Gian nan chuyển đổi giới tính

Trên thế giới và Việt Nam, ước tính cứ 2.000 trẻ em sinh ra, ít nhất 1 trẻ có bộ phận sinh dục không phù hợp với bộ nhiễm sắc thể, dẫn đến khuyết tật bẩm sinh về giới tính. Trước kia, những người này vì nhiều lý do khách quan đành chịu số phận “trời đày” của mình. Hiện nay, pháp luật đã mở ra cho họ một con đường để sống thực với chính mình. Nhưng, xem ra con đường đó vẫn còn rất gian nan.

Xác định lại giới tính. Ảnh minh họa

“Bố mẹ ơi, con được sống rồi!”

Là công chức nên anh Đinh Văn Q. (Hải Phòng) không bao giờ dám nói với ai hoặc công khai sống thực với giới tính của mình. Chỉ có gia đình anh, với bố mẹ là bác sĩ, là nhận ra điều bất thường của cậu con trai của mình ngay từ những năm tháng đầu đời. Nhớ ngày anh Q. còn bé, mỗi lần bà Nhâm - mẹ anh - tắm cho con, kỳ cọ làn da trắng mỏng mịn màng với khung xương mảnh dẻ và đặc biệt là bộ phận sinh dục nam không giống bình thường, bà lại chảy nước mắt. Nhưng là người học ở Tây về, vợ chồng bà thấu hiểu điều này và bảo nhau sẽ tiết kiệm tiền để khi anh Q. đủ tuổi, họ sẽ đưa anh ra nước ngoài phẫu thuật chuyển giới. Nhưng điều mà cả anh Q. lẫn bố mẹ anh lo sợ nhất là liệu sau khi phẫu thuật, về lại Việt Nam, anh Q. có được pháp luật công nhận?

Thế nên, khi cập nhật được thông tin về Điều luật 36 của Bộ luật Dân sự sửa đổi, bổ sung năm 2005 về quyền được xác định lại giới tính và đặc biệt là Nghị định 88/2008/NĐ-CP về xác định lại giới tính khẳng định những người  chưa định hình được giới tính một cách chính xác như anh Q. sẽ được pháp luật cho phép xác định lại và bảo vệ của pháp luật, anh Q. đã hét lên vui mừng: “Bố mẹ ơi, con được sống rồi!”.

Trước luật thì có, sau luật thì không?

Từ đầu đã có ý định đưa con trai đi xác định lại giới tính thật, nên bố mẹ anh Q. đã để ý các thông tin liên quan đến vấn đề này. Nhưng phần lớn các bệnh viện đều ở nước ngoài, nhất là Thái Lan, đều thu phí trên chục ngàn USD cho dạng phẫu thuật này (như ca sỹ C.T.T. hay người mẫu H.V. đã làm).

Tuy vậy, theo sự tìm hiểu của bà Nhâm thì ở Việt Nam, thời điểm trước khi các điều luật và nghị định nêu trên ra đời, cũng đã có một số nơi tiến hành việc này. Bà Nhâm cho biết, nếu bỏ qua những yếu tố về mặt pháp luật và định kiến xã hội..., chỉ xét về “kỹ thuật y khoa” thì một số bệnh viện đầu ngành Việt Nam hoàn toàn có khả năng và đủ cơ sở vật chất để chuyển đổi giới tính với chi phí chỉ vài chục triệu đồng/ca, rẻ hơn 8-9 lần ở Thái Lan! Các bệnh viện lớn tại Hà Nội, TP.HCM có đầy đủ các chuyên khoa Vi phẫu Tạo hình, chuyên khoa Tiết niệu, các giáo sư, chuyên gia đầu ngành về ngoại khoa và các trang thiết bị cùng phòng mổ được trang bị hiện đại như Bệnh viện Việt Đức là ví dụ, đã từng thực hiện rất nhiều ca điều trị cho bệnh nhân có rối loạn, bất thường về giới tính.

