Nguy cơ hủy diệt hệ sinh thái biển
Ngày 21/2, Thứ trưởng Bộ TN&MT Trần Quý Kiên ký Giấy phép nhận chìm ở biển số 372/GP-BTNMT, cho phép Hòa Phát Dung Quất được nhận chìm vật chất nạo vét cảng chuyên dùng Hòa Phát - Dung Quất, phục vụ cho Dự án Khu liên hiệp sản xuất gang thép Hòa Phát Dung Quất.
Khối lượng vật chất được nạo vét tại cảng gần 15,4 triệu m3, gồm 86,4% cát nhiễm mặn, 13,6% bùn sét. Địa điểm khu vực nhận chìm rộng 180 ha, thuộc vùng biển Dung Quất cách bờ biển xã Bình Thuận, huyện Bình Sơn, tỉnh Quảng Ngãi khoảng 7 km, vật chất được tàu hút bụng xả đáy tự hành thả từ mặt biển xuống độ sâu hơn 50m.
Những thông tin này vừa được phát đi đã nhận được sự lo ngại. Anh Phạm Kiều Huy, ngư dân xã Bình Đông (Bình Sơn) lo lắng, hồi đầu tháng 10 năm ngoái, chỉ một số tàu nhỏ hút cát, xả bùn tại khu vực cảng Dung Quất đã khiến gần 100 lồng nuôi cá của ngư dân gần đó chết đồng loạt, thiệt hại hàng chục tỷ và Nhà nước đã phải hỗ trợ hơn bảy tỷ để bà con chuyển đổi ngành nghề hoặc di chuyển lồng bè đến khu vực khác.
Nếu việc nhấn chìm vật chất nạo vét tại cảng Dung Quất gần 15,4 triệu m3 diễn ra, ngư dân như anh chỉ biết thốt lên: “Hệ sinh thái biển và đời sống an sinh của ngư dân gắn liền chắc chắn bị hủy diệt”.
Ở góc nhìn chuyên môn, kỹ sư hàng hải Trương Thanh Lâm, Phó Giám đốc Công ty CP Tư vấn xây dựng Phúc Hoàng Ngọc (Đà Nẵng) phân tích, với tỷ lệ 13,6% vật chất bùn sét, tương đương hơn hai triệu m3 là vô cùng lớn. Khi các tàu xả vật chất từ mặt biển xuống độ sâu hơn 50m, quá trình rơi trong nước biển, với dao động của sóng, tác động của dòng hải lưu và nước từ cửa sông Trà Bồng đổ ra, gần như toàn bộ bùn sét sẽ hòa tan trong nước biển.
Giả sử chỉ ở tỷ lệ 5% trong nước, sẽ là 40 triệu m3 nước biển bị vẩn đục, ô nhiễm. Và như vậy, không chỉ vùng biển Bình Sơn, mà cả Lý Sơn, rồi tiếp đó là các vùng biển phía nam Bình Sơn sẽ bị ô nhiễm, ảnh hưởng đến việc đánh bắt, nuôi trồng thủy hải sản ven bờ không chỉ Quảng Ngãi, mà cả Bình Định, Phú Yên, Khánh Hòa…
Bí thư Huyện ủy Bình Sơn (Quảng Ngãi) Hà Thị Anh Thư chia sẻ: “Vấn đề nhấn chìm vật chất xuống biển là rất nhạy cảm, dư luận và bà con nhân dân rất quan tâm vì sẽ tác động không tốt đến môi trường, ảnh hưởng đến nguồn lợi thủy sản, ảnh hưởng đến kế sinh nhai của ngư dân ven biển”. Vì thế, thay mặt chính quyền địa phương bị ảnh hưởng, Bí thư Huyện ủy Bình Sơn cũng mong muốn các cấp nên xem xét lại.
Giải pháp nào hợp lý hơn?
Trước những băn khoăn lo lắng trên, những ngày vừa qua, Bí thử Tỉnh ủy Quảng Ngãi Lê Viết Chữ đã trực tiếp đi khảo sát hiện trường và làm việc với các cơ quan chức năng của tỉnh.
Theo ông Chữ, hướng xử lý hiệu quả nhất là tận dụng khối lượng cát nhiễm mặn trong quá trình nạo vét, nâng cấp luồng tàu vào cảng Hòa Phát Dung Quất để san lấp một số vị trí dự án đã được quy hoạch tại Khu kinh tế Dung Quất.
