Có khoảng gần 1.600 loại tiền ảo
Về vấn đề quản lý đồng tiền kỹ thuật số, tại buổi làm việc với Ban Chính sách, chiến lược Trung ương ngày 24/2 vừa qua, Tổng Bí thư Tô Lâm nhất trí với đề xuất của Ban về việc cần sớm quản lý đồng tiền này dưới dạng một loại tài sản ảo để tránh các tác động tiêu cực đến nền kinh tế và các vấn đề xã hội, đồng thời giúp đóng góp giá trị cho kinh tế đất nước. Quốc hội và các cơ quan của Chính phủ cần sớm thể chế hóa và cụ thể hóa để quản lý lĩnh vực này. Nghiên cứu áp dụng cơ chế thí điểm có kiểm soát (sandbox) để thành lập “sàn giao dịch” cho hoạt động này.
Trước khi có chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm,nhiều năm trước đây, Chính phủ đã có chỉ đạo, giao các Bộ, ngành tổ chức nhiều hoạt động nghiên cứu liên quan đến các loại đồng tiền này. Cụ thể, thực hiện các nhiệm vụ được Thủ tướng Chính phủ giao tại Quyết định số 1255/QĐ-TTg ngày 21/8/2017 về việc phê duyệt Đề án Hoàn thiện khung pháp lý để quản lý, xử lý đối với các loại tài sản ảo, tiền điện tử, tiền ảo, trong năm 2018, Bộ Tư pháp đã tiến hành rà soát, đánh giá thực trạng pháp luật về tài sản ảo, tiền ảo ở Việt Nam và nghiên cứu, khảo sát kinh nghiệm quốc tế liên quan; lập đề nghị xây dựng văn bản quy phạm pháp luật về tài sản ảo, tiền ảo. Trên cơ sở Quyết định 1255, Bộ Tư pháp đã tổ chức một số hội thảo nhằm xây dựng khung pháp lý về tiền ảo tại Việt Nam.
Tại những buổi hội thảo từ năm 2018 - 2019, Bộ Tư pháp đã nhận định, tiền ảo không phải mới xuất hiện nhưng lại là hiện tượng gây sốt trên toàn thế giới; tiền ảo được tạo ra từ việc giải các thuật toán mã hóa phức tạp dựa trên các phần mềm mã nguồn mở sử dụng công nghệ chuỗi khối (điển hình nhất là công nghệ blockchain).
 Một hội thảo về tiền ảo do Bộ Tư pháp tổ chức năm 2018 - Ảnh moj.gov.vn |
Thống kê của Bộ Tư pháp cho thấy, có nhiều tên gọi dành cho tiền ảo như là “tiền mã hóa” hay “tiền thuật toán”, tuy nhiên, “tiền ảo” là khái niệm được sử dụng rộng rãi nhất. Trên thị trường có khoảng gần 1.600 loại tiền mã hóa hay còn gọi là tiền ảo, tổng giá trị vốn hóa thị trường các loại tiền ảo rơi vào khoảng trên 260 tỷ USD với lưu lượng giao dịch mỗi ngày ước tính khoảng 11 tỷ USD (tính đến ngày 30/3/2018). Ngoài việc gắn liền với sự xuất hiện, ra đời của Bitcoin và rất nhiều loại tiền ảo khác, Blockchain là một công nghệ có rất nhiều tiềm năng ứng dụng vào mọi mặt đời sống kinh tế - xã hội như tài chính ngân hàng, quản lý dữ liệu, dân cư, hợp đồng thông minh.
Cần quản lý để tránh tác động tiêu cực
Đa số đại biểu tham dự các hội thảo của Bộ Tư pháp đều nhất trí rằng, cần ban hành khung pháp lý để quản lý các hoạt động mua bán, giao dịch tiền ảo tại Việt Nam. Cụ thể, phải có cơ chế pháp lý để quản lý khâu trung gian của hoạt động mua bán, trao đổi, giao dịch các loại “tiền ảo” là sàn giao dịch, Nhà nước cần nghiên cứu, ban hành khung pháp lý nhằm quy định rõ các điều kiện để có thể thành lập sàn; cũng như các điều kiện cụ thể dành cho các cá nhân, nhà đầu tư muốn giao dịch qua sàn; các quy định nhằm bảo đảm giải quyết các rủi ro, các tranh chấp có thể xảy ra giữa sàn với các nhà đầu tư hoặc giữa các nhà đầu tư với nhau…
Chính phủ cũng nhiều lần giao Ngân hàng Nhà nước nghiên cứu, thí điểm tiền ảo, nhằm ngăn ngừa rủi ro rửa tiền. Cơ quan quản lý nhiều lần khẳng định tiền ảo không phải là tiền tệ, phương tiện thanh toán hợp pháp tại Việt Nam. Luật Phòng chống rửa tiền (sửa đổi) thông qua cuối năm 2022 chưa luật hóa các loại tiền ảo, tài sản ảo.
Song, thực tế mua bán, trao đổi tài sản ảo tại Việt Nam được thực hiện qua các sàn giao dịch quốc tế hoặc hình thức thỏa thuận trực tiếp, tiềm ẩn rủi ro về rửa tiền, có nhiều cá nhân tham gia. Do đó, năm 2022, Quốc hội cũng đã đề nghị Chính phủ sớm xây dựng, hoàn thiện hành lang pháp lý về tiền ảo, tài sản ảo nhằm ngăn ngừa và giảm thiểu các rủi ro rửa tiền và rủi ro cho hệ thống tài chính ngân hàng.
Tháng 2/2024, Chính phủ giao Bộ Tài chính nghiên cứu, xây dựng khung pháp lý để cấm hoặc điều chỉnh tài sản ảo và các tổ chức cung ứng dịch vụ tài sản này, hoàn thành trong tháng 5/2025. Việc này nhằm hạn chế rủi ro về rửa tiền, tài trợ khủng bố liên quan tới loại tài sản này.
