xuất lúa, trái cây nhưng số công ty sản xuất giống lớn, có tiềm lực rất ít, giống lúa là chủ lực nhưng vẫn còn trên 25% nông dân sử dụng giống “không cấp”, Tổng thư ký VSTA dẫn chứng.

Sẽ sửa Luật Trồng trọt vào cuối năm sau

Tại Diễn đàn, ông Nguyễn Như Cường, Cục trưởng Cục Trồng trọt (Bộ NN&PTNT) đánh giá, khi Luật Trồng trọt ra đời, chúng ta đã có những thay đổi rõ rệt. Đặc biệt, đối với giống cây trồng không thuộc loài cây trồng chính thì tổ chức, cá nhân tự công bố lưu hành.

“Đây là bước thay đổi rất quan trọng, tuy nhiên điều này cũng là vấn đề khiến nhiều cá nhân, DN chưa kịp thích nghi. Trong việc chuyển đổi như vậy, cơ quan quản lý Nhà nước cũng chưa lường trước được những thay đổi…”, ông Cường phát biểu.

Cục trưởng Cục Trồng trọt khẳng định, sau 3 năm thực hiện Luật Trồng trọt, tuy vẫn có một số vướng mắc, nhưng nhìn chung Bộ NN&PTNT, Cục Trồng trọt đã có những hướng dẫn và hỗ trợ kịp thời.

“Chưa khi nào để xảy ra trường hợp khan hiếm giống, thiếu giống, nhất là các giống lúa. Trong giai đoạn vừa qua, chúng ta đã có những giống thích ứng với biến đổi khí hậu, phù hợp với từng vùng miền…”, ông Cường khẳng định.

Đồng thời cho rằng, từ phương thức quản lý cũ, chuyển sang phương thức quản lý mới, cũng còn những vấn đề chưa thích ứng được, có những trục trặc, tuy nhiên về cơ bản trong những năm vừa qua Luật Trồng trọt đã đáp ứng được yêu cầu của sản xuất.

“Thời gian tới Bộ NN&PTNT, Cục Trồng trọt sẽ tiếp tục rà soát sửa đổi những cái chưa phù hợp trong Luật trồng trọt. Hiện nay Bộ NN&PTNT đã trình Chính phủ việc sửa đổi trong năm 2024…”, Cục trưởng Cục Trồng trọt thông tin.

Xác nhận đang có thực tế về việc giống cây trồng đang được rao bán trên mạng trong khi Luật Trồng trọt chưa quy định cụ thể và hiện cũng không có chế tài xử phạt, ông Nguyễn Như Cường, Cục trưởng Cục Trồng trọt cho biết, Bộ Công Thương và Bộ Thông tin và Truyền thông đã có Thông tư quy định về vấn đề này. Đồng thời đề nghị các DN bị vi phạm có văn bản báo cáo với Bộ NN&PTNT để Bộ phối hợp ngăn chặn.

Riêng về công tác thanh tra kiểm tra, lãnh đạo Cục Trồng trọt thừa nhận đây là một trong những tổn tại hiện nay bởi Cục không có chức năng thanh tra mà tất cả phải thông qua Thanh tra của Bộ theo Luật Thanh tra.

Luật Trồng trọt được Quốc hội khóa 14 thông qua ngày 19/11/2018. Có hiệu lực thi hành từ ngày 1/1/2020, thay thế Pháp lệnh Giống cây trồng năm 2004. Luật có 7 chương, 85 điều quy định về giống cây trồng, phân bón, canh tác, thu hoạch, sơ chế, bảo quản, chế biến, thương mại và quản lý chất lượng sản phẩm cây trồng.