Gia đình anh hùng Hoàng Hoa Thám: “Hổ phụ sinh hổ tử”

 Đề Thám bên các cháu của mình.
Đề Thám bên các cháu của mình.
(PLO) - Ông Đoàn Danh Lại là phụ thân của Đoàn Văn Nghĩa – tức người anh hùng dân tộc Hoàng Hoa Thám. Có một sự kiện lịch sử được ghi lại trong Quốc sử di biên, chép lại một cách đầy đủ cả về thời điểm (ngày, giờ, năm, tháng) lẫn địa điểm:

“Ngày mồng 9 tháng 9, giờ Mão (năm Bính Thân, niên hiệu Minh Mệnh thứ 17 – khoảng 6h sáng ngày 18/10/1836) có 3 dải khí vàng ùn lên bắt đầu từ phía đông nam, qua một giờ thì biến thành mây đen rồi mưa xuống.

Nguyễn Đăng Giai bắt được Đoàn Đóa (Danh) Lại ở Gia Lâm. Lúc bấy giờ Lại đổi họ tên làm đạo sĩ. Có Tú tài người Hưng Yên là Kỳ từng quen mặt, gặp (Đoàn Danh Lại) ở quán trọ Gia Lâm, lập tức bèn gọi hai người thợ trói bắt giải nộp cho quan tỉnh. Lại tự tử. Thưởng cho Kỳ 100 lạng bạc. Sau phong cho làm chức Chủ sự.

Ngày 20, ngày Canh Tý (29/10/1836), nửa đêm, phía đông, sấm đánh như pháo nổ”.

Cũng sự kiện trên, Đại Nam thực lục thấy có chép lại, nhưng vắn tắt hơn và có một vài khác biệt:

“Năm ngoái, tỉnh Hải Dương bắt được, đem giam, Danh Lại vượt ngục trốn. Đến bấy giờ Lại lẻn đến huyện hạt Gia Lâm, tỉnh Bắc Ninh. Tỉnh phái thám báo là Tú tài Bùi Duy Kỳ đem gia đinh hiệp cùng Tổng lý sở tại bắt được, giết đi. Thưởng cho Duy Kỳ 500 quan tiền và chức hàm Tư vụ, hậu bổ ở Bộ. Thưởng cho 100 quan tiền; quan tỉnh là bọn Hoàng Văn Trạm, gia cấp và kỷ lục có thứ bậc khác nhau”.

Cái điềm thiên nhiên hôm mồng 9/9 mà Phan Thúc Trực nhắc tới ở đoạn trên thường chỉ vào một năm mưa thuận gió hòa, nhà nông làm lụng đỡ lần hồi: “Mồng 9 tháng 9 có mưa/ Dù ai đi sớm về trưa mặc lòng/ Mồng 9 tháng 9 không mưa/ Cha con bán cả cày bừa mà ăn”. Nhưng cũng cái điềm ấy lại chỉ ra một cái tang và sự mất mát lớn: Đoàn Danh Lại – thủ lĩnh cuộc khởi nghĩa Dị Chế – Hưng Yên đã ngã xuống trên mảnh đất Gia Lâm – Bắc Ninh.

Nhóm nghĩa quân của Đề Thám. Hình chụp khi Đề Thám và Pháp còn hòa hoãn. Trong hình có hai thủ lĩnh nghĩa quân Yên Thế là Cả Rinh và Cả Huỳnh, đều là con nuôi của Đề Thám.
Nhóm nghĩa quân của Đề Thám. Hình chụp khi Đề Thám và Pháp còn hòa hoãn. Trong hình có hai thủ lĩnh nghĩa quân Yên Thế là Cả Rinh và Cả Huỳnh, đều là con nuôi của Đề Thám.

Vậy thì, trước khi hy sinh, người anh hùng – chiến tướng ấy đã để lại danh gì cho núi sông khiến cho người đời sau phải ghi lòng tạc dạ?

Vốn quê ngã ba sông nước Dị Chế, Tiên Lữ, Hưng Yên, Đoàn Danh Lại sinh ra và lớn lên trong những năm quê hương triền miên bị vỡ đê, lụt lội.

Đoàn Danh Lại  sau khi đổi thành Trương Thận, đã cùng Hoàng Đức Thiềm phát động cuộc khởi nghĩa ngay tại quê nhà, gây cho quân triều đình nhiều thiệt hại lớn ở Khê Than (Thiên Thi – Hưng Yên, tháng 6/1833), Đông Xá – Long Tửu (Đông Ngàn – Bắc Ninh, tháng 6/1834) để rồi bị giam trong ngục tối Hải Dương (tháng 12/1835).

