Giám định tư pháp chuyên ngành khó vì "tính chuyên ngành" cao
Trong giám định tư pháp (GĐTP), ngoài giám định kỹ thuật hình sự, pháp y, pháp y tâm thần, những mảng giám định khác như giám định xây dựng, văn hóa, thông tin, tài chính – kế toán… cũng rất quan trọng, ảnh hưởng đến tiến trình tố tụng của nhiều vụ án, nhưng đến nay vẫn gặp nhiều vướng mắc.
Từ năm 2005 đến nay, các tổ chức chuyên môn thực hiện khoảng trên 300 vụ việc giám định về xây dựng; khoảng 1.000 vụ việc giám định về văn hóa; tổ chức 25 Hội đồng GĐTP chuyên ngành thông tin và truyền thông và nhiều nhất là Giám định tài chính, lên đến hơn 13.538 vụ việc.
Tuy nhiên, trong cái khó chung của công tác GĐTP, các lĩnh vực giám định này còn luôn gặp khó vì “tính chuyên ngành” cao, mà không phải lĩnh vực nào cũng có đủ giám định viên hay chuyên gia.
GĐTP về xây dựng là công việc phức tạp, liên quan đến nhiều lĩnh vực chuyên môn đặc thù trong hoạt động xây dựng như: qui hoạch, khảo sát, thiết kế, thi công xây dựng, quản lý dự án…
Qua thực tế hoạt động GĐTP về xây dựng cho thấy, công trình xây dựng cần giám định có qui mô lớn, tính chất kỹ thuật đa dạng, địa bàn giám định rộng khắp trên toàn quốc.
Tuy nhiên, hiện nay do không có thông tin về các tổ chức có năng lực thực hiện giám định nên cơ quan tiến hành tố tụng thường trưng cầu tập trung ở một số ít các đơn vị đầu ngành trong lĩnh vực xây dựng như: Viện Khoa học Công nghệ xây dựng, Tổng Công ty Tư vấn xây dựng Việt Nam, Tổng Công ty Xây dựng giao thông vận tải… dẫn tới việc thực hiện giám định của các đơn vị này rất khó khăn khi công trình ở xa, khối lượng công việc rất lớn.
Trong lĩnh vực văn hóa, số lượng các yêu cầu giám định tăng dần trong những năm gần đây và chủ yếu là giám định băng, đĩa hình. Các vụ việc giám định trong lĩnh vực thông tin và truyền thông đều liên quan đến sử dụng công nghệ cao trộm cắp cước viễn thông hoặc có yếu tố an ninh chính trị, an ninh thông tin hết sức phức tạp. Tương tự, trong lĩnh vực tài chính – kế toán, nhu cầu giám định tăng liên tục cùng với sự gia tăng của các loại tội phạm kinh tế.
Bộ Xây dựng, Bộ Thông tin & Truyền thông (TT&TT) đã ban hành các văn bản hướng dẫn GĐTP.
Nhờ đó, thủ tục trưng cầu và nhận trưng cầu giám định trong lĩnh vực xây dựng đã bước đầu đi vào nền nếp; việc giám định trong lĩnh vực TT&TT cũng đảm bảo đúng thời hạn được yêu cầu, phục vụ kịp thời công tác điều tra, giải quyết vụ án…
Tuy nhiên, những khó khăn, vướng mắc chung trong công tác GĐTP cũng ảnh hưởng không nhỏ đến hoạt động giám định trong các lĩnh vực này.
Vì vậy, các chuyên gia trong lĩnh vực xây dựng, tài chính, văn hóa… đều chung nhận định, Dự thảo Luật GĐTP cần tập trung qui định rõ chế độ cho các chuyên gia được bổ nhiệm làm Giám định viên vụ việc; đồng thời cần lưu ý, mỗi vụ việc cần GĐTP không chỉ do một người thực hiện mà phải là một tổ chức, gồm nhiều chuyên gia với chuyên môn, chuyên ngành khác nhau. Từ đó, cần qui định rõ về trách nhiệm của người chủ trì đối với kết luận giám định để đảm bảo tính thống nhất, không “trống đánh xuôi, kèn thổi ngược” về cùng một vụ việc, gây khó khăn cho hoạt động của các cơ quan tiến hành tố tụng.
Bên cạnh đó, qui định cho Bộ Tư pháp làm cơ quan đầu mối quản lý hoạt động GĐTP, nhưng cũng cần qui định rõ trách nhiệm của các Bộ trong hướng dẫn nghiệp vụ, nhất là khi chủ trương xã hội hóa hoạt động GĐTP được thực hiện.
Huy Anh