Thưa bà, những vụ nữ sinh tự tử vì rất nhiều lý do khác nhau liên tiếp xảy ra gần đây đã và đang là câu chuyện không nhỏ. Theo bà, đâu là nguyên nhân?
- Thường những em có ý định tự tử có thần kinh yếu, nhân cách hướng nội, khí chất ưu tư, đa sầu, nhạy cảm. Nhìn chung, những trường hợp tự tử vì tình hầu như do khủng hoảng về tâm lý và tinh thần mà không được giải tỏa kịp thời nên dẫn đến sự bế tắc trong suy nghĩ và hành động. Những người ở trong hoàn cảnh đó thường không thể tìm ra lối thoát, và điều duy nhất họ nghĩ tới để thoát khỏi tất cả là cái chết.
Có phải những cô, cậu học trò này đang tìm cách thể hiện mình, muốn “trả thù” đối phương hay bên trong đó là sự cùng quẫn, bế tắc?
- Khi người trẻ không tìm thấy sự đồng cảm trong gia đình thì bạn bè, tình yêu rất quan trọng. Do đó, các em có suy nghĩ đơn giản mà không lường hết được hậu quả mà bố mẹ, người thân phải chịu lụy. Những thanh niên, thiếu niên ở tuổi vị thành niên có lòng tự trọng, tự ái cao, luôn muốn khẳng định… mình là ai, mình làm được gì? Khi không biết trả lời câu hỏi đó như thế nào, muốn được coi là người lớn, muốn khẳng định cái tôi, nếu bố mẹ không có thời gian gần gũi quan tâm thì trẻ sẽ tự tìm bạn xấu hoặc có những hành động tiêu cực.
Rất nhiều trường hợp tới đây tư vấn là nữ sinh, từng cắt cổ tay 3 lần do tự ái không được bố mẹ quan tâm, không hiểu mình, em cảm thấy càng giãy càng bị quấn chặt lại, tự mình không giải thoát được nên đã giải thoát bằng cách xâm kích cơ thể mà đỉnh cao là tự tử.
Làm sao để nhận biết được khi người trẻ và trẻ vị thành niên đang bế tắc, cùng quẫn, thưa bà?
- Một đứa trẻ trước khi tự tử bao giờ cũng có sự biến đổi bất thường trong suy nghĩ, sinh hoạt hàng ngày. Ví dụ: Nếu là con gái, cháu sẽ tâm sự với bạn thân hoặc để lại lời nhắn trên Facebook một cách vu vơ (nhưng có chủ đích), ví dụ: Tôi không thích sống, chán sống/ Tôi sắp đi xa/ Tôi sắp rời xa các bạn để sang thế giới tươi đẹp/ Hẹn gặp lại nhé... Nếu cha mẹ, những người xung quanh không quan tâm, để ý thì những biến đổi đó không có giá trị và thất bại. Thậm chí trẻ còn bị coi là “vớ vẩn, ngớ ngẩn” nên càng chủ quan, đó là sai lầm rất lớn.
Có là nghịch lý không khi phụ huynh say mê kiếm tiền, mang tới cho con cuộc sống vật chất thậm chí là xa xỉ, nhưng lại không lấp được khoảng trống trong tâm hồn trẻ?
- Bố mẹ mải làm ăn với quan niệm “kiếm tiền cũng chỉ vì con cái” để đáp ứng nhu cầu vật chất mà trẻ mong muốn, nhưng quên rằng ở tuổi này trẻ cần sự quan tâm về đời sống tinh thần, thời gian chia sẻ, trò chuyện tháo gỡ những vướng mắc hơn là cuộc sống xa xỉ mà lạnh lẽo trong ngôi nhà của chính mình.
Khi người lớn “bàng hoàng” trước những cái chết đau lòng của trẻ, có nghĩa người lớn chưa hiểu trẻ. Cha mẹ, thầy cô không hiểu con, không biết nhu cầu mong muốn của con mình là gì. Trẻ thích mốt đầu tóc Hàn Quốc, Nhật Bản nhưng nếu có người lớn định hướng sẽ tốt, nhưng có trường hợp bố mẹ can thiệp thô bạo, thậm chí có bà mẹ là giám đốc đã cắt xoẹt mái tóc của con đi khiến trẻ có hành động đập phá, thậm chí lên mạng xưng bà, tôi với mẹ.
Trước đây bố mẹ dạy con theo lễ giáo phong kiến bền chặt, lũ trẻ được quản lý chặt. Ngược lại, ngày nay trẻ biết được chúng có quyền lợi, trách nhiệm gì và chúng thông minh biết tận dụng hết những điều có lợi cho mình. Và giới trẻ từ nghĩa vụ chuyển hẳn sang thái cực tự do. Phương pháp dạy con cổ điển như mắng mỏ, so sánh, lên lớp sẽ không phù hợp khiến trẻ phản ứng không nói lại mà im lặng, lầm lì ngấm ngầm chống đối.
Phải làm sao để ngăn chặn tình trạng tự tử bởi nhiều lý do “lãng xẹt”, thưa bà?
- Cần có những trung tâm tư vấn, đường đây chia sẻ miễn phí rộng rãi hơn để các em chia sẻ được thì tâm lý sẽ ổn định hơn và các em từ bỏ được ý định tự tử. Thế nên, có trường hợp một bé gái lớp 7 ở Thanh Hóa bị bạn bè tẩy chay, bố mẹ áp đặt sống theo cách của mình, khi bị tích tụ nên bùng lên tự tử. Một bé gái khác mới học lớp 4 nhưng là người có nhân cách hướng nội, dễ ưu tư, nhạy cảm nên đã tự tử để kéo sự quan tâm của bố mẹ. Thậm chí có trẻ lớp 5 còn mua sẵn bát hương, dặn dò mọi người thắp hương cho mình….
Ở Việt Nam, việc “dạy” cha mẹ biết cách nuôi dạy con là chưa có, họ toàn dạy con theo kiểu “nhìn người đi trước”, trong khi tâm lý trẻ em biến đổi theo thời gian, cho nên các bậc cha mẹ không thể áp cách dạy con “như các cụ trước đây”, bởi mỗi thời mỗi khác. Điều tôi muốn nói với các phụ huynh là hãy hỏi ý kiến con cái, để các em có tiếng nói trong việc lựa chọn học tập, nên khuyến khích, động viên thay vì áp đặt. Có như vậy mới tránh được những trường hợp đáng tiếc khi các con phản ứng thái quá hay làm chỉ để đối phó, nhất là thời điểm quan trọng hiện nay.
Đặc biệt, hàng năm cứ sau mỗi kỳ thi đại học lại có những vụ học sinh tự tử. Cho nên, để tránh tình trạng này, cha mẹ không nên gây áp lực lớn với con, động viên con học đến mức tối đa trong chừng mực có thể; thường xuyên trò chuyện, chia sẻ với con như những người bạn, và hướng nghiệp cho con. Giáo viên cũng không nên dạy theo kiểu gò ép, nhồi nhét, bởi nếu học nhiều các em sẽ dễ bị trầm cảm và khoảng cách giữa trầm cảm và tự tử là rất mong manh.
Xin cảm ơn bà!
