Giải Nobel tôn vinh 2 nhà nghiên cứu phát triển liên kết phân tử

Hãng tin TASS dẫn tuyên bố của Viện Hàn lâm khoa học hoàng gia Thụy Điển cho biết, các nhà khoa học nói trên được trao giải Nobel vì nghiên cứu phản ứng hóa học click và phản ứng hóa học sinh trực giao, được sử dụng trong phát triển dược phẩm và lập bản đồ ADN.

Các nhà khoa học này đã đặt nền tảng cho phản ứng hóa học click - thuật ngữ đề cập đến việc sử dụng các phân tử dễ dàng liên kết với nhau.

“Giải Nobel Hóa học năm nay tập trung vào phương pháp giúp vấn đề trở nên đơn giản và dễ dàng hơn. Những phân tử hữu dụng có thể được xây dựng theo cách thức trực tiếp hơn”, Chủ tịch Hội đồng Nobel Hóa học Johan Aqvist nói.

Trong lĩnh vực hóa học, phản ứng click có tính ứng dụng rất cao trong nhiều lĩnh vực như vật liệu polymer (tổng hợp các dendrimer - loại polymer giống như nhánh cây), trong sinh học (tổng hợp ghép các mạch polymer lên các đại phân tử như enzyme hay protein tạo thành các loại vật liệu lai có tính ứng dụng mạnh), hay trong y học (tổng hợp các polymer chức năng thay đổi hình dạng theo điều kiện môi trường như pH hay nhiệt độ...).

Đây là lần thứ 2 ông Barry Sharpless đoạt giải Nobel Hóa học. Trước đó, năm 2001, ông đã cùng các nhà khoa học Noyori Ryoji và William Standish Knowles giành giải Nobel Hóa học với công trình nghiên cứu phản ứng hydro hóa xúc tác bất đối xứng, từ đó tìm ra cách kiểm soát phản ứng hóa học hiệu quả, dọn đường cho các loại dược phẩm trị bệnh tim và bệnh Parkinson.

Vào năm 2000, ông Sharpless đã giới thiệu khái niệm phản ứng hóa học click, trong đó các phản ứng diễn ra nhanh chóng và tránh được phụ phẩm không mong muốn.

Ít lâu sau đó, ông Barry Sharpless và ông Morten Meldal đã độc lập công bố nghiên cứu mà ngày nay được coi là viên ngọc quý của hóa học kích thích: phản ứng cộng đóng vòng azide-alkyne xúc tác bằng đồng.

Đây là phản ứng hiệu quả được sử dụng rộng rãi trong phát triển dược phẩm, lập bản đồ ADN, tạo vật liệu phù hợp với mục đích cùng nhiều ứng dụng khác.

Bà Carolyn Bertozzi đã đưa phản ứng hóa học click phát triển lên một tầm cao mới. Theo đó, để lập bản đồ những phân tử sinh học quan trọng nhưng khó tìm trên bề mặt tế bào, gọi là glycan, bà phát triển phản ứng click, hoạt động bên trong tổ chức sống. Phản ứng sinh trực giao đã diễn ra mà không làm gián đoạn quá trình sinh hóa của tế bào.

Ngày nay, những phản ứng này được sử dụng trên toàn cầu để khám phá tế bào và theo dõi các quá trình sinh học.

Bằng cách sử dụng các phản ứng sinh học, các nhà nghiên cứu đã cải thiện hiệu quả của các loại thuốc chữa ung thư, hiện đang được thử nghiệm lâm sàng.

Từ năm 1901 đến năm 2021, Viện Hàn lâm khoa học hoàng gia Thụy Điển đã trao 113 giải Nobel Hóa học, trong đó có 7 phụ nữ.

Năm 2021, giải Nobel Hóa học thuộc về 2 nhà khoa học Benjamin List (Đức) và David MacMillan (Mỹ) với công trình nghiên cứu và phát triển hình thức xúc tác hữu cơ không đối xứng trong quá trình hình thành phân tử.

Nghiên cứu này có thể ứng dụng vào nghiên cứu dược phẩm đồng thời giúp hóa học trở nên thân thiện hơn với môi trường.

Dự kiến, Giải Nobel Văn học và Nobel Hòa bình 2022 sẽ lần lượt được công bố vào hôm nay, 6/10 và 7/10.