“Giấy phép mẹ” đẻ “giấy phép con” đến “vỡ kế hoạch” là tình trạng luật sinh ra lệ, ngược lại, cũng có cái mà luật không quy định những hành xử theo lệ mãi lại cứ tưởng luật quy định như vậy. Điển hình là việc giáo viên khi xét danh hiệu thi đua hay đánh giá mức độ hoàn thành nhiệm vụ phải có “sáng kiến, kinh nghiệm”.
Chỉ đến khi mới đây, có văn bản chính thức không yêu cầu nhất thiết phải có “sáng kiến kinh nghiệm” nữa thì mới biết là cái quy định này chưa hề có trong một nghị định, thông tư nào chứ chưa nói đến luật.
Đơn giản, nó là kết quả của bệnh thành tích, sinh ra bởi người ta “quen lệ”, cứ thế mà làm. Mà chẳng cứ trong ngành Giáo dục, cái “lệ” này khá thịnh hành trong bình xét thi đua, ví dụ, anh được phong danh hiệu Chiến sỹ thi đua thì dứt khoát phải có sáng kiến gì đó trình bày trước cơ quan. Vì thế, cái việc anh phải làm theo trách nhiệm thì hóa ra là sáng kiến. Chẳng hạn, ông lãnh đạo cơ quan có “sáng kiến’ quản lý giờ giấc, không cho ai đi muộn về sớm cả, bà phụ trách công đoàn có “sáng kiến” là thăm hỏi người ốm đau tiết kiệm và hiệu quả,...
Đôi khi, cái “lệ” quy định trong nội bộ, quy trình làm việc của cơ quan lại phá vỡ cái “đạo” của luật, ví dụ như quy định cấp Giấy chứng tử trong một ngày thì việc hành dân đi lại đến mấy lần tất sẽ xảy ra, cốt là trong thời hạn một ngày đó là “đúng quy trình” còn hẹn sáng, hẹn trưa, hẹn chiều đều được. Việc có người chết thì chẳng nên như vậy, cần cấp ngay, đừng để người ta phải đi đến 2 lần.
Mới đây, tại TP Hồ Chí Minh thực sự có một sáng kiến là đưa vào thí điểm việc không phải xin phép xây dựng khi hộ cá thể làm nhà trong vùng đã có quy hoạch chi tiết. Chỉ cần bản vẽ thiết kế nhà ở đó tuân thủ những tiêu chí của quy hoạch là được.
Đây có thể được coi là động thái xóa bỏ dần những quy định, thủ tục không phù hợp, làm chính quyền thân thiện với dân hơn, cán bộ bớt cớ để hành dân.
Cũng như việc không cần sáng kiến thì anh vẫn là một giáo viên tốt, hoàn thành nhiệm vụ, mỗi ngành nên xem lại những cái “lệ” phi lý vẫn còn lưu hành và trở nên bắt buộc để bớt hình thức, thêm thực chất và luật đi vào cuộc sống dễ dàng hơn!
