FTA Index – Bước tiến nâng cao hiệu quả thực thi các hiệp định thương mại tự do của Việt Nam

Hiệu quả thực thi FTA không đồng đều giữa các địa phương và doanh nghiệp

Tại tọa đàm “Kết quả Bộ chỉ số FTA Index năm đầu tiên – Những vấn đề đặt ra” do Tạp chí Công Thương tổ chức ngày 3/10/2025, ông Ngô Chung Khanh, Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại đa biên (Bộ Công Thương), đã chia sẻ kết quả khảo sát FTA Index năm 2024 cho thấy sự không đồng đều trong việc tận dụng cơ hội từ các FTA giữa các địa phương và doanh nghiệp.

Theo ông Khanh, một số tỉnh có mức độ tận dụng FTA khá tốt, thể hiện qua giá trị kim ngạch xuất khẩu và tăng trưởng các mặt hàng chủ lực; song nhiều địa phương vẫn còn hạn chế cả về chính sách hỗ trợ lẫn nguồn nhân lực thực thi FTA. “Nhiều tỉnh chỉ có một cán bộ phụ trách FTA, mà người này lại kiêm nhiệm nhiều công việc khác, điều đó ảnh hưởng đến năng lực hỗ trợ doanh nghiệp triển khai thực thi FTA”, ông Khanh nhấn mạnh.

Về phía doanh nghiệp, kết quả FTA Index cũng chỉ ra rằng phần lớn doanh nghiệp chưa có bộ phận pháp lý hoặc chuyên gia tư vấn chuyên trách về FTA. Điều này khiến khả năng tiếp cận thông tin, nghiên cứu cam kết và tận dụng ưu đãi thuế quan còn hạn chế. Nhiều doanh nghiệp vẫn chưa quan tâm đúng mức tới các thị trường FTA mới như EU, Canada, Mexico hay Anh, dù đây là những thị trường giàu tiềm năng.

“FTA Index cho thấy chúng ta đã đạt được những kết quả tích cực về kim ngạch xuất khẩu và mở rộng mặt hàng, nhưng dư địa để nâng cao hiệu quả thực thi còn rất lớn”, ông Khanh khẳng định.

Doanh nghiệp cần chủ động, chính quyền cần đồng hành

Từ góc nhìn của cộng đồng doanh nghiệp, TS. Nguyễn Văn Thân, Đại biểu Quốc hội, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam (VINASME) đánh giá cao ý nghĩa của FTA Index – một công cụ quan trọng giúp kết nối giữa chính quyền và doanh nghiệp trong tận dụng cơ hội từ các hiệp định thương mại tự do.

Ông Thân cho rằng, trong bối cảnh xuất khẩu gặp nhiều thách thức, FTA là “chìa khóa” mở rộng thị trường và thúc đẩy tăng trưởng bền vững. “FTA Index không chỉ phản ánh năng lực thực thi của địa phương mà còn hướng đến mục tiêu phát triển bền vững, phù hợp với yêu cầu khắt khe của các thị trường như EU, Anh, Canada… Doanh nghiệp muốn phát triển lâu dài phải trở thành nhà sản xuất và kinh doanh chuyên nghiệp, đồng thời cần sự hỗ trợ thiết thực từ các cơ quan quản lý và hiệp hội”, ông nhấn mạnh.

Chuyển biến tích cực về nhận thức và hành động tại địa phương

Theo PGS.TS. Đào Ngọc Tiến, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Ngoại thương – đơn vị trực tiếp khảo sát FTA Index, nhiều địa phương đã có sự chuyển biến rõ rệt trong nhận thức và phương thức thực thi FTA.

“Nếu như trước đây, hoạt động liên quan đến FTA chủ yếu dừng lại ở tuyên truyền hay tổ chức hội thảo, thì nay nhiều địa phương đã xây dựng các kế hoạch hành động cụ thể, lấy doanh nghiệp xuất khẩu làm trung tâm của quá trình thực thi FTA”, ông Tiến nhận định.

Sự thay đổi này, theo các chuyên gia, là tín hiệu tích cực cho thấy FTA Index đang phát huy tác dụng như một công cụ đo lường, phản chiếu và thúc đẩy hành động từ cả cấp quản lý lẫn khu vực sản xuất – kinh doanh.

FTA Index – công cụ chính sách mới thúc đẩy hội nhập hiệu quả

Các khách mời tại tọa đàm đều thống nhất rằng, để tận dụng tốt hơn các FTA, cần sự phối hợp đồng bộ giữa Nhà nước, địa phương và doanh nghiệp. Việt Nam không chỉ cần tiếp tục thực thi hiệu quả các FTA hiện có, mà còn chủ động mở rộng đàm phán các FTA mới, đa dạng hóa thị trường xuất khẩu và chuỗi cung ứng.

Về phía Bộ Công Thương, ông Ngô Chung Khanh cho biết, Bộ đang phối hợp cùng các bộ, ngành và địa phương để cập nhật, hoàn thiện Bộ chỉ số FTA Index năm 2025, hướng tới đánh giá sát thực tế hơn và phản ánh đúng hiệu quả thực thi ở từng nhóm doanh nghiệp.

“Chúng tôi kỳ vọng điểm số trung bình của FTA Index năm 2025 sẽ tăng lên, khoảng cách giữa các địa phương sẽ thu hẹp lại, và quan trọng hơn cả là niềm tin cùng sự lạc quan từ doanh nghiệp – minh chứng cho việc họ đang thực sự hưởng lợi từ quá trình hội nhập”, ông Khanh bày tỏ.

Sau năm đầu tiên triển khai, Bộ chỉ số FTA Index không chỉ là công cụ thống kê mà đã trở thành đòn bẩy chính sách giúp Việt Nam đánh giá, điều chỉnh và nâng cao hiệu quả thực thi các FTA. Những chuyển biến tích cực về nhận thức, hành động của địa phương và doanh nghiệp cho thấy, nếu được triển khai đồng bộ và liên tục, FTA Index sẽ là nền tảng quan trọng giúp Việt Nam tận dụng tối đa lợi ích từ hội nhập kinh tế quốc tế, hướng tới phát triển bền vững trong giai đoạn mới.