Dự thảo Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo: Cần quy định chính sách đặc thù, vượt trội nhưng đảm bảo công tác quản lý

Đột phá quan trọng

Theo Tờ trình của Bộ KH&CN, trong thời gian gần đây, Đảng, Nhà nước đã ban hành nhiều văn bản, trong đó đề ra nhiều nhiệm vụ, giải pháp tập trung đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, đơn giản hóa thủ tục hành chính trong quản lý Nhà nước; đơn giản hóa quy trình, thủ tục, đẩy mạnh chuyển đổi số trong hoạt động quản lý Nhà nước về KH,CN&ĐMST; nâng cao tính minh bạch, đạo đức và liêm chính trong hoạt động KH&CN; thu hút đầu tư từ xã hội để phát triển KH,CN&ĐMST; nâng cao hiệu quả, tính tự chủ cho các tổ chức sự nghiệp công lập trong lĩnh vực KH&CN.

Rà soát các chủ trương, đường lối của Đảng, Bộ KH&CN nhận thấy có nhiều nội dung chưa được thể chế hóa trong Luật KH&CN hiện hành; nhiều quy định chưa phù hợp với thực tiễn của hoạt động KH,CN&ĐMST, chưa phù hợp với thông lệ quốc tế, cần nghiên cứu để sửa đổi, bổ sung, bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ của hệ thống pháp luật.

Để thể chế đầy đủ, kịp thời các chủ trương, chính sách của Đảng, định hướng của Quốc hội và chỉ đạo của Tổng Bí thư, Chủ tịch nước và Thủ tướng Chính phủ về hoàn thiện thể chế, Bộ KH&CN đề xuất xây dựng Luật KH,CN&ĐMST.

Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Tịnh chủ trì Hội đồng thẩm định.

Mục đích ban hành Luật KH,CN&ĐMST nhằm tác động tích cực, hiệu lực và hiệu quả tới các hoạt động nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ và đổi mới sáng tạo theo cách tiếp cận toàn diện. Phát triển KH,CN&ĐMST phải hài hòa với môi tường, giá trị đạo đức xã hội và phẩm giá con người. Tôn trọng tính tự chủ và sáng tạo của các nhà khoa học, kỹ sư.

Quan điểm xây dựng Luật: thể chế hóa đầy đủ, kịp thời đường lối, chủ trương của Đảng và chính sách, pháp luật của Nhà nước về KH,CN&ĐMST. Phát triển KH,CN&ĐMST và chuyển đổi số quốc gia là đột phá quan trọng hàng đầu, là động lực chính để phát triển nhanh lực lượng sản xuất hiện đại, hoàn thiện quan hệ sản xuất, đổi mới phương thức quản trị quốc gia, phát triển kinh tế - xã hội, ngăn chặn nguy cơ tụt hậu, đưa đất nước phát triển bứt phá, giàu mạnh trong kỷ nguyên mới.

Luật kế thừa các quy định của Luật KH&CN 2013 còn phù hợp với chủ trương, đường lối của Đảng, phù hợp với thực tiễn phát triển KH&CN của Việt Nam và thông lệ quốc tế; đồng thời mở rộng phạm vi, đối tượng điều chỉnh của Luật sang khu vực ngoài công lập để thúc đẩy nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ và đổi mới sáng tạo, hướng tới ứng dụng các kết quả nghiên cứu và phát triển, phục vụ mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội; thu hút tổ chức, cá nhân nhất là khối doanh nghiệp tham gia thực hiện nhiệm vụ nghiên cứu và phát triển, đổi mới sáng tạo

Luật quy định về hoạt động KH,CN&ĐMST; biện pháp bảo đảm phát triển KH,CN và thúc đẩy ĐMST; quản lý nhà nước về KH,CN&ĐMST. Luật được áp dụng đối với tổ chức, cá nhân hoạt động KH,CN&ĐMST tại Việt Nam hoặc ngoài lãnh thổ Việt Nam nhưng có quyền và nghĩa vụ theo pháp luật Việt Nam, các điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên.

