Việc thu phí thủ công tại các trạm từ lâu nay đã bộc lộ nhiều lỗ hổng, dấu hiệu gian lận, thất thoát. Ai thường đi qua các trạm thu phí sẽ thấy những dấu hiệu đó rõ rành rành. Nhiều tài xế tâm lý đi cho nhanh, cứ qua trạm soát vé là chỉ đưa tiền mà không lấy cuống vé. Thậm chí đi qua một số trạm thu phí QL1 khu vực Nam Trung Bộ, có khi tài xế đưa tiền mà không cố tình dừng lại hỏi vé, thì nhân viên soát vé cũng “nín thinh” không chìa vé ra. Gian lận, thất thoát từ đấy mà ra.
Còn nhiều bất thường khác, như đi qua QL5 Hà Nội – Hải Phòng, hai trạm thu phí với mức “trên trời” có làn cắm biển dành cho xe dán tem ETC, nhưng chỉ “làm màu”, mọi xe đều phải dừng lại nộp tiền mặt. Chuyện muốn dán thẻ VETC cho xe mà khó như tìm đường lên trời cũng là điều nhiều tài xế phàn nàn. Nhân viên công ty này sau thời gian túc trực các trạm thu phí, nay “bóng chim tăm cá” khó tìm.
Cuối năm 2019, Công ty TNHH thu phí tự động VETC bất ngờ có văn bản gửi Bộ GTVT, đề xuất dừng “giao kèo” này. VETC đưa ra nhiều lý do, như nhà đầu tư lắp các trạm ETC gặp khó khăn về tài chính do ngân hàng chưa tiếp tục cung cấp tín dụng; các hợp đồng BOT đã ký trước đây không có chủ trương áp dụng thu phí không dừng nên cần ký phụ lục hợp đồng; và nhiều nhà đầu tư BOT có biểu hiện chây ỳ.
Hạn chót Thủ tướng ra lệnh cuối cùng đã không được thực hiện. Văn phòng Chính phủ mới đây đã truyền đạt kết luận của Thủ tướng Chính phủ, yêu cầu Bộ GTVT nghiêm túc kiểm điểm, làm rõ trách nhiệm của tập thể, cá nhân để chậm tiến độ triển khai thu phí ETC. “Trách nhiệm chính thuộc về Bộ GTVT và cá nhân Bộ trưởng Bộ GTVT”, văn bản nêu đích danh.
Vì VETC, vì Bộ GTVT, hay vì nhà đầu tư BOT? Theo dõi diễn biến sự việc nửa năm qua, thấy bên nào cũng đổ lỗi cho nhau và việc thất thoát tiền thu phí vẫn cứ diễn ra từng giây, từng phút. Có lẽ vì “lợi ích” từ việc thu phí thủ công quá lớn: Nào là quay vòng vé, gian lận phần mềm… Nay xe dán thẻ ETC tự động qua trạm, tiền tự trừ vào tài khoản chủ xe, rõ ràng, minh bạch… thì làm gì còn “lợi ích” nào cho các đối tượng lợi ích nhóm? Phải chăng “cù nhầy” thu phí không dừng vì thế?
Phần nghe các bên “câu giờ” đã quá nhiều, quá lâu. Đã đến lúc chỉ đạo của Thủ tướng cần được thực hiện nghiêm: Trạm BOT nào không chuyển sang thu phí tự động phải bị dừng hoạt động.