Tại ngục thành, không ai có thể ngờ một người vốn sinh ra trong một gia đình làm nghề dạy học mà tài năng lại xuất chúng đến thế, như Đại Nam thực lục ghi nhận:

“Đoàn Danh Lại vượt ngục trốn thoát. Tổng đốc Nguyễn Công Trứ dâng sớ, xin nhận tội. Vua lấy làm lạ, dụ rằng: “Đoàn Danh Lại trốn đã lâu năm, vừa mới bị bắt để xử án, đồ hình cụ có đủ cũi gỗ, xiềng sắt, chỗ nhà ngục có tường đá bao quanh, thế mà dễ dàng cắt được đinh, mở được cũi, vượt hai lần tường thành, đeo xiềng trốn đi, mà tất cả quan lại, quân dân trong ngoài một thành đều ngủ mê, không một ai biết… Lại chuẩn cho các tỉnh Bắc Kỳ hễ ai bắt được Đoàn Danh Lại, thì không kể là quan quân, dân thứ, đều thưởng cho 500 quan tiền; kẻ nào biết rõ sự tình mà còn chứa chấp thì phải đồng tội”.

Về việc này, Phan Thúc Trực trong Quốc sử di biên cho biết thêm: “Lúc bấy giờ vì Đoàn Đóa (Danh) Lại (tục gọi là Trương Thận) ở Tiên Lữ vượt ngục trốn thoát nên (Nguyễn Công) Trứ bị đi Hiệu lực. Con trai của Trứ đang ở Kinh, làm Chánh vệ Cẩm y xin được đi tróc nã Lại, vua khen có lòng dũng nên cho phép đi 3 tháng nhưng không bắt được, Trứ xin cho Chánh vệ được trở về, thưa rằng: “Thần có lỗ mãng, đần độn cũng không đến nỗi phải nhờ vào sức của con”. Vua bèn lệnh cho ông đắp cao tường ngục thêm độ 2 thước…

Huyện Yên Thế nằm ở phía Tây Bắc tỉnh Bắc Giang, trong những năm 1884-1913 là căn cứ kháng chiến của cuộc khởi nghĩa Yên Thế, do Hoàng Hoa Thám lãnh đạo, chống Pháp xâm lược.
Huyện Yên Thế nằm ở phía Tây Bắc tỉnh Bắc Giang, trong những năm 1884-1913 là căn cứ kháng chiến của cuộc khởi nghĩa Yên Thế, do Hoàng Hoa Thám lãnh đạo, chống Pháp xâm lược.

Trước đây, do Đoàn Danh Lại trốn tù, có chỉ dụ người nào ở Bắc Kỳ bắt được Lại thì thưởng 100 lạng bạc nhưng chưa có người bắt được. Gặp đúng lúc anh cả của Lại (là Đoàn Văn Kính) đi chữa bệnh ở nhà Cai tổng ở Hưng Yên rồi làm nghề chế cối xay bột gạo ở đó. Lý trưởng bắt nộp quan phủ, quan quy công về cho Cai tổng”.

Trong khi đó, sau khi thoát ngục Hải Dương, Đoàn Danh Lại về gây dựng lực lượng tại trang Phú Nông (Thần Khê, khi đó còn thuộc Hưng Yên) rồi xuôi ngược khắp Ninh Bình, Sơn Tây, Bắc Ninh cho đến tháng 10/1836 gặp nạn trên đất Gia Lâm.

Đoàn Danh Lại hy sinh để lại hai con trai còn thơ dại. Người con lớn là Đoàn Văn Lễ (sau đổi là Trương Văn Leo) và người con thứ là Đoàn Văn Nghĩa (sau gọi là Giai Thiêm) mới mấy tháng tuổi, được người chú bế chạy sang Sơn Tây rồi lưu lạc về vùng Yên Thế, Yên Dũng tỉnh Bắc Ninh. Giai Thiêm về sau thành nghĩa tử trong gia đình Cai tổng Thân Bá Nghị, Thân Bá Phức. Được nuôi dưỡng và tiếp tục rèn luyện chí khí dưới nếp nhà hào phú, có máu mặt nhất vùng Song Yên, Giai Thiêm dần dần tích tụ được khí cốt để sau này trở thành người anh hùng dân tộc Hoàng Hoa Thám.

