Dự án thủy điện nhỏ hết 'sứ mệnh', Bộ Công Thương quản quy hoạch ra sao?

Ông Đỗ Đức Quân - Phó Cục trưởng Cục Điện lực và Năng lượng tái tạo (Bộ Công Thương), khẳng định, trong quá trình thực hiện chức năng quản lý nhà nước, Bộ này giám sát rất chặt quy hoạch. Thậm chí, một số địa phương còn cho là “chặt quá”, ảnh hưởng môi trường đầu tư một số tỉnh. 

Hạn chế “dính” đất rừng

Thưa ông, công tác rà soát định kỳ các dự án thủy điện được thực hiện như thế nào?  

- Từ năm 2011 đến nay, Bộ Công Thương đều đề nghị UBND các tỉnh tiến hành rà soát hàng năm, riêng năm 2013 đã có cuộc rà soát quy mô khi Bộ đã trực tiếp đến từng tỉnh để rà soát. Mỗi năm đều có báo cáo Quốc hội về tình hình các DATĐ. Đến năm 2019 thì Quốc hội có Nghị quyết chấm dứt việc tiến hành rà soát các dự án này, nhưng chúng tôi vẫn đề nghị các tỉnh gửi báo cáo rà soát về các vấn đề liên quan đến đất đai, công tác đầu tư.

Bộ đã có những cảnh báo nào về DATĐ đối với các địa phương?

- Trong quá trình rà soát chúng tôi đã có các cảnh báo về ảnh hưởng đến môi trường nước, mức độ chiếm đất rừng gửi đến các địa phương và kiến nghị các địa phương rà soát lại. Thời gian gần đây những cảnh báo chủ yếu liên quan đến đất lúa, đất rừng phòng hộ, đất rừng tự nhiên. 

Riêng với đất rừng tự nhiên, từ năm 2016 chúng tôi đã khuyến cáo các tỉnh không đưa vào quy hoạch. Ví dụ mới đây, ở Lai Châu, có một dự án chỉ “dính” rất ít đến đất rừng tự nhiên (tính bằng m2) nhưng chúng tôi cũng đề nghị tỉnh không đưa vào quy hoạch. 

Với rừng phòng hộ, phải có Nghị quyết của Hội đồng nhân dân (HĐND) đồng ý về chủ trương chuyển đổi rừng phòng hộ chúng tôi mới đưa vào quy hoạch nhưng số lượng này không nhiều. Kể cả nếu là đất quy hoạch rừng phòng hộ, Bộ cũng yêu cầu phải có Nghị quyết của HĐND mới tiến hành xem xét. Tất cả các yêu cầu mà Bộ Công Thương đưa ra đều là hạn chế tối đa đất rừng, từ đất rừng sản xuất đến đất rừng phòng hộ, riêng đất rừng tự nhiên tuyệt đối không thực hiện chủ trương đầu tư. 

Khuyến cáo của Bộ Công Thương

Bộ đã khuyến cáo các địa phương không đưa vào quy hoạch các dự án thủy điện dưới 3MW và các dự án ảnh hưởng đến đất rừng tự nhiên. Dựa trên cơ sở nào mà Bộ đưa ra khuyến cáo này, thưa ông? 

- Trước đây, các DATĐ nhỏ vốn dành cho các vùng không có điện nhưng thực tế hiện nay cho thấy, các xã đều đã có điện lưới nên việc cấp điện bằng các dự án nhỏ không còn hợp lý nữa. Thêm nữa, sau khi Ngân hàng thế giới tài trợ một vài DATĐ nhỏ nhưng khi đi vào vận hành gặp nhiều khó khăn, gây hỏng hóc thiết bị, phát lên lưới cũng sẽ bị tổn thất, không có hiệu quả kinh tế nên chúng tôi đã đề nghị không đưa các dự án này vào quy hoạch. Hơn nữa, nếu liên tục mở các dự án nhỏ thì có thể gây ảnh hưởng đến môi trường. 

Các tỉnh phản ứng ra sao với đề xuất này của Bộ Công Thương, thưa ông?

- Sau khi có chỉ đạo của Bộ các tỉnh khá ủng hộ. Tuy nhiên, vẫn có trường hợp một số tỉnh cho rằng Bộ Công Thương gây khó khăn, cản trở đầu tư vì tỉnh muốn đầu tư, nhà đầu tư cũng muốn thực hiện dự án. Thậm chí, chúng tôi cũng bị đánh giá gây cản trở địa phương khi tỉnh báo cáo dự án không ảnh hưởng đến đất rừng phòng hộ nhưng chúng tôi vẫn yêu cầu các tỉnh phải có quy hoạch đất rừng phòng hộ để xem dự án có “dính” đến rừng phòng hộ không. Nếu có thì phải đề nghị tỉnh có Nghị quyết của HĐND. 

Bộ TN&MT đã có một số cảnh báo liên quan đến việc thủy điện nhỏ ảnh hưởng đến bồi lắng và dòng chảy từ năm 2011. Xin ông cho biết, Bộ đã có những động thái gì sau khi nhận được cảnh báo từ Bộ này? 

- Những cảnh báo đến ảnh hưởng bồi lắng, dòng chảy của Bộ TN&MT là khách quan và chúng tôi cũng đều có những cảnh báo đến các chủ đầu tư. Do đó, trong quá trình lập quy hoạch, dù Bộ TN&MT chưa quy định về dòng chảy tối thiểu nhưng chúng tôi đều yêu cầu các dự án phải có thông số cụ thể. Nếu dòng chảy từ suối này sang suối khác hoặc dòng chảy có thể bị ảnh hưởng nhiều thì đều rất hạn chế. Hoặc nếu trong cùng dòng suối nhưng nhà máy cách xa cũng phải xem xét ảnh hưởng phía dưới có dân không, có ruộng không, có lấy nước tưới không…

Trân trọng cảm ơn ông!