Cơ sở để thực hiện là Quyết định số 439 ngày 27/02/2019 của Bộ TN&MT phê duyệt báo cáo đánh giá tác động môi trường dự án “Nâng cấp và mở rộng Nhà máy lọc dầu Dung Quất”, tại điểm e, khoản 3, Điều 1 ghi rõ: “Tiếp tục tìm kiếm các giải pháp khả thi và phù hợp với quy định của pháp luật để giải quyết vật chất nạo vét phát sinh từ quá trình cải tạo, nâng cấp cảng xuất sản phẩm; chỉ thực hiện việc nhận chìm khi không có giải pháp khác”. Và cũng theo Quyết định này, toàn bộ vật chất nạo vét của dự án “tối đa 1,68 triệu m3”.
Còn ông Nguyễn Minh Tài, Trưởng ban quản lý Khu kinh tế (KKT) Dung Quất và các KCN Quảng Ngãi cho biết, qua khảo sát thực địa, tại KKT Dung Quất đang triển khai một số dự án với tổng diện tích lên đến hàng trăm ha ở vùng trũng sâu, nhiễm mặn ven sông, ven biển, với độ sâu cần san lấp từ 5-7m, cần một khối lượng lớn vật liệu san lấp mặt bằng.
Vì vậy, việc tận dụng vật chất nạo vét từ các luồng cảng dự án thép Hòa Phát, Nhà máy Lọc dầu hay cảng Hào Hưng là hợp lý và hiệu quả hơn nhiều.
“Ưu điểm của phương án thay thế việc nhận chìm bằng tận dụng cát, bùn sét nhiễm mặn để san lấp mặt bằng, là cát nhiễm mặn cũng là tài nguyên khoáng sản nên phải được tận dụng tối đa, tránh lãng phí.
Việc tận dụng cát nhiễm mặn làm vật liệu để san lấp mặt bằng cho các dự án có địa hình trũng sâu sẽ hạn chế vấn đề ô nhiễm môi trường và xử lý môi trường sẽ dễ hơn với việc nhận chìm ở biển, góp phần tăng nguồn thu từ thuế tài nguyên, tiết kiệm thời gian, giảm chi phí cho nhà đầu tư khi phải nhận chìm ở biển. Đồng thời, bảo đảm nhu cầu về vật liệu san lấp mặt bằng cho các nhà đầu tư khác ở KKT Dung Quất”, ông Tài nói.
Ông Đỗ Minh Hải, Giám đốc Sở TN&MT Quảng Ngãi thông tin, ngoài các khu vực dự án vùng trũng sâu, nhiễm mặn đã được các nhà đầu tư đăng ký, dọc hai bờ sông Trà Bồng từ cửa biển vào sâu trong đất liền gần 10km có rất nhiều khu vực trước đây làm hồ nuôi tôm của người dân, nhưng những năm gần đây sản xuất không hiệu quả, đất nhiễm mặn không trồng trọt được nên người dân bỏ hoang, với diện tích gần 100 ha.
Những vị trí này đều nằm trong KKT Dung Quất và được phép triển khai các dự án về công nghiệp sạch, du lịch hoặc đô thị, khu dân cư… Nếu UBND tỉnh, Bộ TN&MT cho phép san lấp bằng vật chất nạo vét từ cảng biển sẽ rất an toàn, hiệu quả, có thể giải quyết từ 50-70% lượng cát nhiễm mặn được nạo vét; vừa giải quyết bài toán kinh tế cho chủ đầu tư, cho địa phương; vừa bảo đảm cuộc sống người dân các xã ven biển của huyện Bình Sơn.
Hiện UBND tỉnh Quảng Ngãi đã chỉ đạo các cơ quan liên quan và UBND huyện Bình Sơn đẩy nhanh tiến độ bồi thường, giải phóng mặt bằng tại một số dự án trong KKT Dung Quất, nhất là dự án vùng trũng thấp, nhiễm mặn. Đồng thời đề nghị Bộ TN&MT xem xét, chấp thuận việc sử dụng cát nhiễm mặn từ quá trình nạo vét cảng để san lấp mặt bằng ở những vùng trũng sâu, nhiễm mặn.