Một gia đình, nhiều thế hệ từ Đoàn Danh Lại, qua Hoàng Hoa Thám… đã nối đời đứng dậy vì nghĩa cả của dân tộc, đúng như lời thơ mà gia đình tự nhận: Sơn Tây khởi nghĩa tung hoành/ Ba đời vì nước tan tành biệt ly/ Sa chân gặp bước lâm nguy/ Họ hàng tan nát còn gì nữa đâu/ Dấu nhà còn chút về sau/ Họ Trương biến mất bảo nhau họ Hoàng/ Có người cải lại họ Đoàn/ Họ Trương ai biết, họ Hoàng nào hay/ Nước non vẫn nước non này/ Trăm năm tạc dạ đợi ngày vinh quang…

Đọc thêm

Trung tâm hỗ trợ phụ nữ và trẻ em gái bị bạo lực: Nơi bình yên tìm về

Ngôi nhà Ánh Dương ở Thanh Hóa chính thức đi vào hoạt động từ tháng 1/2022. (Ảnh: HLHPNVN)
(PLVN) -  Với nạn nhân bị bạo lực giới nói chung và bạo lực gia đình nói riêng, để “bình yên tìm về” là cả một hành trình dài. Nhưng qua mô hình Trung tâm dịch vụ một cửa hỗ trợ phụ nữ và trẻ em gái bị bạo lực - Ngôi nhà Ánh Dương, trong hành trình đó, họ không đơn độc. Với nhiều người, hạnh phúc, bình yên đã thực sự trở lại.

Ngăn chặn ma túy “núp bóng” thuốc lá điện tử

Hiện nay chỉ có một số ít cơ quan có năng lực xét nghiệm phát hiện ma túy tổng hợp được như: Viện Giám định Pháp y – Bộ Y tế, Viện Khoa học hình sự - Bộ Công an. (Nguồn ảnh: Thanh Loan)
(PLVN) -  Trong những năm gần đây, các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới hay còn gọi là thuốc lá mới đã xuất hiện trên toàn thế giới với hai dòng sản phẩm chính là thuốc lá điện tử và thuốc lá làm nóng. Thứ trưởng Bộ Y tế Trần Văn Thuấn cho hay, khoảng từ năm 2015, các sản phẩm thuốc lá mới bắt đầu du nhập vào Việt Nam và nhanh chóng thu hút giới trẻ.

Thuốc lá điện tử gây ảo giác, loạn thần

4 trường hợp là học sinh nhập viện do ngộ độc sau khi hút thuốc lá điện tử. (Ảnh: Bệnh viện Bãi Cháy)
(PLVN) - Thời gian qua, tại một số bệnh viện đã tiếp nhận một số bệnh nhân đến điều trị có liên quan đến hút thuốc lá điện tử. Điều đáng lưu ý là hầu hết, bệnh nhân đến bệnh viện do có dấu hiệu đau đầu, lo âu, mất ngủ, rối loạn hoảng sợ, có một vài trường hợp có dấu hiệu loạn thần, ảo giác. Vấn đề này ảnh hưởng rất lớn đến sức khỏe tâm thần của người sử dụng.

Sôi nổi Hội thi “Nghi thức Đội TNTP Hồ Chí Minh” tỉnh Bạc Liêu

Sôi nổi Hội thi “Nghi thức Đội TNTP Hồ Chí Minh” tỉnh Bạc Liêu
(PLVN) - Hòa chung không khí thi đua sôi nổi của thiếu nhi cả nước, thiếu nhi Bạc Liêu đã và đang ra sức thi đua rèn luyện, học tập, thực hiện các công trình, phần việc Măng non lập thành tích chào mừng để kỷ niệm 82 năm Ngày thành lập Đội TNTP Hồ Chí Minh (15/5/1941 – 15/5/2023), làm quà nhân kỷ niệm 133 năm Ngày sinh của Chủ tịch Hồ Chí Minh (19/5/1890 – 19/5/2023).

Đừng coi thường say nóng, say nắng

Ảnh minh họa. (Nguồn: baochinhphu.vn)
(PLVN) -  Dù miền Bắc mới bước vào đợt nắng nóng gay gắt diện rộng thứ 2 kể từ đầu mùa nhưng nhiệt độ cao nhất ở nhiều nơi mấy ngày qua đều chạm hoặc vượt ngưỡng 40 độ C. Dự báo, thời gian tới sẽ xuất hiện nắng nóng nhiều hơn và gia tăng về cường độ trên phạm vi toàn quốc.