Giáo dục ĐH: Quy mô đã vượt xa năng lực đào tạo

Không đủ điều kiện vẫn được tuyển sinh; học phí cao nhưng sinh viên không được bảo vệ quyền lợi; cả trường ĐH công lẫn tư đang “luẩn quẩn” trong vòng xoáy lợi nhuận… Thậm chí, chính những người trong cuộc cũng đang băn khoăn: “Giáo dục ĐH đang đi theo hướng nào”.

Những bất cập vốn đã tồn tại từ lâu trong giáo dục đại học (GDĐH) như kể trên đã được đưa ra mổ xẻ taij hội nghị lấy ý kiến báo cáo giám sát chất lượng các trường ĐH,  do Ủy ban ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh thiếu niên và Nhi đồng (VHGDTTNNĐ) của Quốc hội tổ chức ngày 30/3 tại TP HCM.

Luẩn quẩn trong vòng lợi nhuận

Ông Lê Văn Học, Phó chủ nhiệm Ủy ban VHGDTTNNĐ cho biết, từ năm 1998-2009, cả nước có 307 ĐH, CĐ được thành lập mới hoặc nâng cấp. Hiện, cả nước có 376 trường ĐH, CĐ, trong đó có 81 trường ngoài công lập. Ngoại trừ Đắk Nông thì 62/63 tỉnh, thành đã có ít nhất một trường ĐH hoặc CĐ.

Rất ít trường có đủ điều kiện cơ sở vật chất đào tạo hiện đại. Ảnh: Trung Kiên

Tuy nhiên, theo giáo sư Phạm Phụ (ĐH Bách khoa TP HCM), so với thế giới, tốc độ của Việt Nam không quá cao. Vì vậy việc lập trường là đúng, nhằm giải quyết bài toán cân bằng xã hội. “Điều đáng nói là nhiều trường không đủ điều kiện song vẫn được tuyển sinh. 

Học phí sinh viên nộp cao hơn giá thành chi cho sinh viên, nhưng  không ai bảo vệ sinh viên cả!”, giáo sư Phụ nhận xét và dẫn chứng kết quả của đoàn giám sát: phần lớn các trường đều thu thêm khoản thu ngoài quy định. Còn đối với các trường ngoài công lập, Luật Giáo dục không quy định mức học phí nên cũng chênh lệch nhiều.

Dẫn lại câu chuyện từ năm 2005, khi bắt đầu mở ĐH tư thục, Chính phủ đã yêu cầu trong một năm phải làm rõ cơ chế lợi nhuận, song đến nay vẫn chưa làm được, giáo sư Phạm Phụ khẳng định: “Hiện nay, trường công lập với tư thục đã “mờ” hết ranh giới. Nhiều trường công mở thêm cơ sở vì lợi nhuận, làm kìm hãm sự phát triển các trường ngoài công lập và tạo ra dư luận không tốt”

Đồng tình quan điểm trên, ông Lê Văn Học cũng nhận định: “Việc chậm ban hành văn bản quy phạm pháp luật để xác định rõ cơ chế, mô hình cơ sở giáo dục ĐH vì lợi nhuận hay không vì lợi nhuận đã tạo nên cản trở trong việc thu hút các nguồn lực đầu tư theo chủ trương xã hội hóa”.

Giáo dục ĐH đang đi theo hướng nào?

Câu hỏi trên được phó giáo sự - tiến sĩ Phan Thị Tươi, nguyên Hiệu trưởng ĐH Bách khoa (ĐH Quốc gia TP HCM) đặt ra khi nêu quan điểm của mình. Theo bà Tươi, mở trường ĐH phải có chuẩn mực, chứ đừng để ĐH thành trường nghề, trường CĐ. “Hiện nhiều trường trung cấp chỉ vài năm đã được nâng cấp lên CĐ, rồi ĐH. Đội ngũ này không thể nhanh chóng chuyển hóa từ cách dạy thấp lên dạy ĐH, trong khi nguồn lực không có”, bà Tươi nói.

Liên quan đến vấn đề quyền tự chủ của các ĐH, bà Tươi cũng tỏ ra băn khoăn: “Điều lệ ĐH có cho hội đồng trường cách chức hiệu trưởng, quyết định tài chính của trường không? Hội đồng là tự bầu lên, không có cơ chế, không có quyền cách chức hiệu trưởng thì sao gọi là  trao quyền tự chủ cho trường?”. Từ góc độ quản lý nhà nước, Thứ trưởng Bộ GD-ĐT Phạm Vũ Luận cho hay: “Về hội đồng trường, không phải là chúng tôi không làm… Nhưng còn nhiều cái vướng và sẽ cùng các trường bàn bạc lại cho kỹ để thực hiện cho đúng với thực tế”.

Đề cập đến việc nhìn nhận về quy mô -  chất lượng và vấn đề phân tầng trong hệ thống giáo dục ĐH đang còn rất tản mạn,  Phan Thanh Bình, Giám đốc ĐH Quốc gia TP HCM, dẫn chứng: “Thông thường doanh nghiệp trong nước thì rất muốn “đo ni đóng giày”, lấy về dùng ngay. Nhưng với doanh nghiệp nước ngoài thì họ lại muốn thấy quá trình phát triển, trưởng thành của người tốt nghiệp ĐH nên phải đào tạo lại”.

Trong khi đó, nhấn mạnh tới quy mô của các ĐH hiện nay, giáo sư Đào Trọng Thi, Chủ nhiệm Ủy ban VHGDTNTNNĐ cho biết: “Quy mô phải đảm bảo năng lực đào tạo. Nhưng hiện nay, quy mô đã vượt xa năng lực đào tạo của các trường”. 

Theo