Trong quy định của mình, Nghị định 88 và Thông tư 29/2010/TT-BYT hướng dẫn thực hiện Nghị định rất chặt chẽ về phần các cơ sở y tế được phép tiến hành các ca xác định lại giới tính. Cụ thể, “cơ sở khám bệnh, chữa bệnh được phép can thiệp y tế để xác định lại giới tính phải đáp ứng được các điều kiện: Có đủ điều kiện về cơ sở vật chất, trang thiết bị y tế và nhân lực theo quy định của Bộ trưởng Bộ Y tế; được Bộ Y tế thẩm định và cho phép bằng văn bản đối với các cơ sở khám bệnh, chữa bệnh trực thuộc Bộ Y tế; được Sở Y tế tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương thẩm định và cho phép bằng văn bản đối với các cơ sở khám bệnh, chữa bệnh trực thuộc Sở Y tế và các cơ sở khám bệnh, chữa bệnh của y tế ngành, y tế tư nhân thuộc địa bàn quản lý” (Điều 8 NĐ 88). Tuy nhiên, cho đến giờ phút này, thông tin từ Vụ Pháp chế - Bộ Y tế cho thấy trên cả nước chưa có một cơ sở y tế nào tiến hành đăng ký để làm công việc trên. Trong khi đó, nhu cầu của xác định lại giới tính của những người đang sống kiếp “hồn Trương Ba, da hàng thịt” ngày một tăng.

Về mặt tư pháp, bà Đàm Thị Kim Hạnh (Phòng Lý lịch Tư pháp, Sở Tư pháp Hà Nội) cho hay: Theo báo cáo của Phòng Tư pháp các quận, huyện thì trong nhiều năm qua, số trường hợp xin cải chính lại hộ tịch do xác định lại giới tính trên địa bàn Hà Nội rất hiếm, chỉ khoảng dưới 1%. Bà Nguyễn Thị Phương Chung (Phòng Tư pháp quận Hoàn Kiếm) cũng cho biết, nhiều năm qua, quận này không tiếp nhận trường hợp nào xin cải chính hộ tịch vì xác định lại giới.

Không được đáp ứng, đành làm “chui”

Tháng 7 năm ngoái, tại TP.Đồng Hới (tỉnh Quảng Bình) đã xảy ra một vụ án hiếp dâm tương đối hy hữu bởi nạn nhân là người chuyển đổi giới tính (nam thành nữ) nhưng trên giấy tờ vẫn là nam. Nạn nhân thì luôn khẳng định mình bây giờ là phụ nữ 100% và cương quyết yêu cầu xử lý hình sự những tên “yêu râu xanh”. Nhưng nhiều người lại phản đối vì về mặt pháp lý nạn nhân vẫn là nam giới, trong khi theo luật nạn nhân trong vụ hiếp dâm chỉ có thể là nữ. Vụ án đã khiến cơ quan tố tụng đau đầu, giới luật học cũng có nhiều ý kiến trái chiều.

Một vụ khác xảy ra ở TP.HCM khi đối tượng phạm tội lưu hành tiền giả bị bắt thực tế đã chuyển giới thành nữ, nhưng trên giấy tờ vẫn là nam. Nực cười ở chỗ lúc lực lượng chức năng đưa đối tượng đến phòng giam nam, đối tượng đã bị các can phạm tẩy chay không cho ở chung. Khi người chuyển giới được đưa sang phòng nữ, các can phạm nữ cũng kiên quyết không chịu.

Kể lại hai ví dụ này để thấy, tuy chưa có cơ sở y tế nào ở Việt Nam đăng ký tiến hành thủ thuật xác định lại giới tính theo luật định, nhưng vẫn có rất nhiều người đã và đang được chuyển đổi giới tính. Câu trả lời là họ đã ra nước ngoài tiến hành và kể cả làm “chui” ở trong nước. Mà điều này là rất nguy hiểm bởi không phải ai cũng có thể xác định lại giới tính, mà chỉ có những người người không may bị khuyết tật bẩm sinh về giới tính được pháp luật cho phép “khuyết tật bẩm sinh về giới tính là những bất thường ở bộ phận sinh dục của một người ngay từ khi mới sinh ra, biểu hiện ở một trong các dạng như nữ lưỡng giới giả nam, nam lưỡng giới giả nữ hoặc lưỡng giới thật” và “Giới tính chưa được định hình chính xác là những trường hợp chưa thể phân biệt được một người là nam hay nữ, xét cả về bộ phận sinh dục và nhiễm sắc thể giới tính” (Khoản 1, 2, Điều 2, Nghị định 88/2008/NĐ-CP). Hay nói cách khác, đây là một quyền nhân thân có điều kiện.

Gần đây, có nhiều ý kiến phản đối từ những người thuộc “thế giới thứ ba” bày tỏ mong muốn được tự do chuyển giới theo ý muốn. Tuy nhiên cần phải hiểu việc làm này bị cấm nhằm ngăn chặn những hành vi chuyển đổi giới tính phục vụ cho các quan niệm tâm sinh lý lệch lạc, hoặc sau khi phạm tội thì chuyển giới để trốn tránh trách nhiệm pháp lý, hoặc gian lận trong thi đấu thể thao...

Hồng Minh