Khi mỗi con người biết thấu cảm và trung thực
Khẳng định giáo dục làm được tới đâu sẽ mở đường, tạo nền cho văn hóa phát triển được tới đó, theo Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) Nguyễn Kim Sơn, giáo dục không chỉ bảo lưu, truyền thừa, kế thừa và tiếp nối ổn định cho văn hóa mà còn tạo ra sự thay đổi điều chỉnh và phát triển văn hóa. “Con người là chủ thể của văn hóa, sáng tạo ra văn hóa, duy trì văn hóa. Giáo dục là lĩnh vực tạo dựng con người và phát triển con người, vì vậy, giáo dục tạo dựng chủ thể văn hóa, phát triển chủ thể văn hóa. Giáo dục tác động sâu sắc, toàn diện và chủ động đến văn hóa”, Bộ trưởng nói.
Chia sẻ về văn hóa giáo dục và giáo dục văn hóa, Bộ trưởng cho rằng: Văn hóa giáo dục là sự biểu hiện chất lượng và sự tốt đẹp nằm trong các thành tố, các quá trình, các định hướng và các giá trị của giáo dục. Giáo dục văn hóa là nội dung, phương pháp, đối tượng, sản phẩm đầu ra của giáo dục. Văn hóa giáo dục là nền giáo dục được tổ chức, vận hành, nhằm đạt tới các chuẩn và các giá trị của giáo dục.
Triển khai văn hóa giáo dục là làm cho các khâu, các thành tố, các hoạt động của giáo dục gia tăng các giá trị chân, thiện, mỹ và các giá trị đó hiển thị đầy đủ trong các phương diện, các quá trình giáo dục. Biến cái chân thực, cái lương thiện và cái đẹp thấm nhuần, hiển thị trong toàn bộ các thuộc tính của giáo dục.
“Muốn thực hiện giáo dục văn hóa thì bản thân nền giáo dục phải là nền giáo dục mang đậm giá trị văn hóa. Trên cơ sở tư tưởng và triết lý giáo dục, nền giáo dục đó phải hiện hữu sinh động và đầy đủ các giá trị cốt lõi như về sự trung thực, lương thiện, vì con người và vì những điều tốt đẹp. Mục tiêu căn bản của giáo dục là phát triển cá nhân, từ đó phát triển xã hội. Văn hoá là sản phẩm của trải nghiệm và trí tuệ con người. Như vậy, ở trung tâm của giáo dục phát triển văn hoá chính là con người”, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn nêu rõ.
Giáo dục văn hoá trước tiên cần phải bắt nguồn từ tu dưỡng nội tâm. Đây thực chất là quá trình phát triển khả năng quan sát, cảm nhận và tư duy phân tích, năng lực phản tư từ chính những trải nghiệm của cá nhân. Quá trình này có vai trò cốt lõi bởi nó giúp mỗi cá nhân hình thành kết nối với chính bản thân mình và thế giới xung quanh, là chìa khoá để tiếp cận văn hoá, tinh hoa của trí tuệ con người. Một tâm hồn giàu văn hoá phải là một tâm hồn tinh tế. Từ khả năng quan sát, cảm nhận, việc tu dưỡng nội tâm chú trọng rèn luyện tất cả các giác quan trở nên tinh tế, nhạy bén đối với từng chi tiết. Từ cảm nhận tốt sẽ dần bồi đắp cảm quan và khả năng rung động trước cái đẹp, nhận ra và trân trọng những điều tinh tuý và sự thấu cảm - khả năng kết nối bản thân với thế giới bên ngoài.
Theo Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn, đầu tiên, giáo dục phát triển văn hoá không chỉ dừng lại ở việc truyền thụ các nội dung văn hoá, mà trước tiên là giáo dục tư chất, nâng cao các năng lực tư duy cũng như phát triển cảm xúc thẩm mỹ, xúc cảm xã hội và sự thấu cảm. Thứ hai, mọi nỗ lực nhằm thúc đẩy phát triển văn hoá qua giáo dục thực sự hiệu quả khi chính bản thân học sinh được tham gia vào quá trình tìm kiếm, khám phá, trải nghiệm thực tế, được đưa ra quyết định của mình, dẫn tới việc thay đổi về nhận thức, thái độ, hành vi và thế giới quan.
