Theo quy định thì hiện nay hầu hết các mặt hàng ở các chợ đều có niêm yết giá. Thoạt nhìn, dễ có cảm tưởng việc bán, mua ở các chợ đã dần đi vào nền nếp, việc tiếp cận “văn minh thương mại” đã thành hiện thực. Người mua, từ nay được một bước an tâm, giá cả đã có cơ chế kiểm soát. Khách du lịch, vào chợ thấy mọi thứ đều có mang trên mình một thông báo giá, chí ít về mặt hình thức cũng cảm thấy dễ chịu khi quyết định chọn mua một mặt hàng.
Nhưng xem ra mọi việc không đơn giản để an tâm như vậy. Yêu cầu niêm yết giá, người bán có thể dễ dàng chấp hành và thực hiện. Vấn đề rắc rối là ai quy định được cái giá niêm ấy? Có thể câu trả lời là phải theo mức giá bình quân của thị trường đương diễn ra mà quy định. Thực tế rất khó làm được công việc “quy định” này, đặc biệt là nhóm các mặt hàng lương thực, thực phẩm… trừ những mặt hàng chiến lược như xăng, dầu, sắt thép, xi-măng… được điều hành thống nhất. Thông thường giá sẽ được “ngó chừng” để định. Cùng một mặt hàng, thấy quầy bên cạnh định như thế nào mình cũng theo đó mà niêm. Dĩ nhiên không thể vượt mặt bằng chung của thị trường.
Đấy là việc niêm yết giá. Việc này không khó để làm và xem ra cũng dễ quản lý. Vấn đề lớn hơn là bán hàng phải theo đúng giá đã niêm. Đây là câu chuyện rất dài mà xem ra cơ chế quản lý hiện nay cần phải tính toán lại. Trước hết, theo lẽ thường là bán không được cao hơn giá đã niêm. Việc bán đúng hoặc không cao hơn giá đã niêm trong thực tế tương đối dễ. Việc thông báo và bán theo giá đã thông báo, dứt khoát không được cao hơn mức giá đã niêm, cả người bán và người mua đều thực hiện đơn giản. Nếu ai bán cao hơn sẽ bị xử lý. Song vấn đề phức tạp và rắc rối hơn là nếu bán không đúng giá đã niêm thì sao? Cụ thể là bán thấp thua giá đã niêm có bị phạt không?
Đi một vòng quanh các chợ, người mua bắt buộc vẫn phải làm một việc thừa là trả giá. Dù các mặt hàng đều có niêm yết giá. Hình như ngay cả cái giá được niêm ấy vẫn bao gồm cái phần nói “thách”. Điều đơn giản nhưng cũng rất gay go là người mua vẫn có thể mua thấp thua giá đã niêm. Với người bán, nếu bán cao hơn thì có thể bị phạt, nhưng nếu bán giá thấp thua giá đã niêm thì không lẽ cũng bị phạt? Hóa ra, dù có giá đã niêm rất rõ ràng, nhưng vào chợ thường phải trả. Và điều lạ là người bán cũng đồng ý bán với mức thấp thua giá đã niêm.
Hóa ra tưởng rõ nhưng vẫn chưa rõ. Giá niêm yết là gì?
Nghị Văn