Xây dựng cơ chế giám sát, quản lý

Góp ý tại phiên họp, đại diện Bộ Tài chính cho biết, cơ quan này đã có sự phối hợp chặt chẽ với Bộ KH&CN, đề nghị Bộ KH&CN cần nghiên cứu quy định cụ thể, rõ ràng về cơ chế đặc thù, chấp nhận rủi ro trong nghiên cứu khoa học; tránh những quy định chung, hiểu không thống nhất trong tổ chức thực hiện sau này dẫn đến lợi dụng chính sách, gây thất thoát, lãng phí NSNN. Đồng thời, đề nghị bổ sung thêm quy định về đánh giá hiệu quả, công cụ kiểm soát; rà soát tính đồng bộ với một số luật khác.

Đại diện Bộ Quốc phòng đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo rà soát lại toàn bộ dự thảo, điều chỉnh lại từ ngữ cho thống nhất; điều chỉnh một số điều, khoản có nội dung liên quan đến ĐMST cho thống nhất, hòa quyện…

Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Tịnh phát biểu tại phiên họp thẩm định.

Phát biểu tại phiên họp, Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Tịnh – Chủ tịch Hội đồng thẩm định ghi nhận và đánh giá cao ý kiến góp ý của các thành viên Hội đồng. Các thành viên đều thống nhất những nội dung trong dự thảo Luật về sự cần thiết, tính hợp hiến, hợp pháp, tính thống nhất, đồng bộ, khả thi; nhất trí với nhiều nội dung mới theo quy định của pháp luật liên quan đến quản lý KHCN, đơn giản hóa tối đa thủ tục mà cơ quan chủ trì soạn thảo đã xây dựng.

Thứ trưởng đề nghị Ban soạn thảo bổ sung quy định, làm rõ hơn cơ chế quản lý KH&CN, để cơ chế này khả thi, đi vào cuộc sống; làm rõ vai trò quản lý của Nhà nước, Bộ Tài chính, Bộ KH&CN; đề xuất, xây dựng quy định cụ thể về cơ chế đặc thù, chấp nhận rủi ro trong nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ theo tinh thần của Nghị quyết số 57-NQ/TW về “chấp nhận rủi ro, đầu tư mạo hiểm và độ trễ trong nghiên cứu”, hướng tới bảo đảm hiệu quả đầu tư.

Thứ trưởng nhấn mạnh, để giảm thiểu rủi ro, ngay từ khâu nhận nhiệm vụ đã phải đúng, chính xác, bên cạnh đó là việc lựa chọn con người, cơ quan, đơn vị thực hiện nhiệm vụ, đồng thời cần xây dựng quy định về cơ chế thử nghiệm có kiểm soát để thử nghiệm các dự án thí điểm về KH,CN&ĐMST, xây dựng cơ chế giám sát, tăng cường công tác hậu kiểm…; học tập mô hình hay, phù hợp với thực tiễn của Việt Nam từ các nước trên thế giới.

Bên cạnh đó, Thứ trưởng đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo bổ sung quy định, nêu rõ trách nhiệm người đứng đầu; thể chế hóa các chủ trương, đường lối của Đảng vào Luật, tăng cường trách nhiệm của cấp ủy Đảng với công tác này; đề nghị nêu rõ hơn trong Luật các nội dung mới về đổi mới sáng tạo, đưa Nghị quyết số 57-NQ/TW vào Luật, tạo hành lang thúc đẩy nghiên cứu khoa học…, đồng thời xây dựng cơ chế thực thi. Quá trình xây dựng Luật, đề nghị Bộ KH&CN tăng cường tham vấn ý kiến của các chuyên gia, nhà khoa học…

Thứ trưởng Bộ KH&CN Bùi Thế Duy phát biểu tại phiên họp.

Tại phiên họp, Thứ trưởng Bộ KH&CN Bùi Thế Duy – cơ quan chủ trì soạn thảo xin tiếp thu ý kiến của Chủ tịch và thành viên Hội đồng thẩm định; đồng thời lý giải một số thuật ngữ, quy định trong dự thảo Luật chưa được rõ nghĩa… Đại diện cơ quan chủ trì soạn thảo khẳng định sẽ tập hợp các ý kiến, cân đối các nội dung, để có chỉnh sửa phù hợp./.