Thứ ba, quá trình phát triển và triển khai chương trình cần đặc biệt chú trọng hoạt động trải nghiệm thực tế toàn diện về cuộc sống, giúp học sinh được phát triển nhận thức về sự đa dạng của văn hoá, từ đó hình thành thế giới quan và nhân cách của bản thân học sinh. Cuối cùng, chương trình giáo dục phục vụ mục đích phát triển văn hoá không thể chỉ giới hạn trong phạm vi trường học. Gia đình và cộng đồng có vai trò không thể thay thế trong việc mang lại những tiếp xúc và trải nghiệm văn hoá chân thực cho học sinh.
 |
Ảnh minh họa |
Văn hóa học đường cần hội tụ đủ các điều kiện quan trọng
Để triển khai văn hóa giáo dục, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn đề cập tới 6 phương pháp và cách thức, bao gồm: Tư tưởng, triết lý giáo dục; xây dựng thể chế: tạo dựng xã hội học tập; ủng cố và phát triển đội ngũ những người làm giáo dục, đặc biệt là đội ngũ các nhà giáo; triển khai thành công đổi mới căn bản toàn diện giáo dục và đào tạo và xây dựng văn hoá học đường.
Việc triển khai thành công đổi mới căn bản toàn diện giáo dục và đào tạo, trong đó có thực hiện thành công Chương trình giáo dục phổ thông 2018, được xem là một nhiệm vụ quan trọng để xây dựng và phát triển nền giáo dục theo hướng một nền giáo dục văn hóa và văn hóa giáo dục.
Đề cập cụ thể tới việc xây dựng văn hoá học đường với khẳng định, đó là giải pháp điểm nhấn trong các giải pháp để thực hiện phát triển giáo dục văn hóa, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn cho rằng: Những gì đang diễn ra trong trường học đạt tới chuẩn và thể hiện được giá trị thì đó là văn hóa học đường. Xây dựng văn hóa học đường gắn liền với việc thực thi các quy tắc ứng xử trong trường học, các chuẩn giá trị của trường học. Lấy việc thực hiện kỷ cương trường học làm nền tảng, coi trọng phương diện tu dưỡng cá nhân của học sinh và lấy đó là gốc cho phát triển văn hóa. Thầy và trò cần tuân thủ pháp luật, tuân thủ các nguyên tắc, triển khai tốt bộ quy tắc ứng xử, các chuẩn trong trường học, các chuẩn về đạo đức của nhà giáo, chuẩn môi trường giáo dục.
Nhắc tới 3 từ khóa quan trọng nhất để xây dựng văn hóa học đường là: Hệ giá trị tốt đẹp - thái độ đúng đắn - hành vi phù hợp, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn cũng nêu lại những điểm cụ thể, những nội dung cần thực hiện trong Chỉ thị số 08/CT-TTg ban hành ngày 01/6/2022 của Thủ tướng Chính phủ về việc tăng cường triển khai xây dựng văn hoá học đường. Đó là: triển khai thật tốt Chương trình giáo dục phổ thông 2018; chuẩn hóa, ban hành các bộ quy tắc ứng xử trường học; tăng cường hệ thống cơ sở vật chất, hệ thống thư viện và các yếu tố hạ tầng khác; tăng cường những yếu tố thuộc về phẩm chất, ý thức, kỹ năng và chuẩn mực của đội ngũ nhà giáo. Để thực hiện tốt những điều này, không chỉ có nhà trường mà cần phải có sự tham gia của gia đình và xã hội, trong đó có phụ huynh và người thân học sinh.
“Văn hóa học đường cần hội đủ các điều kiện quan trọng như sau: Đạo lý thầy, trò đủ thiêng liêng; nhà giáo đủ sống bằng thu nhập thông qua hoạt động giảng dạy chân chính; trường học đủ cơ sở vật chất phục vụ dạy và học; học liệu phục vụ hoạt động dạy học phải đầy đủ; kỷ cương, nguyên tắc đủ mạnh để tất cả các cá nhân, bộ phận phải thực thi nghiêm túc; tài chính đủ chi trả cho các hoạt động của nhà trường; học trò có đầy đủ cơ hội học tập và phát huy năng lực cá nhân; phụ huynh có đủ niềm tin vào nhà trường; mối quan hệ giữa nhà trường - gia đình - xã hội đủ chặt. Những cái “đủ” ở trên phải thực sự đầy đủ thì văn hóa mới hiện diện và thể hiện được một cách đầy đủ”, Bộ trưởng nhấn mạnh.
